Služen pomen prvim trebinjskim žrtvama ustaškog terora

U Sabornom hramu u Trebinju, treći put  u organizaciji Udruženje poštovalaca Jugoslovenske vojske u otadžbini iz Trebinja održan je pomen prvim žrtvama ustaškog terora iz Trebinja, stradalim 1. juna 1941. godine. Pomen je služio sveštenik Miroslav Ratković.

Toga dana od ustaške ruke mučeno i ubijeno devet srpskih domaćina: Vlado N. Popović, Vaso Babić, Milan Brković, Ilija Kukurić, Šćepo Đurić, Dušan Nogulić, Vlajko Palikuća, Gašo Kovačević i Radovan Lečić, što je bio prvi u nizu zločina počinjenih za vrijeme NDH na području Trebinja.

Iz Zagreba u Trebinje 28. maja 1941. godine stigao je Borivoje – Boro Rotkvić sa grupom studenata Zagrebačkog univerzitetai kojoj su bili: Jozo Jurković, Jukić, Tomić, Mladenović, Francetić, Babić, Ličanin… U dogovoru sa ustašama iz Trebinja (koje su činili u najvećoj mjeri trebinjski muslimani i Hrvati) sastavili su spiskove viđenijih trebinjskih Srba, koje je trebalo ubiti rano ujutru, 1. juna. 1941. godine. U subotu, 31. maja 1941. godine, priređena je u bivšem Oficirskom domu zajednička večerana kojoj je donijeta odluka o hapšenju i ubijanju svih uglednih Srba u Trebinju i najbližoj okolini.

Iste noći i sutradan 1. juna, ustaše su krenule po srpskim kućama i uglavnom poubijali na kućnom pragu, po unaprijed pripremljenim spiskovima, one Srbe iz Trebinja za koje su „znali“ da su pripadali predratnoj četničkoj organizaciji (prestižno udruženje veterana iz Prvog svjetskog rata, u kome je bilo i nekoliko trebinjskih muslimana).

Rotkvić, sa svojom grupom i uz pomoć trebinjskih ustaša, kao i jedinice domobrana hapsi po unaprijed pripremljenim spiskovima 60 trebinjskih Srba – mještana (civila). Prema izvještaju tadašnjeg trebinjskog svještenika Vladimira J. Popovića, u Trebinju je tada uhapšeno oko 200 civila. U ustaško – domobranskim izvještajima se navodi da će dio uhapšenih biti ubijen, ali ne u Trebinju, već će ih odvesti van grada i tamo ubiti. Neposredno po hapšenju, ustaše ubijaju devetoricu trebinjskih Srba…

Žrtvi bi naredili da stane uza zid, a potom joj iz neposredne blizine pucali više puta u potiljak, ne obazirući se na prisustvo porodice, pa i sasvim male djece ubijenog mučenika.

Sutradan po ubistvu 2. juna 1941. godine, po cijelom gradu osvanuli su izlijepljeni plakati na kojima je pisalo da su svi strijeljani Trebinjci (navedena su njihova imena) navodno, bili četnici koji su pripremali pobunu protiv ustaške vlasti. Ustvari, Muhamed Šarić je prije 1. juna ’41. lično donio iz Dubrovnika unaprijed odštampane plakate, kojima je trebinjskom stanovništvu trebalo objaviti ubistva Srba. Na plakatima je bilo ostavljeno prazno mjesto za naknadno ispunjenje imena strijeljanih.

Isto tako nalijepljeni su plakati sa naznačenim zabranama i kaznama. Između ostalog na njima je pisalo da za svaku hrvatsku glavu (tada su i muslimani – ustaše smatrani Hrvatima) biće strijeljano 100 Srba, kao i da se Srbima i Jevrejima u gradu Trebinju i okolici, zabranjuje kretanje od 17:00 do 06:00 sati.

Stopama svojih predaka iz 1914. godine, ustaše 1941. godine u Trebinju uklonile su sve ćirilične natpise, čak i sa spomenika u centru grada. Na ulasku u gradski (Dučićev park kod dva kamena lava postavili su drvenu tablu, obojenu crnom bojom sa bijelim slovima: ZABRANjEN ULAZAK SRBIMA, JEVREJIMA, CIGANIMA I PSIMA.

Ustaše su bespovratno uništile i polomile više spomenika poklona trebinjskog pjesnika Jovana Dučića svom gradu: Njegoševu bistu objesili su o platan, skinuli su i anđela sa spomenika „Herojima za slobodu“. Uklonjena je i niska ograda od kamenih stubova povezana lancima oko ovog spomenika.

Tadašnji predsjednik opštine, Muho Resulbegović naredio je da se ove dvije biste odlože u magacin vatrogasnog društva, i tako su sačuvane.

Nestale su statue Herkulesa i Atlasa na ulazu u Stari grad, kao i reljefni grb Trebinja. (neke od njih i poslije rata). Ustaše lome i dva orla raširenih krila na Dubrovačkoj kapiji, koje je Dučić poklonio Trebinju. Mermerni kip antičkog boga Plakira u fontani u Gradskom parku, ustaše gađaju iz pušaka i potpuno uništavaju. Poslije rata napravljena je kopija ovog kipa u bronzi. U tom pogromu na sve srpsko, ustaše su na pravoslavnom Gradskom groblju u Podglivlju i u pravoslavnom groblju na Prljači polomile većinu spomenika, u neke pucajući iz pušaka…

Iako je prije tri godine postavljen kamen temeljac, Trebinje ni danas nema spomenik borcima JVuO i nevino stradalim civilnim žrtvama Drugog svjetskog rata…

Izvor: Slobodna Hercegovina