Simbol prkosa sili i smrti (5): Kuća sa šest spomenica

Pored Ljuba Čupića, u Narodnooslobodilačku borbu i jugoslovenski revolucionarni pokret se uključila i gotovo cela njegova porodica. U toj kući, osim njegovog ordena narodnog heroja – Ljubo Čupić je za narodnog heroja proglašen 1953. godine – stoji i šest Partizanskih spomenica 1941, koje su zavredela njegova braća i sestre.

Porodica partizana

Braća Ratko i Momčilo su bili među organizatorima i rukovodiocima pokreta otpora u Istočnoj Srbiji. Sestre Danica i Darinka i braća Drago i Veljko su aktivno delovali u ilegalnom pokretu u Beogradu, a najmlađa sestra Marta, sa nepunih sedamnaest godina, stupila je u proleterske partizanske brigade. Kasnije je postala supruga poznatog revolucionara Krsta Popivode.

Brat Vukan, ipak, predstavlja priču za sebe i zaslužuje koju reč više.

– Kao najbolji đak Pećke gimnazije, možda i jedan od najboljih u istoriji ove uzorne škole u periodu između dva svetska rata, uz to još i kumče kralja Aleksandra Prvog Karađorđevića, Vukan Čupić je dobio državnu stipendiju i kao osamnaestogodišnjak 1938. otišao u Francusku da studira medicinu – veli pukovnik Ivo Matović, poznati novinar i publicista, koji se pomno bavio istorijom ove porodice. – Obreo se u Marselju, u gradu u kojem je četiri godine ranije ubijen njegov kum.

Poliglota i intelektualni radoznalac, uz studije medicine, pisao je i oglede iz istorije, književnosti, filozofije i lingvistike pa ga je ondašnja štampa tog milionskog grada na jugu Francuske, koja je o njemu opširno pisala, nazivala „filozofom i poetom medicine“.

Sestra u partizane, brat u četnike

Sestra Ljuba Čupića, Darinka, ušla je u legendu. Nakon hapšenja u Beogradu, kad je u njenu ćeliju smrti u logoru na Banjici banuo kapetan Peter Kriger, folksdojčer iz okoline Crvenke, da nju i nekoliko njenih drugarica povede na gubilište u Jajincima, ona ga je pljunula i noktima mu ostavila duboke tragove na licu. Nije stigla do Jajinaca, likvidirana je na licu mesta…
Od svih desetoro Čupića, samo je najmlađi brat Martin iskoračio iz kolone rodoljuba i patriota opredeljenih za Narodnooslobodilačku borbu i revoluciju. On je stao i do kraja rata ostao pod četničkim barjakom. Pod nerazjašnjenim okolnostima, on se posle rata obreo u Australiji i neko vreme tamo živeo pod lažnim imenom. U Crnoj Gori se i danas prepričava da mu je bekstvo omogućila tadašnja vlast u Crnoj Gori upravo zarad porodice i slave Ljuba Čupića i ostale braće i sestara, a u tim pričama se najčešće spominje ime čelnika te vlasti Blaža Jovanovića. Po tim pričama, Čupić se 1956. godine, za vreme Olimpijskih igara u Melburnu, sreo i upoznao sa našim sportistima i nije odoleo – priznao im je ko je i odakle je. Nedugo potom pregazila su ga kola na ulici, a do danas je ostala sumnja da se to nije dogodilo slučajno.

Nije stoga iznenađenje da se kao takav, uz to odrastao i vaspitavan u duhu svetlih patriotskih i slobodarskih tradicija, odmah uključio u napredni revolucionarni pokret. Pored ostalog, on će se sa grupom zemljaka aktivno uključiti u spasavanje naših dobrovoljaca, učesnika u španskom građanskom ratu, koje su ilegalnim kanalima prebacivali u otadžbinu.

On će potom, nakon okupacije Francuske, učestvovati i u više oružanih akcija francuskog, De Golovog oslobodilačkog pokreta, ali će, kad je nemačka osvajačka mašina prodrla na obale Sredozemnog mora, u novembru 1942. godine napustiti Marselj, prebeći u Švajcarsku i studije nastaviti u Lozani.

Generalov zet

Dr Vukan Čupić je bio samosvojna ličnost i čovek koji se nije dao vezati u ideološke lance vlasti. O tome govori i činjenica da se on oženio Zorkom Jovanović, ćerkom proslavljenog, ali za vreme informbiroa prokazanog i likvidiranog načelnika Generalštaba Jugoslovenske narodne armije, generala Arsa Jovanovića.

U Švajcarskoj se, uz to, odmah povezao sa Lazom Latinovićem, Vojom Dragovićem i drugima iz Nacionalnog komiteta oslobođenja Jugoslavije, koji je aktivno delovao u Ženevi. Njihov prevashodni zadatak je bio da okupljaju Jugoslovene koji su uspevali da umaknu iz nemačkih koncentracionih logora i prebegnu u Švajcarsku i da im potom pomognu da se prebace do Jugoslavije i uključe u jedinice NOP-a.

Uspeo je ipak da završi medicinu. Diplomirao je u julu 1944. godine i odmah postao asistent na Pedijatrijskoj klinici u Lozani. Kao blistav student, sa najboljim mogućim preporukama i velikim mogućnostima za napredovanje u struci, Čupić se ipak odaziva pozivu Vlade Federativne Narodne Republike Jugoslavije i već u septembru 1945. godine stiže u Beograd gde za početak radi na dečjoj klinici.

Znalac pet svetskih jezika, široko i svestrano obrazovan, nastavio je da širi znanje, prevashodno u oblasti medicine. Potpuno posvećen svojoj humanoj profesiji, bio je veoma otporan na pritiske politike, koja je, kao i svaka politika, pokušavala da manipuliše i iskoristi čoveka sa tako blistavom i bogatom biografijom.

Važio je za stručnjaka sa jasnom vizijom u oblasti brige o zdravlju mladeži, naročito u oblasti zdravstvene zaštite majke i deteta, po čemu se brzo pročuo i postao poznat u svetu medicine, posebno pedijatrije. Učestvovao je u brojnim misijama Unicefa, Rokfelerove fondacije i drugih međunarodnih medicinskih institucija i boravio u najvećim medicinskim centrima u svetu.

Osnivač beogradskog instituta

Nije stoga ni čudo – kaže na kraju Ivo Matović – da je Vukan Čupić postao vodeći inicijator i organizator pedijatrijske službe u celoj Jugoslaviji i osnivač glasovitog Instituta za zdravstvenu zaštitu majke i deteta u Beogradu. Od 1953. godine, on je postao i direktor te čuvene zdravstvene ustanove, koju je uspešno vodio više od dvadeset godina. Bio je uz to i redovni profesor na Medicinskom fakultetu u Beogradu i član Medicinske akademije nauka. Umro je u maju 1981. godine i sahranjen u aleji zaslužnih građana u Beogradu, a Institut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta će desetak godina kasnije dobiti njegovo ime koje i danas nosi.

Autor: B. Simović

Sutra – Simbol prkosa sili i smrti (6): Namakao sebi omču na vrat

Izvor: Vesti online

Vezane vijesti:

Simbol prkosa sili i smrti (1): Dželati su pred njima drhtali

Simbol prkosa sili i smrti (2): Poslednji osmeh na snimku

Simbol prkosa sili i smrti (3): Fotografije kriju ubice

Simbol prkosa sili i smrti (4): Moj stric je bio Jugosloven

Simbol prkosa sili i smrti (6): Namakao sebi omču na vrat

Simbol prkosa sili i smrti (7): Vešanje na godišnjicu otpora

Simbol prkosa sili i smrti (8): Slikom upisan u večnost

Simbol prkosa sili i smrti (9): Nehru kleknuo pred Stevanom