Svjetlana Đuričić: Relativizacija ustaških zločina u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj

U jeku sveopšte revizije istorije, činjenica da proustaški dio hrvatske javnosti negira i umanjuje genocid nad Srbima, Jevrejima i Romima počinjen na području Nezavisne Države Hrvatske tokom Drugog svjetskog rata, nije nikakvo iznenađenje.

Međutim, čak i dobre poznavaoce prilika zapanjuju pokušaji da se umanje značaj i razmjere užasnih zločina u NDH, kao i da se pot-puno obesmisle svi dokazi o ovim strahotama.

Prije svega, riječ je o relativizaciji sistematičnog genocida, čije je oličenje logor smrti Jasenovac i Donja Gradina. I, zaista, mnogobrojni su primjeri pokušaja kvaziistoričara, novinara i drugih navodnih intelektualaca da se negira genocid nad Srbima, Romima i Jevrejima u NDH, a jedan od najsvježijih je onaj samoproglašenog hrva-tskog publiciste Igora Vukića, autora knjige „Radni logor Jasenovac“.

Igor Vukić je sekretar hrvatskog Društva za istraživanje trostrukog logora Jasenovac, koje okuplja istoričare, novinare, publiciste, ali i samoprozvane stručnjake u pokušaju istorijske revizije događaja u logoru Jasenovac i NDH. Ovo udruženje nastoji da obori tezu o rasističkoj prirodi ustaškog režima, istovremeno tvrdeći da je Jasenovac bio obični radni i kazneni logor za protivnike ustaške države. Prema njihovim stavovima, u Jasenovcu je za vrijeme NDH umrlo tek oko 1.500 ljudi, dok je on postao logor smrti za Hrvate u poslijeratnom komunističkom periodu.

Vukić već na koricama knjige kaže da želi da se obračuna sa „crnim mitom o Jasenovcu“, koji svodi na radni logor, nikako koncentracioni logor smrti, negirajući tako zločinački i diskriminatorski karakter NDH.

„Jasenovačka mitomanija“

Autor tvrdi da logoraši nisu masovno ubijani, već da su njihove smrti bile uzrokovane bolestima, iscrpljenošću i starošću, te da su tek poneki likvidirani prilikom pokušaja bijega, ali i zbog krađa i drugih zločina (?!). Takođe, nastavlja Vukić, mnogi logoraši su stradali usljed savezničkog i partizanskog bombardovanja logora. Autor ide dalje, te bez imalo stida tvrdi da je više logoraša pušteno nego što je ubijeno, te da konačan broj stradalih nije ni mali dio ranije utvrđenog broja. Knjiga negira čak i broj od 83.000 poimenično nabrojanih žrtava logora Jasenovac:

– Unatoč svim indicijama i dokumentima da popis s više od 83.000 imena navodnih žrtava uglavnom nema stvarne veze sa Jasenovcem, on je i dalje u Hrvatskoj službeno prihvaćen. Bez obzira što, primjerice, dokumenti i veći broj bivših logoraša govori da je u Jasenovcu 1941. bilo oko 1.200 zatočenika, popis kaže da ih je tada ubijeno oko 10.700 – stoji u knjizi.

Vukić, inače Srbin porijeklom iz Donje Gradine, u knjizi iznosi još niz sličnih tvrdnji, koje negiraju najužasnije zločine i bezumno uništenje bespomoćnih staraca, žena i djece. Svakog normalnog čovjeka sablaznila je njegova tvrdnja da su ustaše slale Jevreje u Jasenovac ne bi li ih spasile od deportacije u Aušvic. Poseban dio Vukićeve knjige odnosi se na „logorsku ekonomiju“. Autor detaljno opisuje zemljoradnju, stočarstvo i zanate u logoru. Opisuje kako su logoraši sijali žito, sadili povrće, voće, pa čak i cvijeće, čiji se opojan miris, kako stoji u knjizi, širio okolinom. Opisano je kako su uzgajali stoku i perad, dok su u sušnici visili komadi šunke i salame, te da je uprava logora bila toliko ponosna na ekonomiju da je čak izlagala proizvode na Zagrebačkom velesajmu 1942. Vukić vrlo detaljno nabraja i kakve su sve delikatese jeli logoraši. Bilo je tu, kaže, svega, od čorbe sa svinjetinom i povrćem, preko kukuruzne kaše i krompira, do konjskog mesa. Zaista nepojmljivo ako se ima u vidu da u to doba rat uveliko bjesni, a siromaštvo i bolesti haraju Evropom.

Dalje, on tvrdi da se u logoru radilo samo do podne, a nakon popodnevnog odmora i večere, logoraši bi se okupljali oko vatre i družili se uz hranu, piće i duvan. Bogat društveni život uključivao je čak i pozorišne predstave, cirkuske tačke, nastupe zatvoreničkog hora i orkestra, ali i fudbalsko prvenstvo u logoru. Nakon čitanja ove knjige, čovjek bi mogao pomisliti da je Jasenovac bio ugodna oaza usred vihora rata koji je pustošio skoro čitav kontinent.

Proustaški filmovi na televiziji i u školama

Nakon objavljivanja ovog djela, u Hrvatskoj je, ruku na srce, bilo negodovanja, čak i manjih incidenata na promociji knjige, ali sve se svelo na pojedinačna reagovanja. Šire osude ovog sramnog ruganja žrtvama i pranja ustaške prošlosti nije bilo, a Vukić je čak dobio udarni termin na Hrvatskoj televiziji i pohvalnu kritiku u najtiražnijim dnevnim novinama, „Večernjem listu“, što govori u prilog tezi o relativiziranju ustaških zločina u NDH. Vukićeva knjiga „Radni logor Jasenovac“ promovisana je u emisiji „Dobar dan, Hrvatska“ emitovanoj 30. maja 2018. godine. Očigledno je da je Vukić čak i svoje srpsko porijeklo stavio u službu istorijskog revizionizma u Hrvatskoj.

Još jedan „uradak“ pušten je nedavno u eter sa frekvencija HRT-a. U jutarnjem programu ovog javnog medijskog servisa predstavljeni su revizionistička knjiga i film „Mit o Jasenovcu“ autora Romana Ljeljka, kao i film Jakova Sedlara „Sto godina srbijanskog terora u Hrvatskoj 1918–2018“, koje redom relativizuju zločine ustaša. Filmovi Romana Ljeljka i Jakova Sedlara 25. oktobra 2018. u emisiji „Dobro jutro, Hrvatska“ kao najava i preporuka za tzv. Festival domoljubnog filma.

Ljeljak „Mitom o Jasenovcu“ pokušava da umanji broj žrtava logora Jasenovac i otvoreno pokazuje simpatije prema ustaškom pokretu i NDH, koju naziva „mladom hrvatskom državom“. U filmu gledaoce „bombarduje“ dokumentima, stvarajući privid naučnog pristupa temi i tako čini potpunu zamjenu teza.

Samoproglašeni arhivski stručnjak Ljeljak, kojeg proustaški krugovi u Hrvatskoj predstavljaju kao eksperta, u Sloveniji je pravosnažno osuđen na četiri godine zbog finansijskih prevara. Kao bivši obavještajac JNA, završio je iza rešetaka jer je 1988. ukrao novac i kasetofon. Iako očigledno pristrasan i nerelevantan, on iznosi senzacionalističke i nekritičke tvrdnje o zločinima komunista, s ciljem umanjenja ustaških zločina. Ljeljak tvrdi da je kroz Jasenovac prošlo tek 18.600 zatvorenika, od kojih je samo 1.654 umrlo. U svojim istraživanjima usudio se i da zloupotrebi prepis eksponata iz Muzeja holokausta u Vašingtonu, odnosno recept koji je jedna jasenovačka zatvorenica napisala u logoru. Ljeljak ga je prikazao kao recept jela koji je logorašima pripreman za obrok.

Još jedan Sedlarov film „Jasenovac – istina“ izazvao je zgražavanje žrtava NDH i njihovih potomaka, ali i naučne javnosti. Film je prije tri godine čak prikazan na času vjeronauke u jednoj školi u Sisku, a problem nije primijetio direktor škole, nego – učenik. Vjeroučitelj, koji je djeci pustio film, pravdao se da ga je dobio od sisačkog biskupa Vlade Košića, takođe poznatog po proustaškim stavovima. Sedlarov film kritičari su ocijenili kao istorijsko-revizionistički falsifikat, a Antifašistička liga Hrvatske podnijela je krivičnu prijavu protiv njega zbog širenja mržnje i podsticanja na nasilje, prvenstveno prema Srbima.

Reagovao je čak i američki Stejt department u svom redovnom godišnjem izvještaju o vjerskim slobodama za 2016, u kojem je upozorio na veličanje NDH, umanjivanje ustaških zločina i širenje antisrpskih osjećaja u Hrvatskoj. Vašingtonski činovnici osvrnuli su se tad i na komemoraciju u Jasenovcu, koju su bojkotovali srpski i jevrejski predstavnici, optužujući tadašnju hrvatsku Vladu da umanjuje ustaške zločine. U izvještaju su opisan i marš 5.000 ljudi na Vijeće za elektronske medije zbog suspendovanja programa zagrebačke televizije Z-1, čiji je voditelj pozvao gledaoce da se drže dalje od pravo-slavne crkve u Zagrebu jer bi „četnički vikari“ mogli izaći i „zaklati“ prolaznike. Spomenuta je i fudbalska utakmica između Hrvatske i Izraela, na kojoj su navijači uzvikivali ustaški pozdrav „Za dom spremni“.

Vikipedija kao oruđe negatora istorije

U službi istorijskog revizionizma veliku ulogu ima i hrvatska varijanta Vikipedije, koja, iako u vlasništvu američke Vikimedija fondacije, djeluje potpuno samostalno, u nekim tekstovima izrazito proustaški. Ovaj internet kanal naročito je usmjeren na rehabilitovanje ustaškog pokreta i NDH, uz istovremenu satanizaciju Jugoslavije i komunizma. Potpuno nenaučno, pozivajući se na sumnjive desničarske izvore, hrvatska varijanta u potpunosti negira genocidni karakter ustaškog režima i njegovog najvećeg logora Jasenovac, a dovodi u pitanje i Holokaust. Iako ga sve ostale Vikipedije karakterišu kao logor smrti, hrvatska varijanta Jasenovac naziva sabirnim logorom. Da stvar bude još gora, ovaj naziv administratori licemjerno objašnjavaju činjenicom da su ga i ustaše zvale „sabirnim logorom“, pozivajući se pri tom upravo na Vukićevu knjigu. Na tragu tih navoda, Vikipedijin članak osporava većinu naučne građe o Jasenovcu, pokušavajući da negira obim i strahote počinjenih zločina. Tu nije kraj, jer hrvatska Vikipedija nudi i obilje sličnih članaka o ustaškom poglavniku Anti Paveliću, a u jednom tekstu je čak stajala tvrdnja da su Poljaci izvršili genocid nad Nijemcima 1939, prije nacističke invazije na tu zemlju. Svi ovi članci referišu se skoro isključivo na senzacionalističke tekstove iz proustaških medija u Hrvatskoj, a poveznica sa naučnim knjigama i časopisima nema.

Osuda simbolična, pokajanje neiskreno

Službene reakcije na uporne pokušaje revizije istorije i nesmetano bujanje ustaške ideologije u Hrvatskoj još nema. Osude su uglavnom sporadične, mlake i nedovoljne, pa se zato može očekivati da se relativizacija ustaških zločina nastavi. Zakašnjelo je i izvinjenje hrvatske predsjednice Kolinde Grabar Kitarović, koja je nedavno izjavila da je pogriješila kada je ustaški poklič „Za dom spremni“ nazvala starim hrvatskim pozdravom. Žrtvama NDH mala je utjeha i presuda Suda za ljudska prava u Strazburu kojom je hrvatski fudbaler Josip Šimunić osuđen na novčanu kaznu od 3.000 evra jer je na utakmici između Hrvatske i Islanda u Zagrebu 2013. godine kažnjen jer je uzvikivao ustaški pozdrav „Za dom spremni“. Ohrabrujuća je, ipak, zabrana održavanja mise na Blajburgu koju je ove godine donijela Katolička crkva u Koruškoj, kako su naveli, zbog njene političke zloupotrebe. Možda su u Evropskoj uniji konačno počeli da se javljaju glasovi razuma koji ukazuju na sramne pokušaje istorijskog revizionizma u Hrvatskoj.

Međutim, još nema nikakve kazne zbog zvanične hrvatske politike, koja i dalje gleda kroz prste. Tako je hrvatsko ministarstvo spoljnih i evropskih poslova poručilo austrijskoj javnosti da smatra uvredljivim da se skup u Blajburgu smatra „fašističkom zabavom“, „skupom ustaša“ i „najvećim okupljanjem nacista“. Ovom sramnom reakcijom zvanična Hrvatska je zapravo pokazala da se ne odriče ustaškog pokreta, te da su dozvoljeni ponovni pozivi na ubijanje Srba, Jevreja i Roma i njihov progon. U tom smislu ni vlast u Hrvatskoj ne treba da bude začuđena što su predstavnici srpske i jevrejske zajednice četvrtu godinu zaredom odbili da prisustvuju službenoj komemoraciji za žrtve ustaškog koncentracionog logora Jasenovac.

Izvor:

Autor je novinar i urednik Glasa Srpske; svjetlanag09@gmail.com

Rad je objavljen u časopisu Topola — JU SP Donja Gradina godina V, broj 5 (2019).