Zbog ustaša Nemci bežali u partizane

Diplomata Jovica Prodanović o srpsko-hrvatskom nasleđu Drugog svetskog rata. Videvši šta se događa sa Srbima, na ustanak se digli i Česi i Mađari

Jasenovački logor nije bio jedinstven samo po tome što je bio jedina fabrika smrti u Drugom svetskom ratu koja nije bila pod upravom nemačkog Rajha, i u kojoj su hrvatske ustaše praktično golim rukama pobile stotine hiljada ljudi. To je bilo ljudsko gubilište čija je pojava 1941. učinila da se na ustanak protiv NDH dignu i lokalni Nemci, Mađari i Česi. Nemci su u Zapadnoj Slavoniji 1941. formirali odred Telman, i to je jedini slučaj tokom Drugog svetskog rata da etnički Nemci ratuju protiv Hitlerove osovine.

PONOVO BRKIĆ

Za Dušana Brkića se među zapadnim Slavoncima sve do 1991. smatralo da je umro. Tog leta on se pojavio na prvom sastanku prvih proteranih Srba iz ovog regiona sa liderima Zavičajnog udruženja. – Zapadna Slavonija dala je oko 50 generala iz sastava boraca tokom Drugog svetskog rata – govori Prodanović. – Veliki broj njih je bio te 1991. na beogradskom sastanku. Međutim, kada su Slavonici videli da je Brkić među živima, odmah su mu ponudili da povede ustanak i 1991. godine. Dušana Brkića tada je primio i Slobodan Milošević. Ispostavilo se da nije uvažio njegove sugestije. Ovaj čovek je umro 2000.

U partizane ih je oterala ustaška bestijanost! Godine 1942. Hitler je u Zapadnu Slavoniju poslao nemačku diviziju „da uguši bruku“. Nisu uspeli – ovako, za „Novosti“, govori Jovica Prodanović, bivši diplomata i „dete“ Zapadne Slavonije, kome su 1942. ustaše ubile oca u Jasenovcu a 1944. majku u Voćinu, a on sam je 20 godina proveo po domovima za decu bez roditelja, da bi posle završenog fakulteta dobio posao u diplomatiji.

Prodanović dodaje i da su Česi i Mađari, koji u matičnim zemljama nisu dizali ustanke protiv „kukastog krsta“, u Zapadnoj Slavoniji imali odbrambene bataljone „Jan Žiška“ odnosno „Jan Petefi“. Samo sedenje na kućnom pragu pred ustašama bio je ogroman rizik za sve koji nisu Hrvati.

Komentare uoči posete Aleksandra Vučića Hrvatskoj, da je srpski predsednik dobrodošao „ako se izvini“, karijerni diplomata „oćutkuje“ tužnim osmehom. Iznosi sećanja na dane Drugog svetskog rata i dane iz devedestih kad se ustaštvo povampirilo.

– Bez razloga i upozorenja, u proleće 1941. u Slavoniji ustaše su zatrle sva srpska sela kroz koja su prošli. U Kukunjevcu u crkvi i oko nje ubijeno je 820 Srba. U Kusonjama u spaljenoj crkvi 320, u selu Dereza oko 450 stanovnika je poklano i bačeno u bunare, u Voćinu 320, u Sloboštini kraj Slavonske Požege 1.368 je usmrćeno i bačeno u pet bunara. Žene i deca sa Kozare. Zbog toga je u proleće 1941. podignut ustanak, koji u početku nije bio partizanski – nastavlja Prodanović.

Otkriva da je Psunj, Papuk, Bilogoru (na desetak kilometara od Jasenovca) branilo šest samoorganizovanih srpskih četa koje su vodili seoski prvaci Gideon Bogdanović, Jovo Kosanović, Pajo Orozović, Darko Puvač i Nikola Karanović. Legendarni partizanski komandant Duško Brkić iz Beograda je poslat negde u julu. Prema priči iz naroda, kada je Brkić pred strojem od 800 pušaka u novembru čitao Titovo pismo iz Užica „da se narod diže na ustanak pod vođstvom KPJ“, prekinuli su ga uz molbu da razdeli hartiju pisma za uvijanje duvana, a da ustanicima priča o Kosovu i Lazaru…

Partizani u Zapadnoj Slavoniji su uspeli da tokom rata sačuvaju deo srpskog naroda. Ustanici u Krajini 1991. – nisu.

– Egzodus Srba u Hrvatskoj počeo je praktično 1950. godine – kaže Prodanović. – Tada Golog otoka dopadaju najugledniji predstavnici borbe srpskog naroda u Hrvatskoj – Duško Brkić, Radivoje Žigić i Stanko Opačić Ćanica (ministri u Vladi Hrvatske). Osuđeni su za podupiranje SSSR. Žigića su ubili u logoru na Golom otoku, Brkić je prvo robijao deset, a onda i dva puta po dve godine. Ćanica je donekle „revidirao“ stav. Četvrti ugledni Srbin iz ustanka, Dušan Egić, koji je bio ministar poljoprivrede, ubijen je u Zagrebu jer nije hteo da potpiše otpužnicu protiv ove trojice!

Vladimir Bakarić, Jakov Blažević i Stevo Krajačić od 1945. su ispod oka gledali „srpske kolege iz rata“. Prodanović govori da je tadašnji ministar pravosuđa Hrvatske Dušan Brkić organizovao svesrpski sabor na Zagrebačkom sajmištu kome je prisustovalo 30.000 srpskih poslanika iz svih krajeva Hrvatske. Posredno, taj sabor je izborio konstitutivnost srpskog naroda u Ustavu iz 1947. Odmah posle rata Brkić se „zamerio“ Nazoru i Bakariću prilikom crtanja unutrašnjih granica države agrumentujući da socijalističkoj Hrvatskoj nikako ne može da pripadne Srem sve do Zemuna. Brkić, Žigić i Ćanica su „prevršili svaku meru“ jer nisu prestajali da na Vladi i pred Titom upozoravaju kako se srpska sela u Hrvatskoj ne obnavljaju već, naprotiv, novac ide, a putevi se grade u hrvatskim sredinama koje u ratu nisu razorene.

– Hapšenje srpske „trojke“ 1950. bio je uvod u kraj srpskog postojanja u Hrvatskoj – smatra Prodanović.

„PROROK“ NEMAC ŠTORH

Prodanović priča i kako je u Egiptu 1967. službovao sa Rudolfom Štorhom, Nemcem koji se borio u odredu Telman. Tada Titov vojni izaslanik Štorh, Prodanoviću je ispričao detalje nemačke ofanzive na Zapadnu Slavoniju (zbog sunarodnika koji su se borili protiv Hitlera).

Petar Drapšin (komandant koji se ubio pod misterioznim okolnostima 1945) i Dušan Brkić su prema toj priči hteli da sačuvaju odred daruvarskih Nemaca tako što će ih skloniti iz epicentra borbi. Nemci se nisu složili da budu „čuvani“ već su zajedno i uz velike žrtve probili taj obruč.

– Sa Štorhom sam poslednji put pričao 1991. kada su prve izbeglice iz Zapadne Slavonije došle u Srbiju – seća se Prodanović. – Nemac mi je tada proročanski rekao da mu se čini „da će srpski narod Zapadne Slavonije biti oduvan za dva dana“. To se i dogodilo 1. maja 1995.

Autor: Dragan Vujičić

Izvor: NOVOSTI

Vezane vijesti:

Aleksandar Ružić: Jasenovac – prepreka ili istina | Jadovno …

Obraćanje Milana Žunića na tribini o Jasenovcu

Kako su Srbi čuvali i sačuvali Hrvatsku (FOTO) | Jadovno 1941.