Serbian
Armenian
Croatian
Dutch
English
French
German
Greek
Hebrew
Hungarian
Italian
Norwegian
Polish
Russian
Slovenian
Spanish
Pre osam decenija Novi Sad je srpskog genija proglasio za svog počasnog građanina. Počast naučniku Novi Sad odao na njegov 80. rođendan 1936. Novi Sad jedini srpski grad koji je, za života, dao geniju ovo priznanje
Diveći se Vašem velikom geniju, koji je stvorio neprolazna dela na korist celog čovečanstva, na slavu Srpstva i Jugoslovenstva, Gradski većnici Grada Novog Sada sa današnje svečane sednice upućuju Vam prilikom Vašeg 80-og rođendana najlepše želje za dug život, i u ime skromnog oduženja svoga duga proglasili su Vas danas počasnim građaninom Grada Novog Sada. Živeo veliki TESLA, sin, ponos i slava srpskog naroda.
Ovo je sadržaj telegrama koji je 10. jula 1936, u 15.36 po srednjoevropskom vremenu, iz Novog Sada upućen u Njujork. Tako je Novi Sad postao prvi i jedini srpski grad koji je, za njegova života, Nikolu Teslu (1856-1943) proglasio za svog počasnog građanina.
– Originalan zapisnik sa istorijske sednice Gradskog veća, održane na Teslin 80. rođendan, kao jednu od dragocenosti čuvamo u fondu sa brojem 150. Predlog da Tesla bude proglašen za počasnog građanina Srpske Atine je, u nadahnutom govoru, zvanično podneo tadašnji predsednik novosadske opštine dr Branko Ilić – otkriva za „Novosti“ Petar Đurđev, direktor Istorijskog arhiva grada Novog Sada.
Ilić je, dodaje naš sagovornik, bio istaknuti radikalski prvak i kolekcionar umetnina (raskošna Zbirka strane umetnosti koja se danas čuva u Muzeju grada Novog Sada njegov je legat) i najpoznatiji novosadski lekar, a ugledne ličnosti bili su i ostali novosadski većnici koji su, naravno jednoglasno, doneli odluku o proglašenju Tesle za počasnog građanina.
– Sednici su prisustvovali i eminentni gosti, poput dr Ivana Đaje, koji je predstavljao Beogradski univerzitet, ili Slavka Bokšana, tada generalnog sekretara, a docnije prvog predsednika Teslinog instituta u Beogradu – kaže Đurđev.
Tesla, inače, nikada nije bio u Novom Sadu, ali to ne znači da s njim, i pre proglašenja za počasnog građanina, nije imao nikakvih veza. One, međutim, nisu bile tako uzvišene i često su bile povod za spekulacije o grehu počinjenom prema velikanu.
Tesla se, naime, kao student Politehničke škole u Gracu 1876. i 1878. godine Matici srpskoj dva puta obraćao svojeručno pisanim molbama za stipendiju. Oba puta je, međutim, odbijen, pa je Matici, docnije, često spočitavano da nije prepoznala Teslinu genijalnost i tako se o njega ogrešila.
U knjizi „Nikola Tesla i Matica srpska“ tu predrasudu je, međutim, razvejao nekadašnji predsednik Matice Božidar Kovaček (1930-2007). Na osnovu dokumenata iz tog vremena, on je utvrdio da je, dosledno poštujući sopstveni kriterijum da stipendira najdarovitije, ali istovremeno i najsiromašnije studente, Matica prednost dala Teslinom konkurentu i vršnjaku Aleksandru Tabakoviću. On je bio briljantan student prava u Beču i jedno od ukupno sedmoro dece siromašnog obućara iz Arada, pa je ovo drugo prevagnulo da dobije prednost u odnosu na sina uglednog i dobrostojećeg ličkog prote Milutina Tesle.
Nije, naravno, teško pretpostaviti da je ovo odbijanje povredilo osetljivu mladalačku dušu potonjeg pronalazača svetskog glasa, ali je ta rana, definitivno, zalečena 1902. Tesla je, naime, te godine iz Njujorka Matici poslao za to vreme zamašnih 100 kruna. Isto to je, takođe iz Amerike, uradio i Mihajlo Pupin, pa su, na sednici Glavne skupštine održanoj 12. septembra, obojica, u statusu priložnika, i zvanično primljena u besmrtno Matičino jato.
TITAN SRPSKOG PLEMENA
Iako je to bilo vreme zvanično proklamovanog integralnog jugoslovenstva, i Slavko Bokšan i Branko Ilić su u svojim govorima na svečanoj sednici novosadskog Gradskog veća posebno potencirali Teslinu pripadnost srpstvu, pa ga je ovaj drugi nazvao „Titanom koji je potekao iz našeg, srpskog plemena, a koji je ponos čitavog slovenstva“. To, objašnjava Đurđev, nije ni čudno, jer su obojica bila u svojoj naciji duboko ukorenjeni šajkaški Srbi – Ilić iz Žablja, a Bokšan iz Šajkaša.
ZA INSTITUT 100.000
U vreme obeležavanja Teslinog 80. rođendana, u Beogradu je u toku bilo i podizanje instituta sa njegovim imenom. Pored odluke da velikog naučnika proglase počasnim građaninom, novosadski gradski većnici su, takođe jednoglasno, odlučili i da za taj institut prilože tada zamašnih 100.000 dinara.
Autor: Đorđe Vukmirović
Izvor: NOVOSTI
Vezane vijesti:
Nikola Tesla – simbol za našu identifikaciju | Jadovno 1941.
Poreklo roditelja Nikole Tesle: „Kolijevka mojih djedova …
Tesla kakvog ne znamo (16): Vek ispred svog vremena | Jadovno …
