Obilježeno 140 godina Srpskog ustanka protiv Turaka

U Beogradu je održan skup povodom 140 godina od Srpskog ustanka na sjeveru Bosne od 1875. do 1878. godine za oslobođenje od Osmanskog carstva, koji, iako je doživio istorijski neuspjeh, ima veliki značaj za Srbe, jer je okončao viševjekovnu osmansku vladavinu.

Skup u Domu omladine održan je u organizaciji Udruženja Srba iz opština Bosanske Krajine u Federaciji BiH, koje ističe da se ne smije dozvoliti da ovo veliko djelo naših predaka padne u zaborav.

Prisutnima su se obratili predsjednik Udruženja Srba iz opština Bosanske Krajnine u Federaciji BiH u Beogradu Dragan Divjak, istoričar Nenad Urić, predsjednik beogradskog Udruženja ratnih dobrovoljaca od 1912. do 1918. godine, njihovih potomaka i poštovalaca Vidoje Golubović i potpredsjednik udruženja Uroš Vukobrat.

Divjak je rekao da je nekada na tom prostoru, u opštinama Kupres, Glamoč, Grahovo, Drvar, Petrovac, Ključ, Sanski Most, Krupa, Bihać, koje sada pripadaju FBiH, živjelo više od 200.000 Srba, a danas ih ima oko 40.000 do 50.000 i vrlo teško žive.

On je naveo da je glavni problem Srba koji danas žive u tim opštinama bezbjednost, imovina, te učenje svog jezika i tradicije.

Urić je rekao da je srpski narod u vrijeme ustanka bio većinski i da je, prema statističkim podacima, činio 40 do 50 odsto stanovništva.

On je naveo da je tim ustankom, koji je uslijedio poslije Prvog i Drugog srpskog ustanka, bilo pokušano da se srpska država dovede u realne granice, ali nije se uspjelo zbog velikih sila, posebno Austrougarske, koja je težila da se proširi na BiH, koju je tadašnja Rusija morala prepustiti austrougarskoj okupaciji.

Urić je naveo da sada postoje tendencije da se stvori jedinstvena BiH i poništi volja naroda, koji je bio većinski na tom prostoru od doseljenja Slovena na Balkanu i da je problem što sada Srbi više nisu ubjedljiva većina na tom prostoru, ali da se nada da se autonomija Srba u BiH neće dovoditi u pitanje.

Vukobrat je rekao da je doseljavanje Srba u Bosansku Krajinu počelo još u petom vijeku i da je to bila tromeđa iz koje je krenuo ustanak, te ocijenio da bi Srbi u sadašnjim opštinama koje su na tom području u okviru FBiH trebalo da se izbore barem za kulturnu autonomiju.

Golubović je rekao da je ovaj ustanak malo poznat u javnosti, ali da je imao veliki značaj za Evropu, s obzirom da se o njemu raspravljalo i na Berlinskom kongresu.

On je dodao da je ostalo nejasno da li je ovaj ustanak na sjeveru Bosne i onaj u Hercegovini, poznat kao „Nevesinjska puška“, nastao spontano ili kao rezultat veze srpskog naroda da se oslobodi osmanske vlasti.

Na skupu je prikazan i insert kultne dokumentarne serije „Karavan“ autora Milana Kovačevića, pod nazivom „Tromeđa“.

Ustanak je započeo u avgustu 1875. godine, a u martu 1876. ustanici Goluba Babića oslobađaju Unac /danas Drvar/, a do kraja godine i sve srpske opštine u Krajini, koje se danas nalaze u Federaciji BiH.

„Velika istočna kriza“, kako se čitav ovaj pokret u istoriografiji često naziva, okončana je dogovorom velikih sila na Berlinskom kongresu 1878. godine, kojim je BiH došla pod austrougarsku okupaciju.

Novi okupator guši priče o ustanku i njegovom značaju i u to vrijeme skoro se nigdje javno ne govori i ne piše o tome.

Tek nakon 50 godina, u Kraljevini Jugoslaviji, započinje obilježavanje ovih značajnih događaja.

I poslije Drugog svjetskog rata zbog ideje o bratstvu i jedinnstvu malo se govori o značaju Srpskog ustanka u Bosni 1875–1878. godine.

Skup je održan uz podršku Predstavništva Republike Srpske u Srbiji.

Izvor: