Serbian
Armenian
Croatian
Dutch
English
French
German
Greek
Hebrew
Hungarian
Italian
Norwegian
Polish
Russian
Slovenian
Spanish
Sećanje na 31 muškarca iz sela Klišević, kod Bihaća, koji su 25. jula 1941.g odvedeni iz svoga sela i ubijeni sutradan na obližnjim barama i jarkovima u okolini Ripča. Narod ovoga kraja je taj dan prozvao “crni petak“.
Tokom jula 1941.g počele su pljačke srpskih sela i odvođenje ljudi. U Kliševiću je pre 25.jula prvi ubijen Nikola Jove Babić. Na kućnom pragu ga je ubio jedan od članova ustaškog roja iz sela Ćukovi. Posle tog ubistva, muškarci su se sklonili u šume Ljutoča i šikare oko zaselaka. Drugi ubijeni je Gojko Babić koji je lišen života u Jazmaku, niže kuće prema Uni, u četvrtak 24.jula 1941.g
Novi načelnik opštine u Lipi Džafer Ibrahimpašić je kliševićanima poručio da se prikupe kod kuća, da se napravi spisak odraslih muškrava i njemu dostavi. On je svakome garantovao život. U petak 25.jula 1941.g muškarci su se sakupili kod škole u Bukovcu, između Kliševića i Ćukova. Načelnik opštine Ibrahimpašić je takođe došao, muškarci su popisani. Potom su dvojica naoružanih ustaša povezali prisutne, zatvorili ih u zgradu škole i kasnije u toku dana poveli ka Ćukovima.
Ljudi su naslutili prevaru i počeli da pružaju otpor, ali su ih naoružani tukli kundacima. U Ćukovima su zatvoreni proveli noć i ujutru su odvedeni u Ripač. Ubijeni su na stratištu koje se zove Zabare i nalazi se pored Ripča. Organizatori ovih ubistava su tabornik Ripča Ante Pavelić Tono i komandir oružničke (žandarmerijske ) stanice Ivan Frković, obojica iz okoline Gospića. Rukovodilac radova proširivanja kanala i bara i zatrpavanja masovnih grobnica iskopanom zemljom na stratištu je bio Muharem zvani Tubalj, a zabeleženo je i ime jednog od izvršilaca ubistava na Zabarama, to je bio Salko Mujić iz Ripča.
Članovi ustaškog roja u Ćukovima su bili: Ante iz Žegara (predratni žandar), Hilmić (Ilmić) iz Ćukova, Vojić iz Ćukova, Miralem Kulenović zvani Šunjić.
Tada su iz Kliševića odvedeni i ubijeni: Lazo Stevana Bursać (knez sela), Marko Tesla, Đurađ Tesla, Đuro Polovina, Mile Zorić, Mile Polovina, Dane Japundža, Mile Pilipović, Vojislav Džakula, Dušan Došen, Marko Došen, Stevo Babić, Božo Babić, Jovo Babić, Stojan Babić, Đuro Babić, Mijat Babić, Nikola Babić, (sinovi Ilije Babića), Savo Babić, Božo Babić, Jovo Babić, Stojan Babić, Janko Babić, Ratko Babić, Nikola Babić, Miladin Babić (sinovi Koje Babića), Marko Janka Babić, Božo Pane Bursaća (rođen oko 1895.), Jovo Ilije Bursać, Mihajlo Stevana Bursać (rođen oko 1890.), Marko Stevana Bursać (rođen oko 1892.).
Tokom tog petka 25.jula, u Kliševiću su ubijena još dva muškarca: učitelja Savu Stojanovića su uhvatili u kući Jove Babića i pred mnogo čeljadi zvjerski mučili, derali mu kožu, kopali mu oči, a onda ga unakažena bacili u jarak i na njega položili veliku kamenu ploču. S učiteljem su odveli i ubili i Miku Đurina Babića, mladića od 20 godina.
Ne smemo zaboraviti da ovo nije delo nekih ludaka, u krv ogrezlih ubica i divljih ustaša. To nisu bila ubistva na mah, u afektu, iz jarosti, neka tvorevina ludačkog uma koju nije moguće pojmiti i razumeti. Srbe je ubijao državni aparat NDH, institucije te države, službena lica civilnih organa vlasti, tužilaštva, sudskih organa, policijskih i vojnih jedinica.
Taj zločin je dugo planiran, veoma dobro organizovan, izvođen hladno, proračunato, sistematično, nekim infernalnim (paklenim) sledom i bio je široko prihvaćen od strane lojalnog hrvatskog i muslimanskog stanovništva. Presude za ovakva ubistva je donosio Prijeki sud za Veliku župu Krbava i Psat sa sedištem u Bihaću, na osnovu zakonskih propisa Nezavisne Države Hrvatske.
Sudski procesi su bili fiktivni, vrlo često na osnovu lažnih svedočanstava (neko je video nepoznate naoružane ljude oko naselja, neko je čuo da će četnici napasti selo i slično), osuđeni najčešće nisu ni bili prisutni n suđenjima. Tužioci i istražne sudije su potom davali naloge organima vlasti (načelnici opština, tabornici, rojnici, oružnici) koji su sakupljali vojno sposobne muškarce i organizovali izvršenje smrtne kazne koja je bila jedina presuda Prijekih i Izvanrednih sudova NDH.
Cilj je bio da se prvo uklone svi muškarci koji mogu da nose oružje i pružaju otpor, starosti od 15 do 70 godina. Nakon toga je sledilo uklanjanje žena, staraca i starica, devojaka i mladića. Na kraju bi sa maloletnom decom mogli raditi šta hoće. Mogli su da ih ubiju, ili da ih predaju “Karitasu“, koji bi ih popisao, obukao, nahranio, slikao u malim ustaškim uniformama, udomio u religiozne hrvatske porodice gde im je promenjen identitet, a kartoteka sa njihovim podacima bi potom bila izgubljena.
To je bio plan. To ne smemo nikada zaboraviti.
Izvori:
Stevo Bursać “Klišević prvih dana ustanka“ Zbornik Podgrmeč u NOB, Knjiga prva, strane 857-858, Zbornik saopštenja, svjedočenja i dokumenanta “Garavice 1941.“, Banjaluka, 2010. Svedočenje Milovana Grubiše (u vlasništvu autora).
Priredio:
Vladimir Bursać
Zavičajno udruženje “Una“ Banjaluka
Od istog autora:
Vladimir Bursać: Šta za mene znači pojam Pokolj? | Jadovno …
Vladimir Bursać: KORAK KA ISTINI O GARAVICAMA …
