Simbol prkosa sili i smrti (3): Fotografije kriju ubice

U tome je posebno zanimljiva bila priča pisca Vukašina Perovića, inače oca Slavka Perovića, nekadašnjeg lidera bivšeg Liberalnog saveza Crne Gore.

Velika polemika

U velikoj polemici koja se pre tridesetak godina razvila oko biografije Blaža Bajovića, predratnog pravnika i oficira bivše jugoslovenske vojske iz Župe nikšićke, i njegove uloge u Narodnooslobodilačkom pokretu – grupa od 11 prvoboraca, narodnih heroja, generala i visokih vojnih i partijskih rukovodilaca iz tog kraja je tvrdila da je Bajović bio rodoljub i da su ga kao takvog Italijani streljali u Beranama, a boračka organizacija iz Župe i tadašnje boračko, pa i partijsko rukovodstvo iz Nikšića, da je bio izdajnik koji je dezertirao iz partizana – kao jedan od svedoka se javio i Perović.

On je potpisniku ovih redova ispričao da je, kao ilegalni poverenik Komunističke partije u Nikšiću, prisustvovao suđenju Ljubu Čupiću i da je sudskim većem koje mu je izreklo smrtnu kaznu predsedavao upravo Blažo Bajović.

Streljan kod crkve

Streljanje Ljuba Čupića je obavljeno na rubu starog nikšićkog groblja pored Sabornog hrama Sveti Vasilije Ostroški, odnosno u blizini stare crkvice Svetog Petra i Pavla, koja se nalazi na samom groblju. Tomo Kovačević, poznati crnogorski pilot, svojevremeno je ispričao da je kao skojevac prisustvovao streljanju i da je, pored ostalog, video kako je komandir četničke streljačke petorke pucnjem iz pištolja u glavu, dotukao teško ranjenog Čupića.

Tu priču su potom u celosti opovrgle Vjera Kovačević, poznata revolucionarka, koja je u ime Pokrajinskog komiteta KPJ bila zadužena za Nikšić i mrežu ilegalnih aktivista Partije u gradu pod Trebjesom, kao i Bosa Abramović, koja je bila sekretar ilegalne partijske organizacije u okupiranom Nikšiću. One su dokazivale da Perović nije prisustvovao Čupićevom suđenju, a pogotovu ne po zadatku Partije, jer je on primljen u Partiju tek posle rata, 1948, u vreme Rezolucije Informbiroa.

Sve to bi verovatno ostalo pod velom sumnje, kao što su, zahvaljujući sili vlasti i birokratije, koja je podržala očiglednu pizmu i inat šačice župskih trećepozivaca, pod sumnjom ostale tvrdnje istaknutih i kopetentnih svedoka, da nije bilo Karla Ravniča i njegovih fotografija.

Potpisnik ovih redaka je tada došao do Ravničevih fotografija i u „Politici Ekspres“ prvi put objavio snimke sa samog streljanja Ljuba Čupića, koje je napravio ovaj italijanski oficir. Uzan krug ljudi je očigledno i ranije znao da postoje ti snimci, ali su oni iz nekih razloga čuvani kao stroga tajna. O pravim razlozima za to se danas može samo nagađati. Jedni smatraju da je to činjeno zbog dugo uvreženog mišljenja da je ona legendarna fotografija osmeha Ljuba Čupića snimljena trenutak pre streljanja, a ove fotografije to belodano demantuju. Verovatnije je, ipak, da je to neko činio pokušavajući da prikrije bruku tog sramotnog čina, možda i u strahu da bi neko mogao prepoznati i pojedine njegove aktere, ubice Ljuba Čupića.

Klicao slobodi i na engleskom

Posebno je, ipak, karakteristična fotografija na kojoj Čupić stoji pred streljačkim strojem, pred cevima pet pušaka u rukama pet, tek nekoliko metara udaljenih civila. U Nikšiću, inače, kažu da se tačno zna ko se prihvatio tog prljavog, izmećarskog posla, da za račun okupatora bude sluga i dželat. Na toj fotografiji se jasno vidi da Čupić vezanih ruku, dok ga drže na debelom dugačkom konopcu, nešto viče. To potvrđuje kazivanje nekih očevidaca da je u predsmrtnom času, na srpskom i engleskom jeziku, Čupić klicao slobodi, klicao Partiji, Jugoslaviji, Sovjetskoj Rusiji… Na toj, baš kao i na trećoj fotografiji, na kojoj se vidi mrtvi Ljubo Čupić, Karlo Ravnič je na italijanskom zapisao: „Sećanje na streljanje komuniste, 9.5.1942, Nikšić, Crna Gora.“

Bilo kako bilo, tek te fotografije, prvo, neporecivo dokazuju da je Čupić streljan 9. maja 1942. godine, dakle barem dan ili dva pošto mu je izrečena smrtna kazna, jer je Karlo Ravnič to svojom rukom napisao na samim fotografijama. Drugo,to automatski poriče tvrdnje Vukašina Perovića da mu je sudio Blažo Bajović, jer se nepobitno zna da se Bajović predao četnicima tek mesec dana kasnije i odmah dospeo u tamnicu pod bedemom, jer je odbio da učestvuje u radu tog sramotnog kvislinškog suda i sudi svojim dojučerašnjim saborcima (pola godine kasnije Bajović je prebačen u italijanski logor u Baru, odakle je u junu 1943. sa još 180 zatočenika izveden i streljan u poznatoj italijanskoj odmazdi).

Da je Čupić streljan barem dan po izricanju presude pokazuje fotografija na kojoj on stoji na strelištu u dugačkom crnom kaputu, sa kačketom na glavi, uredno obrijanog lica, stasit i ponosan, barem za glavu viši od rulje, pretežno Italijana, koja ga okružuje.

Gledale smrti u oči

Istog dana kad je na rubu groblja pod Trebjesom streljan Ljubo Čupić, sa druge strane brda je obešena njegova mlada drugarica i saborac Joka Baletić. Dželati, opet domaći izdajnici pod oružjem i skutom italijanskog fašističkog okupatara, očigledno su računali da će tako razbiti mit o neustrašivosti, junaštvu i čvrstini partizanskih boraca i ustanika, da će narodu silom okupljenom da prisustvuje egzekuciji, uterati strah u kosti i pokazati silu i moć, ali su i Čupić i Joka Baletić svojim prkosom i držanjem na gubilištu sledili krv u žilama i zadivili i one koji su ih poslali u smrt. Stupila je pod vešala i sama, vezanim rukama, da joj se oko ne namrdi, namakla omču na vrat. Inače, sem Joke Baletić, u Crnoj Gori su tokom Drugog svetskog rata obešene još tri žene. Četnici su u Kolašinu 1942. godine obesili partizansku lekarku, Jevrejku Ružu Rip i mladu čobanicu sa obližnjeg Babljaka, Đurđu Vlahović, a u Orahovcu u Boki Kotorskoj, u leto 1944. godine, Nemci su obesili i Todu Vukašinović, pedesetčetvorogodišnju domaćicu, zato što je cepanicom udarila jednog nemačkog vojnika.

Autor: B. Simović

Izvor: Vesti online

Vezane vijesti:

Simbol prkosa sili i smrti (1): Dželati su pred njima drhtali

Simbol prkosa sili i smrti (2): Poslednji osmeh na snimku

Simbol prkosa sili i smrti (4): Moj stric je bio Jugosloven

Simbol prkosa sili i smrti (5): Kuća sa šest spomenica

Simbol prkosa sili i smrti (6): Namakao sebi omču na vrat

Simbol prkosa sili i smrti (7): Vešanje na godišnjicu otpora

Simbol prkosa sili i smrti (8): Slikom upisan u večnost

Simbol prkosa sili i smrti (9): Nehru kleknuo pred Stevanom