Zemunski logor nije se nalazio u okupiranoj Srbiji, već na teritoriji NDH

Kao Zemuncu, dobro mi je poznata zemunska istorija, posebno ona 20. veka, između ostalog i nepobitna činjenica da se od aprila 1941. Zemun nalazio izvan sastava okupirane Srbije, pa samim tim ni zemunski logor nije bio na teritoriji Srbije.

Logor Staro sajmište, 1945. godina (Foto- dokumentacija „Politike”)

To potvrđuje i enciklopedijska jedinica ’koncentracijski logori’ Hrvatske enciklopedije, koju izdaje Leksikografski zavod ’Miroslav Krleža’ u Zagrebu.

U Politici od 22. aprila 2023. prenesena je agencijska vest pod naslovom „Danas se u Srbiji obeležava Dan sećanja na žrtve Holokausta”, u kojoj je između ostalog zapisano: „Nacionalni Dan sećanja na žrtve Holokausta, genocida i drugih žrtava nacizma i fašizma u Drugom svetskom ratu biće obeležen na Starom sajmištu, mestu najzloglasnijeg nacističkog logora na teritoriji okupirane Srbije…„. Iako se ova vest poziva na saopštenje Ministarstva za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja, uvidom u integralni tekst ministarstva, može se utvrditi da citirani pasus ne postoji u saopštenju ministarstva, i da je plod slobodne interpretacije. Radi čitalaca „Politike” (posebno mlađih), potrebno je saopštiti istinu: zemunski logor (1941–1944) nije se nalazio na području okupirane Srbije.

Kao Zemuncu, čiji deo korena u Zemunu seže u sredinu 18. veka (Ilići iz Mališeva na Kosovu, došli su ovde oko 1750), dobro mi je poznata zemunska istorija, posebno ona 20. veka, između ostalog i nepobitna činjenica da se od aprila 1941. Zemun nalazio izvan sastava okupirane Srbije, pa samim tim ni zemunski logor nije bio na teritoriji Srbije. To potvrđuje npr. i enciklopedijska jedinica „koncentracijski logori” Hrvatske enciklopedije koju izdaje Leksikografski zavod „Miroslav Krleža” u Zagrebu.

U poglavlju „Koncentracijski logori u Hrvatskoj” zapisano je: „Kada su sile Osovine u travnju (aprilu – napomena N. M.) 1941. osvojile Kraljevinu Jugoslaviju, njemačke, talijanske i ustaške vlasti osnovale su na području NDH brojne koncentracijske logore. Najveći njemački koncentracijski logor bio je Sajmište (njemački Judenlager Semlin) u Zemunu…”

Istorijska činjenica je da se granica Nezavisne države Hrvatske (NDH) nalazila na Savi, na sredini savskog mosta, i da se nije lako prelazila. Jedini izuzetak su činili osioni nacisti (gestapovci, esesovci, pripadnici Vermahta), koji su mogli da rade šta žele, pa i da sa sobom vode zatvorenike na jednu ili drugu stranu; prve zatvorenike zemunskog logora, Jevreje, su na primer hapsili od Beograda pa na području sve do Kosovske Mitrovice, vozili na zemunsku stranu i zatim ubijali (pretežno u kamionu dušegupki), a zatim sahranjivali u Jajincima. U toku decembra 1941, u logor je dovedeno i oko 500 Roma.

Inače, odluka o osnivanju logora „Zemun”, smeštenog na Starom sajmištu, donesena je oktobra 1941, a on je uspostavljen dogovorom između vlasti Nemačke; kontakt je išao preko Ministarstva inostranih poslova u Berlinu. Uslov NDH postavljen Rajhu je bio da u logoru ne bude srpskih stražara, i taj uslov ustaša su nacisti ispoštovali. Posle genocida nad Jevrejima zatvorenim u Jevrejskom logoru „Zemun”, on je ukinut, a od maja 1942. je uspostavljen na istom mestu „Prihvatni logor Zemun”, u koji su dovođeni ljudi najviše sa područja NDH, ali i iz Srbije, u najvećem broju Srbi. Procene o broju logoraša u periodu od maja 1942. pa do 17. maja 1944, kada su nacisti predali logor na upravljanje policijskim snagama NDH, su različite i kreću se od oko 30.000 do oko 80.000 – 90.000 ljudi.

Velika je sreća, da je gradska anketna komisija za utvrđivanje zločina u Zemunu počela sa radom ubrzo nakon oslobođenja Zemuna (22. oktobra 1944), još u toku borbi u Sremu, i da je na njenom čelu stajao advokat dr Mirko Vlajković iz poznate rodoljubive somborske porodice, progonjene i hapšene još 1914. godine. On je uspeo da, bez znanja komunističkih vlasti, kući odnese jedan primerak završnog izveštaja Anketne komisije za Zemun, koji je do sada neobjavljen, a čiju kopiju sam 2017. godine dobio dobrotom njegove kćerke. Veći deo tog izveštaja je po sadržaju takav da ga, zbog opisa zdravom umu nepojmljivih brutalnosti, i ne bih preporučio za objavljivanje. Po svedočenju logoraša Bude Budisavljevića, učitelja iz Vojke, date anketnoj komisiji 16. januara 1945, od oko 17.000 logoraša dovedenih iz Srbije, preživelo je njih 67 (str. 10. izveštaja zemunske Anketne komisije).

O zločinima u zemunskom logoru je zatim izdato Saopštenje br. 87 Državne komisije za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača „Sajmište – mučilište naroda Jugoslavije”, od 11. januara 1946.  Po izveštaju te komisije direktni i indirektni ratni zločinci odgovorni za logor Sajmište su: Pavelić dr Ante, poglavnik NDH; Kvaternik Eugen, glavni ravnatelj za javni red i sigurnost Glavnog ravnateljstva NDH u Zagrebu; Eliker dr Jakob, veliki župan Velike župe Vuka NDH, sa sedištem u Vukovaru; Điković Branimir, bivši advokat iz Sarajeva, šef župskog redarstva Velike župe Vuka u Vukovaru (Zemun i Srem su spadali pod Veliku župu Vuka); Zigfrid fon Kaše, politički predstavnik Rajha u NDH; Kamerhofer, obergrupenfirer, general policije, zapovednik svih nemačkih policijskih snaga u NDH itd.

Ove činjenice smatrao sam da je potrebno da iznesem i zbog ugleda „Politike” (koja se u mojoj porodici čita više od 100 godina), iako je do prenošenja spornog navoda došlo bez ikakvog redakcijskog zahvata od strane novinara lista „Politika”.

Publicista

Izvor: POLITIKA

Vezane vijesti:

Falsifikati o logoru Jasenovac i istina o genocidu nad Jevrejima Srema 1942. godine

POZIV: U Zemunu organizujemo molitveno sabranje za Srbe pobijene u logoru Zemun 1942-1944. godine

STARO SAJMIŠTE: IZ ISTORIJE SRPSKE LOGORAŠKE NACIJE ( PRIREDIO VLADIMIR DIMITRIJEVIĆ )

Dušan Buković: JOŠ JEDNOM O PAVELIĆEVOM HRVATSKOM LOGORU STARO SAJMIŠTE