Simbol prkosa sili i smrti (2): Poslednji osmeh na snimku

Deo porodice Sava Čupića oko supruge Stane, pored ostalih i sin Čedomir – Ljubo, došao je aprilskih dana 1941. godine u Nikšić, pošto se Savo ispod Čakora vratio na Kosmet, odakle su krenuli u bekstvo pred terorom balista i velikoalbanskog nacionalizma, s namerom da se vrati u selo Verić kod Istoka, gde je imao lepu kuću i veliko domaćinstvo. Ali, na tom putu neko ga je iz zasede, s leđa ubio.

Zversko mučenje

Ljubo, kao već prekaljeni komunista, odmah se uključio u pripreme ustanka u Crnoj Gori, a kad se ukazala opasnost, kad je počelo hapšenje komunista i najistaknutijih aktivista pokreta otpora, on se, znatno pre Trinaestojulskog ustanka, sklonio iz Nikšića i postao borac čuvene čete „Đuro Đaković“. Svoju odvažnost i neustrašivost on će, kao komesar te čete, posebno ispoljiti početkom 1942. godine, kada se praktično i odlučivala sudbina revolucije.

Aprilskih dana 1942, u žestokim borbama koje su partizani vodili oko Nikšića sa Italijanima i četnicima, na Kablenoj glavi, zahvaljujući izdaji, iznenađeni su i, pored ostalih, zarobljeni i dvoje najistaknutijih boraca, Ljubo Čupić i mlada partizanka Joka Baletić. Zarobili su ih četnici i odmah predali Italijanima. Nakon višednevnih tortura i pokušaja da od njih izvuku priznanje i otkriju bilo kakve podatke o ustaničkim jedinicama i planovima, oboje su osuđeni na smrt.

Istorijsko blago

Maksim Vujačić tvrdi da je Čupićeva fotografija bila tek delić velike i veoma dragocene dokumentacije hrabrog nikšićkog fotografa Zorića. Ovaj neobični čovek, nažalost, nije imao direktnog potomstva pa je tako sa njim najverovatnije nestalo i mnogo te njegove tako dragocene dokumentacije, blago nemerljivo važno za istoriju Narodnooslobodilačke borbe i Drugog svetskog rata uopšte na ovom prostoru.

Kad su Čupića, nakon zarobljavanja i zverskog mučenja u zloglasnoj nikšićkoj apsani pod bedemom, izveli pred sramotni kvislinški sud, i sud i sudije je izvrgao ruglu, pa mu je na brzu ruku izrečena smrtna kazna. A s kakvim je prezrenjem i prkosom prihvatio presudu, belodano se vidi po prezrivom osmehu na njegovom neobrijanom momačkom licu, koji je, po izricanju presude, nesumnjivo pred zgradom suda (nekadašnjeg starog nikšićkog pozorišta), dok su ga vezanog lancem sprovodili u ćeliju, „uhvatilo“ oko kamere italijanskog oficira, Riječanina, majora Karla Ravniča.

Ta slavna fotografija, nemo obrazloženje za oreol narodnog heroja kojim će kasnije biti ovenčano ime Ljuba Čupića, postala je večni simbol prkosa sili i smrti, simbol, ikona slobodarstva, potvrda da je „bezumlje hrabrih mudrost života“ – predstavlja priču za sebe, pa i svojevrsnu zagonetku oko koje se do danas ispredaju svakojake spekulacije i nagađanja.

Plemić iz Rijeke

Karlo Ravnič, rodom iz Rijeke, iz ugledne plemićke porodice, major italijanske divizije Taurineze, koja se od proljeća 1941. do septembra 1943. godine borila protiv partizana na teritoriji Crne Gore, Hercegovine i Istočne Bosne iako je u Crnu Goru dospeo kao okupator, u duši je bio antifašista. To će se pokazati u septembru 1943. godine. Nakon kapitulacije Italije, odnosno Musolinijeve soldateske, on nije položio oružje već ga je okrenuo protiv Hitlerovog nacizma i fašizma – stao je u stroj čuvene italijanske divizije Garibaldi i rame uz rame sa jugoslovenskim partozanima nastavio borbu sve do oslobođenja Jugoslavije i sloma Hitlerove nacističke osvajačke mašine. Vremenom je postao i komandant te brigade, postao i general, ali se nikada nije odvojio od kamere. Zahvaljujući njemu, za pokoljenja su ostala možda i najznačajnija filmska i foto svjedočanstva sa ovih prostora iz vremena Drugog svetskog rata, iako mnoga, po prilici, još nisu ni obelodanjena. Pred kraj rata, zahvaljujući netaktičnosti i tvrdokornosti nekih naših vojnih rukovodilaca, Ravnič je otišao iz Jugoslavije uvređen i ozlojeđen (kasnije je odbio čak i da primi jedno visoko jugoslovensko odličje i, koliko se zna, nikad više nije ni kročio na tlo Jugoslavije). Razlog: dva italijanska oficira su streljana po kratkom postupku jer su, navodno, kao fašisti, okrvavili ruke u vreme okupacije Crne Gore i Dalmacije, iako je Karlo Ravnič za njih garantovao da nisu bili fašisti i da se tokom dvoipogodišnje okupacije nisu ogrešili o pravila ratovanja niti okrvavili ruke.

Ono do čega je, u potrazi za ključem te zagonetke, dopro Maksim Vujačić, poznati nikšićki novinar, istraživač i publicista, predstavlja, čini se, nešto što je najbliže istini u kolopletu priča i nagađanja.

Fotografiju je, potvrđuje to i Vujačić, nema nikakve sumnje, snimio taj plemeniti Riječanin u uniformi italijanskog oficira, rodom iz poznate riječke plemićke porodice, kojeg je nevoljnog vihor rata doneo u Crnu Goru, i koji se, izgleda, nikada nije odvajao od fotoaparata i šesnaestomilimetarske kamere.

Kako se sve to desilo i kako je dalje bilo, Vujačiću je svojevremeno ispričao Migo Zorić, poznati stari nikšićki fotograf, koji je zanat ispekao i još pre rata radio kod čuvenog predratnog nikšićkog fotografa Milića Obrenovića.

Hrabri nikšićki fotograf

Radnja je, koliko su to prilike dozvoljavale, radila i za vreme rata:

– Kad smo kolega Brano Krković i ja, svojevremeno posjetili Miga Zorića, bio je već teško bolestan i nedugo potom je i umro – seća se Maksim Vujačić.

– Zorić nam je tada ispričao da su u Obrenovićevoj radnji filmove razvijali i fotografije radili i italijanski vojnici i oficiri, posebno taj Karlo Ravnič. Razumije se, uz najstrože prijetnje da od svega ne smije ostati traga kako to nikad niko ne bi mogao iskoristiti kao neki dokaz. Ravnič je jednog dana donio i taj film sa snimcima Ljuba Čupića. Zorića, međutim, nijesu uplašile prijetnje, sakrio je i sačuvao taj legendarni snimak predsmrtnog osmjeha Ljuba Čupića, kao i ne manje poznatu fotografiju mlade partizanke Joke Baletić pod vješalima i foto svjedočanstva o stradanju još 25 rodoljuba strijeljanih podno brda Trebjese i kod nikšićkog sabornog hrama…

Zorić je tom prilikom dao Vujačiću deo tih fotografija, pored ostalih i taj portret Ljuba Čupića i fotografije sa samog njegovog streljanja, a on je kasnije, kako kaže, sve to ustupio nikšićkoj organizaciji boraca i antifašista.

Autor: B. Simović

Sutra – Simbol prkosa sili i smrti (3): Fotografije kriju ubice

Izvor: Vesti online

Vezane vijesti:

Simbol prkosa sili i smrti (1): Dželati su pred njima drhtali

Simbol prkosa sili i smrti (3): Fotografije kriju ubice

Simbol prkosa sili i smrti (4): Moj stric je bio Jugosloven

Simbol prkosa sili i smrti (5): Kuća sa šest spomenica

Simbol prkosa sili i smrti (6): Namakao sebi omču na vrat

Simbol prkosa sili i smrti (7): Vešanje na godišnjicu otpora

Simbol prkosa sili i smrti (8): Slikom upisan u večnost

Simbol prkosa sili i smrti (9): Nehru kleknuo pred Stevanom