Neposredno ujedinjenje

Tročlana delegacija Narodnog veća Bosne i Hercegovine posetila je početkom novembra 1918. godine vojvodu Stepu Stepanovića nedaleko od Višegrada.

Nemoćni da spreče prevratnu anarhiju i nemire koji su potresali veći deo zemlje, predstavnici narodnih vlasti pozvali su srpsku vojsku da pređe u Bosnu i Hercegovinu i pomogne pri zavođenju reda i mira. Vojvoda Stepanović je tom prilikom poručio da srpske trupe ne dolaze kao okupatori, već prijatelji bez ikakvih teritorijalnih pretenzija. Po preuzimanju vlasti, Glavni odbor Narodnog veća uputio je proglas narodu u kojem se navodi: „Raduj se, veseli, pevaj i plači od sreće, tako željene i teško dočekane, ali budi milostiv i velikodušan, pa prosti i zaboravi sve nevolje i uvrede i ne daj nikome da tvoj glas u slobodu osramoti i ukalja”.

Sarajevo je oslobođeno već 6. novembra 1918. godine, a u narednih dvadesetak dana i ostatak Bosne i Hercegovine. Muslimanski prvak Šerif Arnautović posetio je tih dana pukovnika Milana Nedića zahvalivši mu u ime svih muslimana na bratskom držanju srpske vojske, napominjući da su „muslimani srećni što su se uvjerili da je srpska vojska došla bratski bez namjere ma kakve osvete”.

Nedića je posetio i dr Nikola Mandić, koji je u ime bosanskohercegovačkih Hrvata izrazio radost zbog dolaska srpske vojske. Svedočanstva ukazuju da je stanovništvo, bez obzira na nacionalnu ili versku pripadnost, dočekivalo oslobodioce širom pokrajina sa radošću, optimizmom i velikim nadanjima. Srpskim vojnicima su se po pravilu najpre obraćali predstavnici narodnih veća, lokalnih vlasti i verskih zajednica. Prvi susret sa građanima najčešće je ostvarivan na železničkim stanicama, za tu priliku svečano ukrašenim cvećem, zastavama i slikama srpskih vojskovođa i članova dinastije Karađorđević.

Ulazak srpske vojske u Bosnu i Hercegovinu označio je, prema rečima jednog savremenika, „krunisanje ideje slobode i ujedinjenja, jedinstvenog jugoslovenskog naroda Srba, Hrvata i Slovenaca”.

Doček srpske vojske u Banjaluci 21. novembra 1918. godine bio je veoma svečan. Ulice su preko noći ukrašene, na zgradama su bile obešene srpske zastave, a izloge dućana krasile su slike kralja Petra. Oslobodioci su primljeni sa „oduševljenjem koje je graničilo sa delirijumom, sa ekstazom nacionalnog zanosa, onako kako se primaju oslobodioci, junaci i heroji”.

U pravoslavnoj crkvi i muslimanskoj džamiji održana su blagodarenja u čast pobede srpskog oružja. Svečani govor održao je vladika Vasilije Popović, koji je oslobodiocima poručio da su svojim junaštvom „nadvisili Kraljevića Marka, nadmašili Starinu Novaka”. Kada je potom zasvirala srpska truba, jedna od prisutnih žena je izjavila: „Ovo smo mi ustali iz mrtvih”.

Ne čekajući odluku vlasti u Sarajevu i Zagrebu, većina srezova sa prostora Bosne i Hercegovine proglasila je krajem novembra 1918. godine neposredno ujedinjenje sa Srbijom. Nema sumnje da su tome doprineli slobodarska istorijska tradicija, ugled Kraljevine Srbije, masovne razmere stradanja Srba tokom rata, kao i pojedine akcije srpske vlade i Vrhovne komande. Najodlučnije istupanje s tim u vezi desilo se u Bosanskoj Krajini, gde se vremenom stvorilo jako nezadovoljstvo politikom vlade u Sarajevu, koja je odugovlačila sa proglašenjem ujedinjenja.

Direktno sjedinjenje sa Srbijom 27. novembra 1918. godine proglasila su narodna veća u Banjaluci, Bihaću, Bosanskoj Dubici, Bosanskoj Krupi, Bosanskom Novom, Sanskom Mostu, Prijedoru, Zvorniku, Prnjavoru, Tešnju i Klašnicama, a dan kasnije u Bijeljini, Kulen Vakufu, Ključu, Gračanici, Gacku, Jajcu, Maglaju, Tesliću, Bosanskom Šamcu, Višegradu, Glamoču, Bosanskom Petrovcu i Bosanskoj Kostajnici. Proklamaciju o ujedinjenju, koju su potpisali najugledniji građani svih konfesija, okupljenim građanima u Banjaluci pročitao je sveštenik Nikola Kostić.

U proklamaciji se, između ostalog, navodi: „Pošto je ova austro-ugarska sila mišicom hrabre srpske vojske i njenih velikih saveznika uklonjena, to narod Bosne i Hercegovine svojom suverenom voljom uspostavlja opet pravo na svoje mjesto i proglašava, da se današnjim danom voljom naroda Bosne i Hercegovine smatra sastavnim i nerazdruživim dijelom Kraljevine Srbije, te da se podvrgava jedino vlasti kralja Petra Prvog Karađorđevića i njegovoj vladi u Beogradu”.

Autor: Borivoje Milošević

Izvor: Politika

Vezane vijesti:

Stepa Stepanović: “Otadžbini se daje sve, a od nje se ne uzima ništa”

Bošnjacima u Mostaru zasmetala nagrada „Stepa Stepanović”