„Četnici” kod Jasenovca

Saznanja o dešavanja u srpskim selima u blizini zloglasnog logora

Ana Vila, majka četvoro dece i trudnica, našla se na skeli na reci Savi kojom su ustaše prevozile svoje žrtve u jasenovači logor.

Oni su joj naredili da najpre baci jedno dete u reku. Dvoumila se.

Možda će, ako baci jedno, ostalu decu sačuvati.

Deca su zapomagala: „Mama, nemoj mene”, otimala su se iz naručja. Onda je naglo odlučila da ona skoči u vodu. Zločincima to nije bilo dosta nego su za njom bacili sve četvoro dece. Iz porodice Vila Drugi rat je preživeo samo njen suprug Dušan, a ukupno je stradalo osam članova.

Događaj je zabeležio Nikola Turajlić koji je zajedno s Majom Kljajić Vejnović napisao knjigu „U raljama genocida: stradanja stanovništva Strmena, Crkvenog Boka i Ivanjskog Boka”. Autori su poreklom iz tih banijskih sela koja se nalaze na zapadnoj strani od logora Jasenovac i u kojima nema kuće koja nije dala bar jednu jasenovačku žrtvu. Ne samo to, u logoru su zatrte cele porodice čije su kuće posle rata ostale prazne.

U knjizi su obrađena neverovatna stradanja srpskog stanovništva ovih sela kroz ceo prošli veka, a autori su se oslonili na živa svedočenja koja su prikupljali decenijama. Knjiga nije puna patetike i puko nabrajanje nesreća, već se u njoj daju i druge dimenzije jedne velike tragedije koja još traje. Tu se, pre svega, misli i na stalno zataškavanje zlodela da bi profitirali politički partijski moćnici, najčešće Srbi, na taj način što su umanjivali stradanja vlastitog naroda i tako krčili put u vlastitim karijerama. Tako se u Hrvatskoj afirmisalo mišljenje da je ovaj stradalnički kraj bio i četnički. Stoga je, po Hrvatima, i zaslužio tešku sudbinu.

Naime, u ovim selima su se 1941. zaista pojavile srpske straže koje su pokušavale da zaštite narod od čestih ustaških upada s ciljem da se nevin narod, mahom civili, pa i deca, odvode u logor. Te straže nisu imale nikakve veze sa stvarnim četničkim pokretom, nisu se odmicale od svojih sela i kuća, niti su napadale hrvatska sela. Pripadnici Srpske straže u ratu proganjale su ustaše, a partizani i komunisti u ratu i miru. Oni i njihove porodice bili su prokazivani, osuđivani i likvidirani bez suda.

U aprilu 1944, dok je fabrika smrti u Jasenovcu uveliko radila, partizani su formirali specijalnu jedinicu za borbu protiv pripadnika Srpske straže, koji nisu nikog ubijali ni proganjali. Ali bili su „četnici”. Jasenovac nije napadan. „Četnici”su proterani, neki su streljani, nekima se sudilo i posle rata, a ustaše su do kraja rata nastavile krvavi pir u logoru smrti.

Kada su u selu Strmen posle Drugog svetskog rata podizali spomenik na njemu su bile navedene samo partizanske žrtve. Civila nije bilo, mada su oni masovno stradali na obližnjem stratištu i valjda nigde kao ovde nisu stradali nedužni.

Kada su Srbi proterani u „Oluji”i kada su Hrvati ušli u selo, na pomenutom spomeniku su velikim slovima napisali „NDH od 1941. do 1995”. Da se zna.

U tri sela tokom rata stradalo je 798 meštana, od kojih su 146 bili deca, a među decom je bilo najviše beba do godinu dana. Dvanaest beba je umrlo od posledica trovanja kaustičnom sodom, nakon povratka iz dečijeg logora u Sisku.

Dušan Tubić je 1961. posekao građu za kuću u svojoj šumi. Takozvani Banijski trokut kome pripadaju rečena sela obiluju bogatom šumom. Skrojenu građu za novu kuću je natovario na lađu na koju su se ukrcali i supruga Mara i sinovi Mile i Milan. Natovarili su na brodicu sve što je od pokretne imovine moglo da stane. Mada tako nisu govorili bilo je to konačno iseljavanje. Plovilo je bilo skromno, nije imalo motor, već su ga Tubići spustili niz maticu i samo upravljali priručnim kormilom. Iskrcali su se u Zemunu.

Međutim, iseljavanja posle toga nisu prestala. U leto 1991. ponovo rat na ovim prostorima. Jela Kovljanić iz Strmena i njen suprug Ljuban iz Živaje bili su prve žrtve u novom ratu. Pogubljeni su svojoj kući u Sunji. Opet je započelo stradanje. Ono što nije izginulo otišlo je u zbeg. Uoči poslednjeg rata 1991. u Strmenu, Ivanjskom i Crkvenom Boku bilo je 909 stanovnika, po popisu iz 2001. – 394, odnosno za 515 duša manje.

Autor: Đuro Đukić

Izvor: POLITIKA

Vezane vijesti:

Priča o srpskom dječaku – jasenovačkom logorašu

„Šišali su nas do kože, krv je tekla“, sa 9 godina odvedena je u Jasenovac, njena sećanja na plač, dece, glad, strah, mrtve ne blede

Ko kroz Jasenovac nije prošao, taj se ne zna Bogu molit`!