DRAGAN POPOVIĆ: ISTORIJSKI REVIZIONIZAM VLADIMIRA UMELjIĆA

Reagovanje povodom teksta Vladimira Umeljića objavljenog na portalu „Jadovno 1941.“ 17. februara 2022. pod naslovom “Duboka raskoljenost i tragični usud Milana Nedića“.

         U jednom preopširnom i krajnje kontroverznom prilogu V.Umeljić je pokušao da rasvetli istorijsku ulogu generala Milana Nedića tokom Drugog svetskog rata. O nizu njegovih opservacija i neutemeljenih zaključaka može se voditi ozbiljna stručna rasprava. Mi smo izdvojili onaj deo koji je od posebnog značaja za očuvanje srpskog nacionalnog interesa i utvrđivanje istorijske istine o predsedniku Vlade nacionalnog spasa.

NAPOMENA: Svi navodi izneseni u ovom tekstu su lični stav autora i ne moraju odražavati stavove redakcije portala. U cilju sveobuhvatnijeg informisanja javnosti, objavljujemo i priloge od značaja za misiju udruženja Jadovno 1941. čak i kada su oni potpuno suprotni njegovim stavovima.

         Vladimir Umeljić je posebno osudio „saradnju Milana Nedića sa nemačkom silom i njegovo saučesništvo pri nemačkom genocidu nad Jevrejima i Romima,kao i pri masovnim streljanjima srpskih talaca u Kragujevcu“. On je „diskriminatorski“ odnos prema Jevrejima i Romima pokušao da ilustruje jednim primerom koji se tiče spasavanja pojedinih članova porodice i familije pisca i slikara Vojislava Lubarde. Naime, Umeljić je, oslanjajući se na Lubardinu ispovest istakao da su srpski „kolaboracionisti“, vojnici generala Milana Nedića žrtvujući se pomogli da grupa Srba sa Lubardom, bežeći od okrutnih ustaša, pronađe svoj spas u Srbiji, na drugoj obali Drine. Umeljić je posebno naglasio da je prilikom akcije spasavanja i „jedan od Nedićevih vojnika poginuo“. Navedeni slučaj je Umeljiću poslužio da kritički ukaže na „selektivnu humanost“ Milana Nedića i njegovih organa vlasti. Uostalom, ta „humanost, koja dolazi u gornjoj ispovesti Vojislava Lubarde, apsolutno je zakazala u slučaju nacističkih progona Jevreja i Roma kao i u slučaju masovnih ubistava srpskih civila…“, zaključio je na kraju V. Umeljić.

         Dugi niz godina drugosrbijanske perjanice poput L.Perović, D.Stojanović, B.Prpe, B.Srbljanović.., uporno optužuju M.Nedića i Vladu nacionalnog spasa da su zajedno, sa nacistima učestvovali u Holokaustu i Porajmosu (Samudaripen). Nema sumnje da je iza ovih, zlonamernih optužbi, prikrivena namera srpskih autošovinista da preko ratne uloge M. Nedića optuže srpski narod za učešće u genocidnom stradanju Jevreja i Roma.

         Drugosrbijanske namere i ciljevi precizno su formulisani u Izveštaju Helsinškog odbora o Srbiji za 2006 godinu. U odeljku o antisemitizmu ističe se da su pri „masovnom uništavanju Jevreja u Srbiji okupacionim vlastima pomagali Nedićeva Vlada nacionalnog spasa, ljotićevci, žandarmerija i specijalna policija… (I.2006,s.35)“. Prema navodima J. Almulija navedene konstatacije, o učešću Srbije u genocidu, Helsinški odbor je poslao na elektronske adrese milion ustanova i organizacija u 150 zemalja. Na optužbe Helsinškog odbora Sonje Biserko reagovao je Jaša Almuli, publicista i novinar, čovek koji je napisao pet knjiga o Genocidu i Holokaustu, osvedočeni prijatelj srpskog naroda, razornim tekstom u Politici („Neistine na milion adresa“,14. januar 2008). U svom odgovoru, Almuli se prevashodno poziva „na istraživanja Saveza jevrejskih opština, svedočanstva preživelih srpskih Jevreja, kao i na dela jevrejskih itoričara u inostranstvu“. Svi dokumenti nedvosmisleno potvrđuju da „su  jedino nemački okupatori odlučivali o uništavanjuJevreja u Srbiji“. “Kvislinški režim i formacije nabrojane u izveštaju Helsinškog odbora imali su samo sporednu ulogu“. Moram da razjasnim da „ja ne branim Nedića niti njegov režim već oklevetanu Srbiju boreći se uvek protiv revizije istorije holokausta“.

         Kada je Jaša Almuli govorio o istraživanjima Saveza jevrejskih opština Jugoslavije prevashodno je mislio na sveobuhvatnu studiju Saveza iz 1952 .- Zločini fašističkih okupatora i njihovih pomagača protiv Jevreja u Jugoslaviji, u kojoj su izneti detalji o fašističkim zverstvima u godinama 1941-1945 i monografski rad -Spomenica 1919-1969. U publikovanim knjigama Saveza ne nailazimo na optužbe i dokaze o učešću M.Nedića i Vlade nacionalnog spasa u genocidnom uništavanju Jevreja u okupiranoj Srbiji. Naprotiv, u Spomenici (s.84) se precizira da je „pri ostvarenju nacističkog plana o istrebljenju Jevreja, plana o konačnom rešenju jevrejskog pitanja, neki od njihovih trabanata,naročito ustaše i mađarski „strelasti krstaši“, kao da su se takmičili u svojim zverstvima. U Srbiji, iako je ona imala „svoju“ (Nedićevu) vladu provođenje mera protiv Jevreja zadržali su Nemci u svojim rukama“.

         Almuli je naveo i najuglednije jevrejske istoričare koji figuriraju kao neprikosnoveni autoriteti i poznavaoci Holokausta. Prvo je ukazao na jedan esej harvadskog profesora Kristofera Brauninga sadržan u naučnoj publikaciji izraelskog memorijalnog muzeja Jad Vašem (sveska XV). U navedenom radu piše: “U Srbiji su živote oduzimali uglavnom pripadnici nemačke armije (Vermahta-D.P.), a ne SS (…). Streljanje je vršeno pod izgovorom odmazde za gubitke nanete od strane partizana…“. I Valter Manošek, austrijski istoričar, u svojoj studiji (Serbijen ist judenfrei) potvrđuje da su tokom 1941. surove egzekucije vršene od strane Vermahta. Manošek, kao i ugledni jevrejski istoričari Raul Hilberg i Pol Fridlender koje citira Almuli ne optužuju Nedića i njegovu Vladu za učešće u Holokaustu.

         U srpskim istoriografskim istraživanjima najveću pažnju „jevrejskom pitanju“ posvetili su Milan Koljanin („Nemački logor na Beogradskom sajmištu1941-1944“, ISI,1992) i publicista Branislav Božović („Stradanje Jevreja u okupiranom Beogradu 1941-1944“, MŽG, 2012). Navedeni istraživači se slažu da su „od početka okupacije Jevreji bili u nemačkoj nadležnosti“. Božović pojašnjava da je okupator prilikom obračuna sa Jevrejima i njihove likvidacije glavnu ulogu rezervisao isključivo za okupatorsku policiju i vojsku“,a Koljanin napominje da „Nedićevi organi vlasti niti su mogli, niti smeli da se na bilo koji način mešaju kao, na primer, u vezi sa oslobađanjem Roma iz logora na Sajmištu“.

         Niko do sada, od istraživača i istoričara nije pronašao neki dokument sa Nedićevim potpisom na osnovu koga bi on i njegova Vlada mogli da se optuže za učešće u Holokaustu i Porajmosu. Božović je u pomenutoj studiji, posle višedecenijskog istraživanja izneo samo tri „optužujuća“ dokumenta od kojih je jedan sumnjivi falsifikat, a druga dva idu Nediću u prilog.

         Kada se Nedić optužuje za „selektivni humanizam“ onda se u obzir mora uzeti ratna realnost. Naime, već tokom 1941. godine značajan deo muške populacije Jevreja i Roma stradao je u surovim talačkim represalijama. Beograd, gde je pre Drugog svetskog rata živelo preko 10.000 pripadnika jevrejskog naroda, već od sredine decembra 1941. ostao je bez glavnine svojih Jevreja. Tokom 1941. neki Jevreji su uspeli da pređu na italijansku okupacionu zonu, jedan deo je pristu-pio nekom pokretu otpora, a posle kapitulacije, jevrejski oficiri i vojnici zajedno sa glavninom Jugoslovenske vojske  sprovedeni su uzarobljeničke logore. Preko 5.ooo Jevreja deportovano je u Zemunski logor za Jevreje (Judenlager Semlin), a veoma mali broj preostalih Jevreja, uz veliki rizik, spasavali su prijateljski nastrojeni Srbi. Zato nikoga ne iznenađuju podaci izneti u monografskom istraživanju Jevrejske opštine Zemun gde je jasno naznačeno da od balkanskih naroda najveći broj Pravednika (plemeniti i dobronamerni ljudi koji su tokom Drugog svetskog rata spasavali Jevreje) imaju Srbi! Tokom ratnih dešavanja, posle šestoaprilskog bomdardovanja Beograda, Srbi su se krajnje korektno odnosili prema prema Jevrejima i Romima. To se može proveriti preko niza verodostojnih dokumenata. Kada je reč o organima vlasti oni su imali, kao što je naveo Koljanin u svojoj studiji, daleko veće mogućnosti da spasavaju Rome. Na Sajmištu je od 600 pristiglih stradalo oko 60 zatočenih Roma, a svi preostali su, zahvaljujući angažovanju lokalnih organa oslobođeni iz logora do sredine marta 1942.

         O učešću Nedićeve Vlade, u masovnim streljanjima civila,odnosno talaca u Kragujevcu, ili prethodno u Kraljevu, apsurdno je i nesvrsishodno  raspravljati! I na kraju moramo posebno da naglasimo da niko od ministara, iz Vlade nacionalnog spasa, nije posle Drugog svetskog rata osuđen za učešće u Holokaustu ili Porajmosu!

                                                                                                                                                                                             DRAGAN  POPOVIĆ