Srpski Zejtinlik još skriven kraj Kragujevca

Posle dve decenije ponovo inicijativa da se obnovi Centralno groblje naše vojske u Velikom ratu. Posle Drugog svetskog rata na mestu 2.500 krstača posađena šuma

Prošlo je punih 18 godina otkako je Miloslav Samardžić, glavni i odgovorni urednik „Pogleda“, podneo kragujevačkoj skupštini inicijativu da se obnovi „srpski Zejtinlik“ – srpsko vojničko groblje iz 1914-1915. godine, na prostoru Šumarica, između kamenog lava i hotela, gde su sahranjivane žrtve sa Cera, Kolubare i drugih bitaka.

Ova inicijativa je svojevremeno prihvaćena, ali do danas nije realizovana. Samardžić je ponovo, skoro dve decenije kasnije, preko medija inicirao obnovu 2.500 starih grobova.

– Sramota je da skoro niko ne zna da pored starog srpskog groblja, kraj kog je, u međuvremenu, podignut spomenik Šumadijskoj diviziji, i dalje leže neobeležene kosti hiljada palih vojnika – kaže Samardžić.

Groblje kraj Kragujevca bilo je centralno groblje srpske vojske u Prvom svetskom ratu. Kada su sukobi počeli, u Kragujevac su se smestili prestolonaslednik, Vrhovna komanda i centralna vojna bolnica, u koju su donošeni teški ranjenici sa svih frontova u zemlji, već od leta 1914. Preminuli vojnici sahranjivani su na tada još nepošumljenom brdašcu.

Odmah pored postojalo je groblje iz srpsko-turskih ratova 1876-1878. U mirnodopskim vremenima tu su sahranjivani i vojnici preminuli tokom odsluženja vojnog roka u Kragujevcu, a zatim i poginuli u balkanskim ratovima.

UMESTO GROBLjA SPOMENIK

Veroljub Stevanović, tadašnji gradonačelnik Kragujevca, kaže za „Novosti“ da se načelno seća inicijative, ali ne i detalja. Dodaje i da ne zna zašto groblje nije obnovljeno, ali je spomenik Šumadijskoj diviziji, kaže, podignut kao sećanje na pale Srbe u Prvom svetskom ratu.

U oktobru 1915. srpska vojska se povukla, nemačke i austrougarske trupe zauzele su Kragujevac, ali neprijatelj nije oskrnavio srpsko vojno groblje. Okupatori su jedino iz Topole preneli belog mermernog lava, jednog od dva koje je naručio kralj Petar Prvi za svoju zadužbinu na Oplencu. Postavili su ga ispred svog vojničkog groblja, u blizini srpskog.

Između dva rata okupatorsko groblje nije ni skrnavljeno, ni održavano, a vojnici su i dalje sahranjivani u Šumaricama, desno od kamenog lava. Kada je počeo Drugi svetski rat, Nemci su se odužili, pa opet nisu dirali srpsko groblje, a svoje su uredili i nastavili tu da sahranjuju vojnike.

Po oslobođenju, komunisti su, kaže Samardžić, odmah porušili nemačke i austrougarske grobove, a zatim su uništeni i krstovi sa humki rodoljuba, streljanih 21. oktobra 1941. Srpsko groblje u prvi mah nije dirano, međutim, posle nekog vremena, Radomir Rakonjac, bolničar u centralnoj bolnici srpske vojske, učesnik albanske golgote i solunac, načuo je da se sprema rušenje i poslao sina Milovana da krišom slika. I zaista, jedne noći, odnete su na hiljade drvenih krstača. Ostao je samo mermerni lav i dva kamena spomenika. Sledećeg proleća na tom mestu posađena je šuma.

– Da bi prikrili tragove, komunisti su ostavili deo starog groblja iz srpsko-turskih ratova, da svako ko sazna da je tu nekada postojalo vojničko groblje, pomisli da je to to. Ni ono, međutim, nije održavano, a mnogi spomenici su izmešteni prilikom izgradnje etno-kuće – kaže Samardžić, i podseća da je to bilo u skladu sa tadašnjom ideologijom koja je priznavala samo predkumanovsku Srbiju. Zato misli da je pravi trenutak da se nepravda ispravi.

Autor: V. CRNjANSKI SPASOJEVIĆ

Izvor: NOVOSTI

Vezane vijesti:

Malo selo kod Kuršumlije sakupilo novac za spomenik Gvozdenom puku

Kako je nastala srpska uniforma

Medenica: Kada je Srbija odbila da umre u Valjevu