Serbian
Armenian
Croatian
Dutch
English
French
German
Greek
Hebrew
Hungarian
Italian
Norwegian
Polish
Russian
Slovenian
Spanish
Većina stradalih srpske, romske ili jevrejske nacionalnosti ubijena je u svojim selima ili na putu ka logorima smrti, kaže ekonomista Miroslav Zdravković koji je istraživao podatke o porodicama i rodovima žrtava rođenih na teritoriji NDH
(Foto: jewishvirtuallibrary.org)
Umesto polemika o broju stradalih u Drugom svetskom ratu, stručna javnost sve češće ističe potrebu da žrtve dobiju svoja imena i i da njihovo stradanje bude predstavljeno na takav, mnogo ličniji način.
Napomena redakcije portala Jadovno.srb.: Ovaj prilog je prvi put objavljen na našem portalu 13. avgust 2016. godine.
Tako se i brojne postavke u spomen-kompleksima, poput Šumarica ili Mauthauzena, dopunjavaju poimeničnim spiskovima žrtava, čak i njihovim kratkim biografijama i fotografijama.
Jedan takav, poimenični, spisak stradalih u Drugom svetskom ratu u bivšoj Jugoslaviji privukao je pažnju ekonomiste Miroslava Zdravkovića, koji se inače bavi i demografskim istraživanjima. Kako objašnjava, želeo je da sazna više o poreklu Srba, Hrvata i Bošnjaka iz Hrvatske. Međutim, u tom istraživanju namentula se tragična istorija ovih prostora na kojem su tokom Drugog svetskog rata mnoge porodice ostale bez većeg dela svojih članova, a neke su i potpuno nestale. Tako je poseban deo svog rada posvetio istraživanju porodica i rodova žrtava rođenih na teritoriji NDH. Koristio je više izvora u kojima su sadržani popisi žrtava Drugog svetskog rata, uključujući i državni popis žrtava iz 1964, ali i revizije tog spiska. Zdravković precizira da se analiza stradanja po prezimenima koju je radio odnosi na identifikovana lica stradala u Drugom svetskom ratu, koja su rođena na teritoriji NDH (uvećanoj za Baranju i tadašnju italijansku teritoriju u sadašnjoj hrvatskoj državi).
Među jevrejskim žrtvama najviše je stradalo onih koji se prezivaju Levi (1.238), Papo (1.139) i Altanac (1.034)
– Većina žrtava srpske, romske ili jevrejske nacionalnosti nastradala je u svojim selima ili na putu ka logorima stradanja. Reč je o minimalnom broju stradalih – napominje Zdravković.
Prema njegovom istraživanju, najviše je likvidirano Roma s prezimenima Nikolić (3.282), Jovanović (1.791), Radosavljević (1.309) i Đurđević (1.118). Među jevrejskim žrtvama najviše je stradalo onih koji se prezivaju Levi (1.238), Papo (1.139) i Altanac (1.034). Što se tiče žrtava srpske nacionalnosti, rođenih u NDH, najviše njih prezivalo se Popović (2.441), među muslimanskim stanovništvom Hodžić (513), dok je među hrvatskim najviše onih s prezimenom Babić (289). Zdravković kaže da je među Hrvatima uglavnom reč o partizanima i civilima stradalim u italijanskim logorima.
Procene o broju stradalih u Drugom svetskom ratu, u Jasenovcu ili na teritoriji NDH, znatno se razlikuju, i to najčešće zbog želje određenih grupa da ubiraju što veći broj političkih poena, tvrdi Veljko Đurić Mišina, direktor Muzeja žrtava genocida.
Međunacionalnu netrpeljivost dodatno potpiruje činjenica da svaki narod veliča svoje žrtve, a umanjuje tuđe. Đurić ističe da određene grupe u Srbiji u ime patriotizma licitiraju i manipulišu srpskim žrtvama najviše zarad što bolje političke propagande.
Stradale Tesle
Prema popisima žrtava koje je za svoje istraživanje koristio Miroslav Zdravković, na teritoriji bivše Jugoslavije stradala je 91 osoba sa prezimenom Tesla. Pored imena svakog od njih, kao nacionalnost, upisano je Srbin ili Srpkinja. Pored imena, navodi se i godina, prostor i način stradanja – u logorima Stara Gradiška, Jadovno, Jasenovac, u direktnom teroru, u zbegu, ubijeni od ustaša u rodnoj kući, poginuli u borbama i kao pripadnici NOB-a. Najveći broj stradalih Tesla je iz sela Klipino Brdo, kod Karlovca, njih 20.
– Nema naučne osnove za tvrdnju da je u Drugom svetskom ratu stradalo 1,76 miliona ljudi na teritoriji nekadašnje Jugoslavije. Taj podatak je proizvod političkih priprema za suđenja u Nirnbergu i uvećan je zbog traženja što veće odštete od Nemačke. Država je popisala žrtve još 1964. godine i ti podaci čuvaju se u našem muzeju. Nikada nisu zvanično objavljeni i znatno se razlikuju od podataka kojima manipulišu političari – objašnjava naš sagovornik.
On napominje da tačan broj stradalih u Drugom svetskom ratu ne može biti otkriven, ali možemo odrediti najniži broj žrtava. Ipak, naglašava da brojevi sami po sebi ništa ne znače, već se moraju popisati imena stradalih.
– Naš muzej redovno vrši reviziju broja žrtava. Podatke koje imamo upoređujemo sa svim publikacijama objavljenim u regionu. Već godinama se zalažem za usvajanje zakona o popisu srpskih žrtava u 20. veku. Da bismo uspešno uradili ovaj posao neophodan nam je tim antropologa, demografa, istoričara i statističara koji će raditi četiri godine. Imamo razrađenu metodologiju po kojoj se moraju pregledati sve knjige sa stanovništvom koje su objavljene od 1914. godine do danas. Na početku se moraju uporediti podaci o stanovništvu iz 1941. godine sa popisom 1948. godine. To je ogroman, ali značajan posao. Ipak, država nije zainteresovana za njega, a neće ni da nam novčano pomogne – naglašava direktor Đurić uz napomenu da se ishod revizije broja žrtava sigurno ne bi svideo mnogim narodima, ali najviše našem.
„Oluja” očistila Hrvatsku efikasnije nego NDH
– Etničko čišćenje iz 1995. godine, pogotovo „Oluja“, efikasnije je „očistilo” Hrvatsku i Bosnu od Srba nego pokušaj fizičkog istrebljenja ovog naroda u Drugom svetskom ratu – zaključio je ekonomista Miroslav Zdravković upoređujući zvanične statističke podatke iz ovih država.
Broj Srba u ukupnom stanovništvu Hrvatske i BiH od 1921. do 2011. godine pao je za oko 13 odsto, kaže ovaj statističar koji je mesecima istraživao ovu temu. Zvanični podaci ukazuju da je na teritoriji nekadašnje Jugoslavije broj Srba gotovo prepolovljen. Na popisu održanom 1921. godine gotovo 30 odsto stanovništva u Kraljevini SHS izjasnilo se kao Srbi, a u ovih pet država danas živi oko 16,7 odsto stanovništva srpske nacionalnosti.
Na teritoriji Hrvatske i BiH 1921. godine živelo je oko 29 odsto Srba, a nakon Drugog svetskog rata (1948. godine) ovaj broj pao je na oko 26 odsto. Na ovom prostoru iz godine u godinu sve je manji broj stanovnika srpske nacionalnosti. Na popisu održanom 1981. godine udeo Srba u ukupnom stanovništvu u Hrvatskoj i BiH bio je 21 odsto. Popis 2011. odnosno 2013. godine, u ove dve bivše jugoslovenske republike, ukazao je i da na ovoj teritoriji sada živi 16 odsto stanovništva čija je nacionalnost srpska. Migracije, ratovi i sve niži natalitet glavni su „krivci” za sve lošiju demografiju, a Zdravković ističe da je stradanje „prekodrinskih“ Srba značajno uticalo na poražavajuću statistiku.
Autor: Jelena Popadić
Izvor: Politika
Vezane vijesti:
