Vladan Ivković: Srpske izdaje, III dio

Među Srbima još uvijek dominira premisa da su pozitivci u Drugom svjetskom ratu bili samo oni koji su se aktivno i žrtvujući sebe – i narod – borili protiv fašizma. Iz toga ishode četničko-partizanske rasprave i beskrajna dokazivanja ko se borio protiv fašističkog okupatora, a ko je s njim sarađivao, tj. ko su bili dobri momci, a ko loši.

Srpski obrazac, očišćen od dezorijentišućih uticaja, ne smije da se zasniva na odnosu učesnika prema imperijalističkim ideologijama i njihovim nosiocima, nego isključivo prema stubovima srpskog interesa. Dakle, dobar je bio onaj Srbin koji se borio za Srpstvo, loš je bio onaj koji nije. Nije ko se hrabro borio, nego ko se za šta borio.

U trećem dijelu “Srpskih izdaja“ baviću se minimumom srpskog interesa koji je Srbin imao braniti ili izdati.

Srpstvo pred streljačkim strojem

Najprije se mora odrediti šta je, u uslovima okupacije, bio srpski interes.

Suočen sa gubitkom države zaštitnice, jedine koju je imao, srpski narod se 1941. godine nalazi pred streljačkim strojem. Sile osovine mu cijepaju životni prostor i dijele ga svojim satelitima manje-više odlučnim da Srbe istrijebe ili na druge načine uklone sa terena koji im je dodijeljen. Srbi se ne suočavaju sa ideološkim dvojbama, da li vole fašizam, nacizam, antifašizam, liberalnu demokratiju i šta sve ne, nego da li će umjeti preživjeti ili neće. Kao što se svaka strategija gradi prema cilju i uz pomoć samo onih resursa koje posjeduješ, tako je i jedino bilo na polzu Srpstva politička i borbena dejstva usmjeravati u pravcu sprečavanja nadmoćnijeg neprijatelja da nas potamani.

Teško je negirati činjenicu da je Srpstvo, bar u jednom dijelu životnog prostora, bilo izloženo potpunom istrebljenju i da je jedino razumno bilo usmjeriti snagu na odbranu golog života.

Dakle, prvi zaključak je da je u interesu Srpstva bilo puko preživljavanje što većeg dijela ugroženog naroda.

Da stvari budu još kritičnije, Srbi nisu imali ni privid jedinstvenog nacionalnog političkog centra koji bi se u uslovima okupacije mogao baviti opstankom naroda u cjelini. Niko nije imao moć odlučivanja u ime cjelokupnog Srpstva. Poslije 6. aprila, niko nije mogao čitavo Srpstvo opredijeliti da pomogne Hitleru, Staljinu, Ruzveltu ili Čerčilu u njihovom međusobnom ratu za svjetsku nadmoć.

Oblasne prilike nisu ni dozvoljavale takvo dejstvo. Srbi u ND Hrvatskoj su bili izloženi drugačijim pritiscima od Srba u okupiranom patrljku od Srbije, a ovi opet od Srba u krajevima okupiranih od fašističke Albanije ili Bugarske. Opet, različite prilike su nalagale različite strateške odgovore. Srpstvo je bilo okupirano, a mnogi zaboravljaju da to znači da okupator ima moć da aktivno sprovodi svoju zamišljenu politiku koja je usmjerena protiv interesa okupiranog naroda i koja ne dozvoljava razvijanje bilo kakve nezavisne politike među čelnicima tog naroda.

U uslovima okupacije kakva je vladala postojao je srpski interes, ali nije postojala nikakva objedinjena politička cjelina koja bi ga zastupala, niti je u uslovima nacionalne dezorijentacije, koja je vladala još od pada srpskih država 1915. godine, postojala ideološka vezivna matrica među fizički rasturenim srpskim entitetima. Kako ona nije postajala, a interes je bio bazičan – preživljavanje, može se reći da su srpske oblasne organizacije sa svojim vođama imale pravo braniti taj interes, čuvati narod, na način za koji nađu da je najpraktičniji.

Mi danas možemo samo da ih ocjenjujemo po tome koliko su bili praktični i efikasni, ali sve dok im je primarni cilj bio odbrana srpskog naroda od istrebljenja, oni ne mogu biti izdajnici Srpstva.

Antifašizam i fašizam

Gledano sa iste strane, Srbi kao tako iskasapljena nacija nisu bili klasičan učesnik u Drugom svjetskom ratu. Ratovale su imperije, države, a Jugoslavija, ono najbliže srpskoj državi, je taj rat izgubila i ukinuta je.

Pred srpskim narodom, ukoliko bi preživio u relevatnoj mjeri, stajao je proces obnove države, a ne odbrane države. Ne mislim na pruge i tvornice, nego na sam koncept državnosti. Ali i zadatak obnove državnosti je bio sekundaran, uslovljen opstankom.

Srbi su postali narod bez države, pred istrebljenjem, u grčevitoj borbi za opstanak. Srbi i čitav rat provode kao narod bez države, narod koji nema ustanove i organe koji se mogu u jedinstvu opredijeliti za ili protiv ove ili one strane u svjetskom ratu. Dakle, nisu isti rat vodili Srbi i Njemačka, Amerika, SSSR, Britanija. Ravnati srpska ratna opredjeljenja prema suprotstavljenim savezima unutar globalnog rata je nepravedno. Isti obrazac se ne može primjenjivati na grupu koja vodi borbu za opstanak, a protiv istrebljenja, i imperiju koja ratuje oko kolonijalnih posjeda i geopolitičkih razmirica, zaklanjajući se iza fašizma ili antifašizma.

Zašto bi se narod kojeg bacaju u jame zato što nosi srpsko ime i slavi slavu bavio imperijalističkim ideologijama? Kama pod srpskim vratovima je ideologije mijenjala kako joj je kad štimalo. Nisu srpski dželati to postali zato što su bili fašisti nego zato što su imali istrebljenje Srba za cilj. Imperijalistička ideologija je samo dala pokriće težnjama koje su postojale i dan-danas postoje sa ili bez tih ideologija. Pa, nisu nacisti izmislili konc logore za Srbe, niti su Bugari poklali pola Južnog Pomoravlja samo onda kad su bili u savezu sa nacistima. Težnja ka istrebljenju Srba je konstanta dvadesetog vijeka i najbitnija ideološka tekovina srpskih ratova.

Prema tome, borba za Srpstvo se nije mogla mjeriti antifašističkim lakmus testovima, jer Srbi pred istrebljenjem nisu imali obavezu da se bave stranim ideologijama i moralom koji je svaka u svoju korist nametala. Nije mogla da se mjeri ni aršinima jugoslovenstva koje je umrlo odbijanjem Jugoslovena da u njemu učestvuju i prolivenom bratskom krvlju. Jedini aršin se mogao izvoditi iz srpskog obrasca izgrađenog na srpskom interesu.

U ime Srpstva ili protiv Srpstva

Borba protiv okupatora i borba za Srpstvo u ime Srpstva može, ali ne mora da bude ista borba. U srpskom obrascu, ne moraju obje čak imati ni pozitivan predznak.

Onaj koji se bori protiv okupatora Jugoslavije ne mora u isto vrijeme i da se bori za Srpstvo, kao što je slučaj jugoslovenskih komunista i pokazao. Onaj koji se bori da mu ne pokolju narod može da izabere stranu u imperijalističkom ratu, ali ne mora, ako to ne donosi korist njegovom krajnjem cilju. Taj izbor je morao da bude samo rezultat njegove procjene o najefikasnijem načinu da se odbrani Srpstvo. Jedina moralna obaveza kroz čiju prizmu je srpski vođa morao da gleda na svjetski rat je ona koja određuje sudbinu srpskog naroda i Srpstva.

Dakle, u ovom dijelu “Izdaja“ razdvajamo Srbe koji su djelovali u ime Srpstva i u korist srpskog naroda kojem je prijetilo i nad kojim je u velikoj mjeri izvedeno istrebljenje, od onih Srba koji su se stavili u službu ili na stranu imperijalističkih ideologija, te su se njima rukovodili u borbi u skladu sa proklamovanih ciljevima koji nisu u temelju imali srpski interes, tj. kojima on nije bio motivacija.

U uslovima širine izbora, unutar političkih organizacija jednog naroda može i treba doći do ideoloških raspri i opredjeljivanja, ali samo ako sve strane u raspravi imaju u srcu jedinstveni interes tog naroda. U uslovima genocidne okupacije, ideološkim podjelama nije bilo mjesta, i one su štetile čak i kad su imale srpski predznak i kad su bile rezultat potrage za centralnom, strateški korisnom ideološkom matricom. One, izazvane ideološkim stremljenjima koje nisu imali srpski predznak, a koje su čak imale za posljedicu rasrbljavanje dijela naroda, one jesu bile izdajničke, a Srbi koji su ih raspirivali, jesu bili izdajnici svog naroda.

Je li se moglo s petokrakom na čelu boriti za Srpstvo? Jesu li znali partizanski mitraljesci da se Partija i Srpstvo potiru i ako jesu, jesu li stoga izrodi i izdajnici? Ko izdaje, narod ili vođe? Mogu li se partizani amnestirati od zabluda u koje su ih doveli komunisti?

Je li “za Kralja“ i “za Otadžbinu“ moglo u isti poklič? Je li borba za obnovu Kraljevine Jugoslavije, koja je razoružala Srpstvo, isto što i borba za Srpstvo? Je li normalno biti i srpski i jugoslovenski rodoljub poslije aprila 1941.?

Mogu li Uroš Drenović i Dimitrije Ljotić u isti koš? A Draža i Pećanac? Ako je Birčanin izdao Jugoslaviju organizujući puč za Čerčilove babe zdravlje, je li i četničke jedinice po Dalmaciji osnivao radi Srpstva ili da Englezima ima ko graditi mostobran?

U četvrtom dijelu “Srpskih izdaja“, pokušaću da odgovorim na ovakva pitanja i da dođem do načelnih razgraničenja među Srbima izrodima i Srbima rodoljubima.

(Kraj trećeg dijela)

Autor: Vladan Ivković

Srpska istorija

Izvor: SRBIST

Vezane vijesti:

Vladan Ivković: Srpske izdaje, I dio

Vladan Ivković: Srpske izdaje, II dio

Vladan Ivković: Srpske izdaje, konačni dio