Istoričarka iz Niša, Ivana Gruden Milentijević, objavila je monogafiju „Slovenci u Srbiji pod nemačkom okupacijom 1941-1944.“, koja predstavlja prošireno izdanje njene prethodne publikacije „Stradanje Slovenaca u Nišu tokom Drugog svetskog rata“. Ivanina interesovanja kao istoričara -istraživača, vezana su podjednako za Drugi svetski rat kao i za Slovence, budući da ima slovenačko poreklo.
Najsuroviji sukob u istoriji čovečanstva, Drugi svetski rat, rezultirao je višemilionskim žrtvma, ogromnim materijalnim razaranjima i velikim promenama na političkom, ekonomskom i kulturnom planu savremene civilizacije.
Nakon okupacije Kraljevine Jugoslavije 1941. godine nemačke snage su pristupile procesu deportacije jednog dela slovenačkog življa sa prostora južne Štajerske i Kranjske, na teritoriju porobljenje Srbije. Radilo se o praktičnom sprovođenju ideološkog principa nacizma – tzv. “borbe za životni porostor Nemaca” koji je podrazumevao rasnu i etnički čistu državu Trećeg rajha, i koji je za direktnu posledicu imao na desetine hiljada Slovenaca deportovanih sa svojih vekovnih ognjišta na prostor centralne Srbije. „Slovenci u Srbiji pod nemačkom okupacijom 1941-1944“ predstavlja rezultat dugogodišnjeg istraživanja ove teme.
Monografija se ne bavi samo Slovencima koji su u Srbiju doseljenji tokom ratnih strahota 1941 – 1944. godine, već i onima koji su se u Srbiju doselili između dva svetska rata.
Građa koju je autorka koristila prilikom izrade rukopisa rasuta je po ustanovama zaštite širom Srbije i Slovenije, a monografije koje su obavljene na ovu temu, uglavnom predstavljaju sećanja preživelih izbeglica iz Slovenije (Radovan Marinković, Miroslav Mojsilović, Svedočanstva/Pričevanja, Čačak 1978, Fran Roš, Slovenski izgnanci v Srbiji 1941-1945, Maribor 1967).
„Obe publikacije donose veliki broj podataka koji oživljvaju arhivaska dokumenta, ili ih dopunjuju. Slovencima kao izbeglicama u okupiranoj Srbiji ozbiljno se bavio u svojoj doktorskoj tezi Slobodan Milošević (S. Milošević,Izbeglice i preseljenici na teritoriji okupirane Jugoslavije 1941-1945. godine , Beograd 1981). Rukopis monografije „Slovenci u Srbiji pod nemačkom okupacijom 1941-1944 godine“ predstavlja sintezu dostupne literature, i gradje iz Arhiva Jugoslavije (fond Saveznički zavod za statistiku), fonda Komesarijata za izbeglice u okviru Arhiva Srbije , Muzeja novejše zgodovine Slovenije (zbirka Slovenski izgnanci), Arhiva Republike Slovenije (fonda SI AS 1627, Pooblaščenec državnega komisarja za utrjevanje nemštva na spodnjem Štajerskem) i velikog broja ustanova zaštite lokalnog karaktera“, napisao je recenzent monografije doc.dr Dejan Antić sa niškog Filozofskog fakulteta.
Monografija sadrži i spiskove Slovenaca stradalih u Srbiji, uz pedantno prikazan izvor za svakog stradalog pojedinca koga autorka navodi, a izvor ovih spiskova čine upitnici žrtava pronađeni u Arhivu Jugoslavije.
„Na ovoj publikaciji sam radila skoro dve godine, a kao istoričar želela sam da personalizujem slovenačke žrtve u Drugom svetskom ratu u Srbiji i zato su izuzetno važni spiskovi žrtava koji se nalaze u rukopisu. U monografiji postoje i autentična sećanja porodica, kao što je slučaj sa životnom pričom oca našeg poznatog reditelja Dragomira Zupanca, koji svedoči o deportaciji svog oca“, kaže autorka Ivana Gruden Milentijević,
Prateći sudbinu žrtava i položaj slovenačkog stanovništva Ivana Gruden Milentijević je pružila doprinos u rasvetljavanju pojedinih istorijskih belina iz prošlosti slovenačkog življa na teritoriji Srbije tokom nemačke okupacije.
Ovaj rad mlade istoričarke podržao je Urad Vlade za Slovence v zamejstvu in svetu, Nacionalni savet slovenačke nacionalne manjine u Srbiji i Slovenska kulturna zajednica „France Prešeren“ iz Niša. Nakon promocije, koja je održana u Gradskoj opštini Pantelej, tokom naredne kalendarske godine promocije će biti održane u Beogradu i Novom Sadu, a zatim i u Ljubljani i Celju.
Izvor: SRBIJA VESTI