Episkop Atanastije (Jevtić): Velikomučenički Jasenovac posle Jasenovca (odlomak)

Prilozi Radovana Trivunčića o zatiranju tragova i Dušana Tomića o falsifikovanju broja žrtava Jasenovca.

Ko je i zašto odlučio da se 1946-47. zatiru tragovi logora Jasenovac?

Predlažem, da istraživači pokušaju pronaći odgovor na nejasnoće:

1. Zašto, gdje i tko je odlučio da se 1946. i tokom 1947. godine preduzmu mjere zatiranja traga bivšeg KCL „Jasenovac“? Spomenuo bih da je logorski zid bio u 70-80 odsto svoje dužine čitav. Da su zidine stražarnica, tj. osmatračnica bile samo djelomično urušene. Da je tzv. ciglanska peć Ringof, preuređena za krematorij, bila dostupna i prohodna za sve do 1950. godine.

Da su zidine električne centrale, stolarije, lančare i pilane mogle biti vrlo uspješno konzervirane i sačuvane. Da je drvena platforma zvana Granik iznad rijeke Save, za ubijanje i bacanje žrtava u Savu, urušena 1948. godine. Žičana ograda i poljski bunkeri iz kruga osiguranja Jasenovca i bivšeg logora postojali su na dan oslobođenja mjesta Jasenovac (2. 5. 1945).

U naselju Jasenovac, Sokolski dom, vlasništvo srpske ratarske omladine, oslobodioci su zatekli čitavog. Tek po dolasku jedinica na naredne vojne zadatke, dom je do temelja izgorio. Slično je bilo i sa još nekim objektima javnog značaja.

2. Negdje i netko je odlučio da se Jasenovčanima i Srbima i Hrvatima ponudi raseljavanje i da se napusti Jasenovac. Da se sve poruši, zasadi šuma i na sve zaboravi.

Stav Jasenovčana je bio, da ostanu odakle su i ponikli. Prekor i poruka Jasenovčanima od Andrije Hebranga bila je: „ekonomska bijeda će vas raseliti“. Uzgred da napomenem da je Jasenovac prije Drugog svjetskog rata imao oko 600 radnih mjesta, a većina je bila industrijskim pogonima u Jasenovcu.

Jasenovac u poratnim godinama tone. Već godinama je evidentno nestajanje reproduktivne generacije. Ovaj problem zaslužio bi da se izuči sa sociološko-ekonomskog aspekta. Jasenovac i Jasenovčani su ipak kažnjeni.

Radovan Trivunčić (u referatu na Okruglom stolu Jasenovac 14. i 15. novembra 1986. navedeno u Vladimir Dedijer, Vatikan i Jasenovac, Beograd, 1987, str. 675).

Falsifikovanje istine o broju žrtva u Jasenovcu

Jedini od petnaest članova porodice preživeo sam strahote Jasenovca i Stare Gradiške. Javljam se povodom članka novinara Stevana Zeca, objavljenog u „Politici“ od 15. novembra (1989) i televizijske emisije „Porota“ (TV Beograd, 13. XI 1989), posvećene raspravi o žrtvama genocida, u kojoj su učestvovali pojedini kvaziistoričari od čijih izjava mi se kosa dizala na glavi.

U ime istine i ljudskog dostojanstva šaljem ovaj prilog kao dokaz o tragediji i masakru mojih bližnjih i daljnih. Ja sam jedini živi svedok masakra koji je učinjen nad našom petnaestočlanom porodicom koja je pobijena i pomrla u logorima Jasenovac i Stara Gradiška. U ova dva ustaška logora stradalo je na hiljade žena, dece i ljudi, koji se vode kao nestali jer jednostavno nema preživelih članova porodice koji bi posvedočili da su ubijeni.

Mislim da pojedinci hoće da umanje broj žrtava da bi smanjili broj ubica.

Rođen sam 1930. godine u selu Donje Vodičevo kod Bosanskog Novog, od oca Nikole i majke Mare. Navodim imena članova moje porodice koji su ubijeni u Jasenovcu i Staroj Gradiški. U Jasenovcu su ubijeni Nikola i Ljuban Tomić. U Gradiški su pobijeni sledeći članovi porodice Tomić: Mara, Radojka, Rosa, Dušanka, Dragica, Božo, Ljubo, Jelena, Zorka, Draginja (i njena majka čije ime ne znam), kao i Danica Škoro. Svi su bili iz Donjeg Vodičeva. O ostalim strahotama koje sam video u logoru ne mogu da pišem.

Da ja nisam preživeo svi ovi moji bližnji i daljnji vodili bi se kao nestali, ali ne u Jasenovcu i Gradiški. Neposredno posle rata, u mojoj rođenoj opštini morao sam uz pomoć dva svedoka da dokazujem da sam ja – ja.

Dušan Tomić, Zadar u „Politika“ od 27. XI 1989.

Izvor: Episkop Atanastije (Jevtić), Velikomučenički Jasenovac posle Jasenovca, Hrišćanska misao, Valjevo – Beograd 1995.

Izvor: Stanje stvari