Utvrđivanje broja ratnih žrtava 1941–1945. bilo bi pogubno za komuniste

UBISTVA BEBA I DECE PRED MAJKOM: Brutalnost ustaških zločinaca u genocidu nad Srbima zgrozila je i okupatore Nemce i Italijane

Prilog u raspravi o koncentracionom logoru Jasenovac – šta još nije utvrđeno

O problemu kao što je ovaj iz nadnaslova istovremeno je mnogo toga poznato i mnogo toga nepoznato, zavisi od toga šta koga zanima.

Mada sam već nekoliko puta pisao kraće tekstove s naglaskom na brojne nedoumice kad je reč o tom problemu i objavljivao ih na raznim internet portalima (najčešće na NSPM), smatram da ima mnogo toga što bi trebalo da se istraži i razjasni. Naime, većina onih koji se upuštaju u raspravu o, na primer, broju logoraša u Jasenovcu i njihovim sudbinama, slabo poznaje metodologiju istraživanja, a o terminologiji da i ne govorim.

Stoga ovom prilikom nudim još neka objašnjenja i pojašnjenja koja bi trebalo znati.

Procene, proračuni i popisi broja žrtava umnogome zavisile od politike

Pojam „demografski gubici“ podrazumeva poginule, ubijene i umrle tokom rata, pad nataliteta zbog ratnih neprilika i migracijski saldo.

Pojam „stvarni gubici“ podrazumeva poginule, ubijene i umrle tokom rata.

Pojam „žrtva“ podrazumeva ubijene, poginule i od posledica rata umrle civile, kao i vojnike i ratne zarobljenike koji su ubijeni ili umrli u zatočeništvu.

Pojam „stradali“ podrazumeva vojnike poginule u ratu.

Pojam „stradalnici“ podrazumeva one koji su rat preživeli ali su na razne načine ratom oštećeni, ranjeni, oboleli, izbegli i prognani.

Pojam „procena“ podrazumeva manje ili više utemeljeni podatak o broju ljudskih gubitaka za pojedina područja i(li) za određeni vremenski period i za pojedine kategorije stradalih i(li) žrtava.

Pojam „proračun“ podrazumeva matematičko-stratističku operaciju u utvrđivanju ljudskih gubitaka za pojedina područja i određeni period i to za pojedine kategorije stradalih i/ili žrtava.

Pojam „popis“ podrazumeva poimenični spisak stradalih i(li) žrtava za pojedina područja i(li) za određeni vremenski period i za pojedine kategorije ljudskih gubitaka utemeljen na pouzdanim i proverljivim podacima. Osim imena i prezimena žrtava, spisak bi trebalo da sadrži još nekoliko bitnih podataka (ime roditelja, mesto rođenja, način i mesto stradanja, ime ubice, izvor podataka…).

Vredno je naglasiti da su procene, proračuni i popisi broja žrtava umnogome zavisile od politike! Upravo ta zavisnost u komunističkoj Jugoslaviji rezultirala je brojnim manipulacijama, neutemeljenim tvrdnjama…

Najveći broj žrtava pripadao srpskom narodu, a najveći broj ubica potekao iz hrvatskog naroda

Poznato je da jugoslovenska komunistička vlast iz više razloga nije dozvoljavala naučno-istraživačke projekte o ratnim žrtvama 1941–1945. godine. Najvažniji je bio u nespornoj činjenici da bi se tim popisom utvrdilo da je najveći broj žrtava pripadao srpskom narodu, da je najveći broj ubica potekao iz hrvatskog naroda, i to bi bilo pogubno za partizansku revoluciju i komunističku ideologiju bratstva i jedinstva. Bez obzira na sve to, međutim, vlast je nekoliko puta dozvolila ograničena istraživanja ali samo do zadatih granica.

Kad je reč o Jasenovcu, niko do sada nije utvrdio tačan broj žrtava pa stoga otpadaju svakojake optužbe o uvećanju ili umanjenju broja zatočenika i žrtava. Postoje samo procene!
Zna se da su nemački oficiri morali da dobiju saglasnost hrvatske (ustaške) strane da uđu u kompleks koncentracionog logora. Toga je bilo u vremenu nemačko-hrvatske ofanzive na Kozari i Prosari, leta 1942. godine, kada je na hiljade mladih zarobljenika bilo smešteno u žice Jasenovca. Nemci su među njima birali radnu snagu. Ono što im nije koristilo, uglavnom su ustaše kasnije pobili.

Bilo je slučajeva da su Nemci deo zarobljenika sprovodili u koncentracioni logor Zemun o čemu postoji solidna arhivska građa sa personalnim podacima.

– I pored te nemačke birokratske procedure, međutim, teško je kazati (odrediti) tačan broj zarobljenika koji su, na primer, bili deportovani.
– Nije istraženo koliko je jasenovačkih zatočenika razmenjeno za pripadnike hrvatskih i nemačkih oružanih snaga. Na osnovu dostupne arhivske građe vidi se da je više od 80 % razmenjenih pripadalo hrvatskom narodu.
– Nije istraženo koliko je zatočenika pobeglo sa raznih lokacija, na primer logorskih „ekonomija“ koje su bile u sastavu kompleksa logora ili sa drugih poslova koje su obavljali izvan logora. Postoje podaci o najmanje 147 begunaca od smrti.
– Nije utvrđeno koliko je zatočenika, milošću neke ustaške instance, bilo oslobođeno iz logoru, iako je sačuvan izvestan broj molbi za oslobađanje. Zna se da je poglavnik Ante Pavelić za svoj rođendan pomilovao izvestan broj zatočenika.
– Nije utvrđeno koliko je zatočenika Jasenovca bilo oslobođeno posle intervencija iz Beograda, od strane vlade Milana Nedića.
– Nije utvrđeno da je jedna jedinica partizana ili četnika sprečila sprovođenje zarobljenika u Jasenovac.
– Nije utvrđeno koliko je 22. aprila 1945, po povlačenju ustaša iz Jasenovca, logoraša preživelo. Mada se zna za 122 imena i prezimena, broj je zasigurno nešto veći.
– Nije poznato da je neko kartone ili knjige logoraša video (makar nagorele) i fotografisao sredinom maja 1945. godine, prilikom obilaska naročite komisije i preživelih zatočenika ostataka nekadašnjeg koncentracionog logora Jasenovac. Uzgred, u sačuvanom izveštaju pomenute komisije nema ni slova o pronađenom bilo kakvom papiru!

* Istoričar, direktor Muzeja žrtava genocida u Beogradu

Autor: VELjKO ĐURIĆ MIŠINA

Izvor: SRBIN.INFO