Rori Jeomans: Ustaški zločini pokušaj su uklanjanja sličnosti sa Srbima

Za ubijanja i mrcvarenja moraš imati ličnu i emotivnu povezanost, a brojne ustaše bile su mrzilački nastrojeni prema Srbima i prije rata, za razliku od odnosa prema Jevrejima i Romima nad kojima je također počinjen genocid, ali koji su tek u nekim slučajevima ubijani ritualno, rekao je Rori Jeomans (Rory Yeomans).

Piše: Nenad Jovanović

Srbi su bili žrtve genocida počinjenog u NDH i to negacionisti ne mogu poreći, stav je britanskog istoričara Rorija Jeomansa koji je izložio na predavanju „Žrtva i teror: Prema mimetičkoj teoriji ustaškog ubijanja“ (Sacrifice and Terror: Towards a Mimetic Theory of Ustasha Killing), koje je u organizaciji SNV-a i časopisa Tragovi, povodom 80-godišnjice ustaških zločina u Glini, upriličeno 22. maja na Zum platformi.

– Zločini ustaša bili su sistematski, a njihova okrutnost, počevši od mučenja i brutalnih ubijanja preko rušenja pravoslavnih crkava pa do čupanja brada i brkova, proističe iz njihove želje da se ukloni svaka identitetska sličnost Hrvata i Srba, uzrokovana zajedničkim životom, rekao je Jeomans. Naglasio je i da su svoje zločine ustaše opravdavali zločinima koji su nad Hrvatima navodno počinjeni tokom 20- ih i 30-ih godina, dajući kao primjer i poticanje Hutua na genocid nad Tutsijima u Ruandi i Burundiju, navodnim ranijim zločinima Tutsija.

Predavanje je započeo, kako je rekao, stereotipnom slikom režima – fotografijom grupe čuvara iz Jasenovca. Neka druga slika nasilja ili žrtava ne bi dala pravi odgovor o karakteru ustaškog režima i nasilja koje je počinio. Zločini nisu bili iracionalni, imali su značenje i specifičnu ulogu, a ostavljanje leševa nepokopanim, predstavljalo je i slanje poruke Srbima i drugim zajednicama.

Mrcvarenje i ritualno ubijanje žrtava nije bio ustaški izum, jer se to prakticiralo kroz cijelu istoriju, pa i u današnje vrijeme kao kod ISIS-a ili nešto ranije u Ruandi. Neki naučnici smatraju da se tijela žrtava mrcvare kako bi se dokazalo da je žrtva različita od počinioca i opravdalo potrebu ubijanja, dok drugi smatraju da se npr. odsijevanjem nosa ili usnica dokazuje anonimnost žrtava.

Jeomans je ukazao na veliki broj uništenih pravoslavnih crkava i manastira u NDH, te na prebacivanje artefakata iz crkava i drugih objekata vezanih uz srpsku zajednicu u katoličke crkve ili kasnije davanje tzv. Hrvatskoj pravoslavnoj crkvi. Podsjetio je i na masovna klanja koje je od 1942. počinila Crna legija koja se nije ni trudila da sakrije njihove tragove, zbog kojih su i Nijemci tražili da njihov komandant Jure Francetić odstupi. Kao i sve milicije, ustaše su imale kulturu mučeništva, a priče o njima, pogotovo o Crnoj legiji, javnosti su predstavljene u brojnim knjigama i filmovima., između ostalog i u filmu „Straža na Drini“ iz 1942. autora Branka Marjanovića, što pokazuje i da je Drina za ustaše i NDH imala mitsko i simboličko mjesto.

U dijelu predavanja o dva masakra Srba i pripadnika drugih zajednica u Glini, Jeomans je podsjetio na bogat društveni život ove banijske varošice u kojoj nije bilo segregacije i u kojem su zajedno učestvovali Srbi i Hrvati. Nažalost, u Glini je bio i jedan mali broj krvoločnih ustaša predvođenih Mirkom Pukom koji je kao ministar pravosuđa, inicirao pokolje.

– Prvi masakr je počeo u maju kad su po Glini u njihovim kućama hapsili ljude koje su prebijali i mučili, a onda ih na brutalan način pobili kod Prekope. Drugi je počinjen krajem jula i početkom avgusta, a njegove su žrtve bili Srbi s Korduna koje su isprva pozvali u Vrginmost „na pokrst“ (pokatoličavanje), a onda potrpali u glinsku pravoslavnu crkvu i tamo pobili. Podsjetio je i na svjedočenje Ante Šešerina, glinskog antifašista, koji je zabunom uhapšen u maju 1941. kao i na Ljubana Jednaka – koji je uz nekoliko ljudi puštenih prije pokolja – jedini preživio masakr u crkvi. Podsjetio je i na tadašnjeg župnika Franca Žužeka koji je bio protiv terora ustaških vlasti i na svjedočenje iz vremena nakon pokolja da je Glina tiha i tužna.

Za ubijanja i mrcvarenja moraš imati ličnu i emotivnu povezanost, a mnoge ustaše bili su mrzilački nastrojeni prema Srbima i prije rata, za razliku od odnosa prema Jevrejima i Romima nad kojima je također počinjen genocid, ali koji su tek u nekim slučajevima ubijani ritualno, rekao je i dodao da je važno da historičari i stručna javnost razumiju zašto su zločini činjeni, osudivši pisanje Igora Vukića i ostalih negacionista.

U izjavi za Novosti nakon skupa urednik Tragova, sveučilišni profesor Dejan Jović je ukazao na dobar odaziv ljudi na predavanje, kao i na kvalitetnu raspravu.

– Dobili smo internacionalni naučni krug koji može stručno raspravljati o temama kao što je ova – rekao je Jović i najavio nova slična predavanja.

Podsjetimo, Rori Jeomans radi kao viši međunarodni analitičar istraživanja pri Međunarodnoj upravi Ministarstva pravosuđa, a drži predavanja na više obrazovnih ustanova u svijetu. Njegovi glavni istraživački interesi su NDH, međuratna i socijalistička Jugoslavija kao i komparativni fašizam s naglaskom na neelitne historije. Njegovo najpoznatije djelo, „Vizije uništenja: ustaški režim i kulturna politika fašizma, 1941.-1945.“ smatra se važnim doprinosom historiografiji ustaškog režima na engleskom jeziku. Također je i urednik knjige: „Utopija terora: život i smrt u ratnoj Hrvatskoj“. Njegova borba protiv revizionizma ne završava samo na knjigama; tako je svojevremeno poslao pismo premijeru Andreju Plenkoviću i predsjednici Kolindi Grabar-Kitarović, reagirajući na rastući historijski revizionizam u Hrvatskoj.

„Šutnja političara ozbiljno šteti ugledu Hrvatske. Što duže bude trajala, situacija će se pogoršavati. Neposredan povod mojeg pisma hrvatskom premijeru i predsjednici bile su brojne poruke kolega koji su mi ukazali na mobilizaciju krajnje desnice. Iako je njen utjecaj još uvijek skroman, on ipak postoji u raspravama o NDH, socijalističkom razdoblju ili pravima manjina“, napisao je Jeomans. Također je ocijenio da je „priča o pomirenju djece partizana i ustaša, ne samo nerealna, nego i opasna te da je to povratak idejama diskreditiranim 90-ih. Ideja pomirbe fašista i antifašista nastala je u Frankovoj Španiji, gdje nikad nije uspjela kao model nacionalnog pomirenja, pisao je Jeomans.

Izvor: NOVOSTI