Zatiranje Srba u Hrvatskoj (7): Kordun istorijski poligon smrti

Još jedna regija u Hrvatskoj vekovima je imala pretežno srpsko stanovništvo, a prethodno je takođe činila deo Vojne Krajine. Reč je o Kordunu koji Svetozar Livada metaforički zbog činjenice da je stalno bio na udaru, naziva „istorijski poligon smrti“.

Još jedna regija u Hrvatskoj vekovima je imala pretežno srpsko stanovništvo, a prethodno je takođe činila deo Vojne Krajine. Reč je o Kordunu koji Svetozar Livada metaforički zbog činjenice da je stalno bio na udaru, naziva „istorijski poligon smrti“.

– Sva su ta stradanja u prošlosti najčešće bila svestrana, sistematska i radikalna – ističe Livada i dodaje da je prva karakteristika ove regije, ukoliko se analizuraju podaci od 1880. do 1991. „spor rast ukupnog stanovništva“ koje je u proseku raslo samo 19,31 procenat na 10 godina.

Čak 170 stratišta
Prema popisu iz 2001. ukupno stanovništvo se prema stanju u 1880, smanjilo za 15,29 procenata, a kada se uporede podaci iz 2011, taj procenat je veći, 22,90 odsto, odnosno 80.264 stanovnika Korduna. Ali, ukoliko se posmatra nacionalna promena strukture stanovništva, tada su podaci mnogo drastičniji. Srpsko stanovništvo je sve do početka Drugog svetskog rata bilo većinsko sa 55 odsto stanovnika, da bi se u narednim popisima, sve do 1991, kretalo u granicama od oko 35 procenata ukupnog stanovništva Banije.

– Popis stanovništva 1948. pokazuje ogroman pad broja srpskog stanovništva ove regije u odnosu na predratno stanje od 73.050 stanovnika srpske nacionalnosti registrovanih popisom 1910. godine. Naime, u prvom posleratnom popisu 1948. taj se broj sveo na 56.759 stanovnika ili manje za 22,3 procenta. Tokom ratnih godina od 1941. do 1945. dolazi do realizacije genocidne politike prema srpskom stanovništvu kvislinške Nezavisne Države Hrvatske Ante Pavelića, koja se najbrutalnije i najbestijalnije demonstrira na području regije Korduna. U to vreme Kordun je zapravo bio poligon smrti, u kojem se nalazilo oko 170 stratišta, među kojima je i nekoliko pravoslavnih crkava, od kojih su najpoznatije Glinska, Kolarićka i Sadilovačka crkva u kojima je na okrutan način ubijeno više od 2.000 Srba svih uzrasta – ističe Livada.

On navodi podatke Istorijskog arhiva Karlovca o ljudskim gubicima tokom Drugog svetskog rata, ali u samo nekim delovima Korduna i samo u odnosu na pale pripadnike NOB i civilne žrtve terora i bolesti: Kotar Slunj i Kotar Veljun ukupno 6.098 žrtava, Kotar Vojnić 7.924, Kotar Vrginmost 10.384, Kotar Duga Resa 785, opština Gornje Dubrave 433. Sveukupno 25.624 žrtve.

„Ostareli grobovi“
Iz svega, Livada izvlači jasan zaključak:

„Stradanja i gubici, do kojih je došlo unutar srpskog demografskog korpusa u ovo vreme, bili su takvih razmera da se on posle toga nikad nije mogao oporaviti, na šta nedvosmisleno ukazuju podaci o broju srpskog stanovništva u popisima sprovedenim posle 1948. godine. Naime, uočljive su tendencije stagnacije (popisi 1953. i 1961), potom relativno naglo opadanje brojnosti (popisi 1971. i 1981), te na kraja neznatnog rasta (popis 1991)“.
Livada navodi i da je građanski rat u bivšoj Jugoslaviji zadao „poslednji smrtonosni udarac“ već oslabljenom i „ranjenom“ srpskom demografskom korpusu u ovoj regiji.

– Vojno-policijskom akcijom ‘Oluja’ proterano je gotovo celokupno srpsko stanovništvo sa svojih vekovnih ognjišta. Ubijeno je na stotine civila srpske nacionalnosti. Ostvaren je istorijski nivo zastupljenosti dva naroda. Hrvatski narod je došao na najviši nivo od više od 80 odsto stanovništva, a srpski na najniži nivo, ispod 15 procenata. Tragedija pada broja srpskog stanovništva se produbljuje do tzv. biološkog sloma u posleratnom periodu, zbog selektivnog povratka prognanih Srba, uglavnom ‘ostarelih grobova’. Dugoročno gledano, prema analiziranih 14 cenzusa, srpsko je stanovništvo ove regije doživelo pravu kataklizmu, jer se od stanja zabeleženog 1880, nakon 131 godine, svelo na popisu iz 2011. na 11 procenata, a u odnosu na stanje iz 1991, nakon samo 20 godina, i na ispod deset posto od ukupnog stanovništva – ističe profesor Livada.

Ugašeni vekovni toponimi
Opisujući demografske posledice na području kordunske regije, a posebno u periodu poslednja dva popisa stanovništva, Svetozar Livada ističe da su one vidljive pre svega u pogledu drastičnog smanjenja broja srpskog etnikuma.

– U mnogim naseljima broj nasilno ubijenih veći je od broja stanovnika koji danas u njima žive; potom u gotovo svim naseljima ostale su samo deficijentne i osakaćene seljačke porodice; mnogi vekovni srpski toponimi su potpuno ugašeni, odnosno de fakto nestali sa geografske karte, a mnogi su pred gašenjem. Konačno, sve indicije upućuju na zaključak da je srpski demografski korpus u ovoj regiji doživeo potpuni biološki slom, što u suštini znači da je piramida života potpuno izokrenuta, prosek starosti je veoma visok i nema više vitalnih reproduktivnih osnova – naglašava profesor Livada.

Dupliranje Hrvata
Prema istraživanju Svetozara Livade, od 1991. do 2011. ukupan broj hrvatskog stanovništva na Baniji se skoro pa udvostručuje i prosečno, po jednom popisnom periodu iznosi za 35,95 odsto više od povećanja sveukupnog stanovništva regije u istom razdoblju. Hrvatsko se stanovništvo od 1991. godine povećalo za 21.907 stanovnika, ili za 47,36%. Kod srpskog stanovništva najveći broj je bio 1990, kada ih je zabeleženo 73.050. Međutim, na kraju razdoblja (1991) ukupno srpsko stanovništvo se smanjilo za 13.743 stanovnika, ili za 22,86 odsto u odnosu na stanje iz 1880. godine.

Predgrađe hrišćanstva
U prošlosti se Kordun uvek predstavljao kao odbrambeni pojas s nizom utvrđenja na granici prema Turcima, pa otuda i naziv od italijanske rečine cordone, ili francuske cordon.
Livada navodi da je prefiks „istorijski poligon smrti“ zato što su tokom svih ratnih perioda na njemu bili najveći ljudski gubici u odnosu na broj stanovnika, počev od pokušaja Turaka da tuda prođu u svojim osvajačkim pohodima prema Štajerskoj do Beča, pa nadalje.

Otuda ne čudi i da su istoričari često Kordun nazivali i „predzidom hrišćanstva“. Pogroma je bilo i kasnije, od građanskih ratova, do zločina počinjenih tokom trajanja NDH.

 Sutra – Zatiranje Srba u Hrvatskoj (8): Pravoslavci prognani sa Banije

Izvor: VESTI online

Vezane vijesti:

Zatiranje Srba u Hrvatskoj (6): Opustošena srpska Lika

Zatiranje Srba u Hrvatskoj (5): Etničko čišćenje i u miru

Zatiranje Srba u Hrvatskoj (4): Niko nije popisivao mrtve

Zatiranje Srba u Hrvatskoj (3): Žrtvama se ne zna broj

Zatiranje Srba u Hrvatskoj (2): Kako je stvorena Krajina

Zatiranje Srba u Hrvatskoj (1): Istorija duga sedam vekova