Veliki Carevac izbegao streljanje

Među onima koji su bili zatočeni u logoru na Banjici bio i slavni virtuoz na violini Vlastimir Pavlović. Muzičara priveli kao saradnika partizana. Robijalo 1.683 ljudi iz Braničeva

Napomena redakcije portala Jadovno.srb.: Ovaj prilog je prvi put objavljen na našem portalu 8.  oktobra 2017. godine.

MEĐU ljubiteljima violine mnogo je onih koji rado slušaju maestralna izvođenja Vlastimira Pavlovića Carevca (1895-1965), čiji je „zaštitni znak“ čuvena kompozicija „Svilen konac“, ali malo ko zna da je on bio jedan od zatočenika zloglasnog logora na Banjici. U logor je doveden u martu 1942. uz obrazloženje da je, boraveći u svom rodnom Carevcu kod Velikog Gradišta, po kojem je i dobio nadimak, „sarađivao s vođama komunističko-partizanskih bandi“.

U logorskim spisima Carevac se ne spominje kao violinista, već kao diplomirani pravnik i kafedžija iz Beograda.

– Pavlović je aktivno učestvovao i u samom komunističko-partizanskom odredu Veljka Dugoševića, pod oružjem, i kao takav bio je u Drugoj četi, gde je doveo još oko desetoro naoružanih ljudi, pripadnika seoske policije iz Carevca – navedeno je u obrazloženju koje je potpisao inspektor, šef odeljenja specijalne policije grada Beograda.

„Dosije Carevac“ jedan je od mnogih koje je pribavio Istorijski arhiv Požarevca, u saradnji sa Istorijskim arhivom Beograda, za potrebe izložbe i izrade kataloga o zatočenicima iz Požarevca i Braničevskog okruga u koncentracionom logoru na Banjici, u periodu od 1941. do 1944. godine. Analizom logorskih knjiga ustanovljeno je da je na Banjici bilo zatočeno 1.683 ljudi sa ovog područja.

– Iz Požarevca je u logoru završilo 356 osoba, iz Velikog Gradišta 317, iz Petrovca na Mlavi 290, iz Žagubice 191, iz Malog Crnića 165, iz Golupca i Kučeva po 135, a iz Žabara 94. Među njima je bilo i 136 žena i četvoro dece – kaže Jasmina Nikolić, direktorka Istorijskog arhiva Požarevac. – Na Banjici je streljano 276 ljudi iz Braničevskog okruga, 15 ih je umrlo u logorskoj bolnici, 575 ih je odvedeno na rad, 724 pušteno na slobodu, dok za njih 90 nema nikakvih podataka.

Među logorašima je bilo ljudi svih zanimanja – lekara, advokata, trgovaca, opančara, zemljoradnika, profesora, učitelja, studenata, domaćica… Neke žene zadržane su i kao taoci, kao na primer Požarevljanke Božana Veljković i Kostadinka Žikić, ne bi li se njihovi muževi – partizani, predali vlastima. Kao taoci, uhapšeni su i roditelji dvojice braće partizana Branislava (29) i Bogoljuba (23) Stojanovića iz Brežana – Leposava i Stojan, kao i njihova snaha Rosa, supruga starijeg sina.

Posebno potresno izgledaju izloženi lični predmeti zatočenika, među kojima je i đačka knjižica Svetislava Blaževića, gimnazijalca iz Požarevca. Izložen je i spisak ličnih stvari oduzetih od maturanta Petra Arambašića iz Požarevca – okrpljene braon pantalone, crveni šal sa tufnama, par vunenih rukavica, jedan stari peškir, jedna knjiga, dve četkice za zube, po jedna kašika i viljuška…

Među eksponatima je i plakat sa oglasom koji je potpisao neimenovani feldkomandant, o streljanju desetoro ljudi zbog odmazde: „Kao odmazda za kukavično ubistvo predsednika opštine Salakovac, streljano je 10. januara 1944. godine 10 aktivnih komunista.“ Tu je i fotografija učiteljice Natalije Dugošević iz Turije kod Kučeva, koju su uhapsili četnici i predali je vlastima, posle čega je odvedena u logor na Banjici, gde je streljana 5. marta 1942. godine.

HAPŠENjA

LjUDE iz Braničevskog okruga hapsili su i sprovodili u logor na Banjici pripadnici Žandarmerije Požarevca, Gestapo i Uprava grada Beograda. Oni koji su okvalifikovani kao „neposlušni omladinci“ odvođeni su u Zavod za prinudno vaspitanje omladine u Smederevskoj Palanci.

SPASILAC GOLUBJEV

JEDAN od izloženih dokumenata potpisao je izvesni Golubjev. On piše da je, po naređenju iz odeljenja Specijalne policije Uprave grada Beograda, sproveo istragu o hapšenju osmoro ljudi iz Velikog Gradišta. U tom dokumentu on navodi kako je ustanovio da su ti ljudi nedužni i potkazani iz osvete, pa je preporučio da se puste iz logora.

Autor: Dušanka Novković

Izvor: NOVOSTI