Građanski stalež na udaru

Dušana Leticu, bivšeg ministra finansija do jeseni 1941. godine, je, kao i mnoge druge, prema pisanju Jefte Šašića, označio za odstrel književnik Marko Ristić

VOJNI sud Prvog korpusa NOVJ, čije postojanje nije do sada i arhivski potvrđeno, sudio je navodno optuženim izdajnicima i neprijateljima naroda na zasedanjima 26. i 30. oktobra i 2, 6, 10. i 18. novembra 1944. godine. Smrtna presuda im je izrečena kao narodnim neprijateljima i ratnim zločincima u smislu članova 13, 14. i 16. Uredbe Vrhovnog štaba o vojnim sudovima. Sve presude brzo su izvršene. Analizom liste od 105 streljanih može se utvrditi da je reč o vrlo heterogenoj strukturi ličnosti, kako u ideološko-političkoj orijentaciji, tako i u profesionalnom i socijalnom smislu. Ipak, veliki deo streljanih pripadao je Nedićevoj administraciji i policiji (38%), pored toga četničkoj organizaciji (20%), saradnicima Gestapoa (20%), građanima-izdajnicima (15%), ljotićevcima (4%) i ostalima (3%). Socijalna i profesionalna struktura nije ništa manje raznorodna. Na meti su najviše bili pripadnici Nedićeve administracije i oružanih formacija, ministri i pomoćnici (gotovo 75%) ali je bilo i uglednih profesora, glumaca, novinara, pa i studenata.

OD BIVŠIH ministara i pomoćnika ministara, poznatih političara među 105 objavljenih imena 27. novembra 1944. u „Politici“ streljani su uz štura obrazloženja:

Inž. Radoslav Veselinović, inženjer agronomije, ministar poljoprivrede i ishrane u Nedićevoj vladi, „organizator i rukovodilac planskog pljačkanja srpskog naroda, u korist okupatora i njegovih pomagača“. Odluka DK ga tereti još da je radio na uključivanju narodne privrede u nemački ratno-privredni plan, učestvovao na zborovima u Valjevu, Mionici i Jagodini (1942-1944) u kojima je „pozivao na red i mir i osuđivao Maršala Tita i NOP.“

Srbislav Đonić, pomoćnik ministra socijalne politike i narodnog zdravlja, krivica nije bliže navedena osim da je „sprovodio politiku Nedićeve vlade“.

DUŠAN Đorđević, ministar finansija Nedićeve vlade, „bio je povezan sa Dražom Mihailovićem, kome je predavao znatne sume državnog novca“. U dosijeu DK kaže se samo da je „učestvovao u donošenju uredbi i zakona kojima se regulisala borba protiv NOP-a“ i da je time saučesnik Nedića.

Dr med. Petar Zec, bivši senator i sekretar Srpskog crvenog krsta u toku rata, karakteriše se kao „jedan od vrlo bitnih saradnika Nedićevih, imao tesne veze sa nemačkim okupatorom“.

Đura Janković, bivši ministar šuma i rudnika u vladi Milana Stojadinovića, zato što je „pružao podršku kvislingu Nediću“. Prema jednom svedoku, on se oslanjao na prijateljstvo sa Nikolom Kalabićem i mirnu savest jer nije učestvoavo u okupacionom režimu, pa je odbio da beži iz Beograda.

MOMČILO Janković, bivši ministar pravde u Aćimovićevoj komesarskoj upravi i Nedićevoj vladi, za koga se navodi: „Bio je jedan od najbližih saradnika izdajnika Aćimovića i Nedića.“ Međutim, drugi izvori govore da je bio u velikom sukobu sa Milanom Nedićem oko politike prema Nemcima, te je iz tog razloga napustio vladu posle godinu dana.

Đura Kotur, bivši senator, pomoćnik ministra socijalne politike u Nedićevoj vladi,označen kao „jedan od najvernijih saradnika Nedićevih“. Zanimljivo je da su ga austrijske vlasti još 1915. osudile za veleizdaju, jer se prihvatio dužnosti predsednika opštine u vreme ulaska srpske vojske u Zemun avgusta 1914. pa je emigrirao u Srbiju.

ČEDOMIR Marjanović, ministar pravde u Nedićevoj vladi, aktivan ljotićevac, „pozivao narod na aktivnu borbu protiv Narodnooslobodilačke vojske“.

STRELjANjA BEZ VALjANOG POSTUPKA OSIM stvarnih kolaboracionista i mogućih ratnih zločinaca, streljani su bez valjanog sudskog postupka ministri i njihovi pomoćnici (čak i iz sporednih resora), činovnici ali i ljudi koji su u vreme okupacije „gledali svoja posla“ i posedovali značajniji kapital, imali simpatije za četnički pokret, kritikovali i ismevali komuniste i njihovu taktiku, ili su naprosto bili ugledni kulturni i javni radnici koji nisu prihvatali komunističku ideologiju. Oštrica mača bila je usmerena prema starom građanskom staležu i društvenoj eliti predratne Srbije.

Dr med. Jovan Mijušković, ministar socijalne politike i narodnog zdravlja, „služio okupatoru i pozivao u borbu protiv NOP-a“ i radio pored ostalog, na „propagiranju nemačko-okupatorske politike po direktivama okupatora i domaćih izdajnika“.

Dr Milan Horvatski, pomoćnik ministra finansija u Nedićevoj vladi, „organizator pljačke nad našim narodom“ i dalje „održavao tesne veze sa Dražom Mihailovićem kome je poslao znatne sume državnog novca“.

Milan Milovanović, sin Koste Pećanca, „vojvoda Pećanac Mlađi“ organizator Pećančevih bandi. Optužen je da je organizovao potere za partizanima u Topličkom okrugu. Streljao više pripadnika NOP-a i poslao ih u smrt.

POZNATO je, mada nije na ovom spisku, da je i bivši ministar i član SDS-a Juraj Demetrović stradao u ovim čistkama. Kao Hrvat iskrene jugoslovenske orijentacije i prijatelj Srba, prokazan od Pavelića, rat je proveo u Beogradu, gde ga je zatvarao okupacioni režim, nanovo uhapšen odmah posle oslobođenja i streljan.

Van ovog objavljenog spiska zna se da su osuđeni na smrt ili streljani u ovom talasu:

Risto Jojić, bivši komesar za prosvetu u vladi M. Aćimovića (do jula 1941) i član Demokratske stranke. Optužen i streljan „za služenje okupatoru i potpisivanje Apela srpskom narodu avgusta 1941“.

Buda Cvijanović, pomoćnik ministra poljoprivrede Veselinovića u Nedićevoj vladi, streljan zato što je „kao član vlade pomagao okupatora i pljačkanje rođene zemlje“.

Dušan Letica, bivši ministar finansija do jeseni 1941. godine. Njega i mnoge druge je, prema pisanju Jefte Šašića, označio za odstrel književnik Marko Ristić.

Dr Miloš Radosavljević, član GO Demokratske stranke pre rata, pod okupacijom neko vreme ministar poljoprivrede u Nedićevoj vladi, nakon ostavke živeo do kraja rata u Smederevskoj Palanci. Uhvaćen u Beogradu i streljan negde u prvoj polovini 1945.

BOŽIDAR Đ. Nedić, brat generala Milana Nedića i narodni poslanik, bivši potpredsednik beogradske opštine i direktor Beogradske štedionice, invalid iz Prvog svetskog rata i penzioner, „bio je jedan od glavnih propagatora za prijateljstvo Srba i Nemaca, za nemački novi poredak u Evropi i veliki ideološki protivnik saveznika naših naroda Engleske i SSSR-a“. Zameran mu je i niz antikomunističkih članaka u „Novom vremenu“ gde partizane naziva „šumskim ološem“ i „internacionalnim šljamom“, kleveće saveznike, NOP, druga Tita, a Ligu naroda karakteriše kao „preduzeće za sramnu podvalu narodima sveta“.

Izvor: NOVOSTI

Vezane vijesti:

Feljton: Divlje čišćenje Srbije 1944-1945. (1)

Feljton: Divlje čišćenje Srbije 1944-1945. (2)

Feljton: Divlje čišćenje Srbije 1944-1945. (3)

Feljton: Divlje čišćenje Srbije 1944-1945. (4)

Feljton: Divlje čišćenje Srbije 1944-1945. (5)

Feljton: Divlje čišćenje Srbije 1944-1945. (6)

Feljton: Divlje čišćenje Srbije 1944-1945. (7)

Feljton: Divlje čišćenje Srbije 1944-1945. (8)

Feljton: Divlje čišćenje Srbije 1944-1945. (10)