Sveti ispovednik Dositej Vasić, Mitropolit zagrebački

Pravoslavija nastavniče, blagočestija učitelju i čistoti, vseljenija svjetilniče, Arhijerejev Bogodohnovenoje udobrenije Dositeje premudre: učenmi tvoimi vsja prosvjetil jesi, cjevnice duhovnaja, moli Hrista Boga spastisja dušam našim.

Mitropolit Dositej rođen je u Beogradu 5. decembra 1878. godine, gde je učio gimnaziju i bogosloviju, koju je završio 1899. godine. Kao pitomac Fonda mitropolita Mihaila upućen je 1900. godine u Rusiju gdje je stupio u kijevsku Duhovnu akademiju koju završava 1904. sa stepenom kandidata bogoslovskih nauka. Iz Rusije je otišao u Nemačku i stupio na Univerzitet u Berlinu, gde je izučivao protestansku bogoslovsku nauku. Nakon dvogodišnjih studija u Berlinu, prešao je u Lajpcig, gde je izučavao filosofske nauke kod profesora Vunta, Hajnca i Folkelta.

Zamonašio se pred svršetak bogoslovije (1898.) i dobio jerođakonski čin. Godine 1907. postavljen je za nastavnika Bogoslovije u Beogradu, gde ostaje do polovine 1909. godine, a onda kao pitomac Ministarstava prosvete i crkvenih poslova upućen je u Francusku radi produženja studija. U Parizu se obrazovao na Sorboni i Višoj školi socijalnih nauka. Na izmaku 1910. godine prešao je u Ženevu kao student tamnošnjeg Univerziteta. U Ženevi je ostao do objave Balkanskog rata u jesen 1912. godine kada se vratio u Srbiju i stavio na raspolaganje svojoj Crkvi i Otadžbini. Izabran je i hirotonisan za Episkopa Eparhije niške 25. maja 1913. godine.

Kako je sticajem prilika Niš postaje prestonica Srbije (1914-1915.), to je episkop Dositej, kao episkop niški, postao centar svega dobročinstva i milosrđa. Tragične 1915. godine ostao je sa svojim sveštenstvom i narodom u Nišu i bio interniran od Bugara. Po svršetku Svetskog rata, u jesen 1918 godine vraća se u svoju eparhiju.

U svojstvu podpredsednika Središnjeg Arhijerejskog Sabora učestvovao je u pregovorima sa Carigradskim Patrijaršijom na stvaranju jedinstva Srpske Pravoslavne Ccrkve i njenom uzdizanju na stepen obnovljene Patrijaršije. U doba velikog pokreta u Čehoslovačkoj i Potkarpatskoj Rusiji, išao je tamo kao delegat Srpske Pravoslavne Crkve, gde je ostao tri godine. Isto tako kao delegat Srpske Pravoslavne Crkve bio je u Ženevi, Bazelu, Atini, Bugarskoj i drugim mestima.

Govorio je odlično ruski, češki, nemački i francuski jezik. Odlikovan je ordenom Svetog Save I stepena sa lentom, zlatnom Obilićevom medaljom za hrabrost, ordenom Karađorđeve zvezde 4 stepena, ordenom Bijelog orla 4 stepena i ordenom Crvenog krsta, ruskog i jugoslovenskog.

Izabran je 1932. godine za prvog mitropolita Eparhije zagrebačke u Zagrebu a na Cveti, 9 aprila 1933. godine, svečano je ustoličen.

Mitropolit Dositej se naročito istakao svojim organizatorskim radom. Novoosnovanoj Mitropoliji zagrebačkoj postavio je čvrste temelje i dao značaj koji joj i priliči u takvoj političkoj i kulturnoj metropoli kao što je grad Zagreb.

Rat je mitropolita Dositeja zatekao u Zagrebu, u njegovoj rezidenciji. Na dan proglasa NDH, 10.aprila 1941. godine, uhapšen je od ustaša i sa svojim đakonom Lazarom Živadinovićem zatvoren u zloglasni zatvor u Petrinjskoj ulici. O njegovom stradanju svedoči i izjava belgijskog konzula Arnolda Roberta, koji je kroz otvor na vratima ćelije broj 8, videvši telo iznakaženog mitropolita Dositeja, rekao: „No, bogami, ovo je divljaštvo što ovi ljudi rade“.

Teško bolestan premešten je u bolnicu Milosrdnih sestara. Umesto lečenja „milosrdne sestre“ svirepo su ga mučile i ponižavale. Od njih je svakodnevno mučen i zlostavljan, tako da mu je sva brada bila počupana. Po svedočenju Božidara Cerovskog, šefa ustaške policije u Zagrebu, „Mitropolit je bio tako strašno izmrcvaren da je jedva živ utrpan u voz za Beograd“. U Zemunu iz teretnog vagona bolesnog mitropolita preuzimaju Nemačke okupacione vlasti i sprovode ga u Beograd. Nekoliko meseci posle toga umro je u manastiru Vavedenje u Beogradu 13. januara 1945 godine, od teških posledica zlostavljanja.

* izvor: Slobodan Mileusnić „Duhovni genocid 1991-1995 (1997)“ Beograd 1997., Dragoslav Stranjaković “ Najveći zločin današnjice: (patnje i stradanje srpskog naroda u Nezavisnoj državi Hrvatskoj od1941-1945.) /Odbor Tome Maksimovića/ ; vidi o mitropolitu Dositeju „SRPSKA PRAVOSLAVNA CRKVA U NEZAVISNOJ DRŽAVI HRVATSKOJ 1941-1945. Veljko Đurić Mišina, Veternik 2002. god.

Na redovnom zasedanju Svetog arhijerejskog sabora Srpske pravoslavne crkve Mitropolit Dositej je, zbog svog mučeničkog stradanja i ispovedanja pravoslavne vere, unet u Imenoslov Srpske crkve kao ispovednik.

Srpska crkva ga proslavlja 13. januara/31. decembra.

Tropar glas 8.

Pravoslavija nastavniče, blagočestija učitelju i čistoti, vseljenija svjetilniče, Arhijerejev Bogodohnovenoje udobrenije Dositeje premudre: učenmi tvoimi vsja prosvjetil jesi, cjevnice duhovnaja, moli Hrista Boga spastisja dušam našim.

Izvor: SPC

Vezane vijesti:

SPC Vatikanu: A koga je iz Drugog svetskog rata srpska crkva proglasila svecem

Fratar Srećko Perić: Braćo Hrvati, koljite sve Srbe

Između Stepinca blaženog i Vukašina jasenovačkog

Srboljub Živanović: Zločinac Alojzije Stepinac i Rimokatolička „crkva“