Nataša Jovanović: Zavet iznad podela

Narodni prvaci i klir SPC, okupljeni o Vidovdanu u manastiru Slanci, poslali su poruku da vlasti Republike Srbije treba hitno da odustanu od sporazuma sa Prištinom

Nikada kroz istoriju nisu Srbi svoje ključne odluke o očuvanju ili obnovi državnosti donosili u Skupštini ili u Vladi – na mestima gde jedna generacija donosi svakodnevne političke odluke. Srbi su odluke koje se tiču nacije kao celine – zajednice upokojenih, živih i budućih naraštaja – donosili u izmeštenom prostoru, prelazeći iz profanog u sakralni ambijent – birali su manastire svesni da je ideja srpske državnosti neodvojiva od ideje identiteta, a identitet od kosovskog zaveta. Danas kada se naše političke vođe nalaze pod sve većim spoljnim pritiskom da se saglase sa „otuđenjem Kosova i Metohije“, pritiskom ne samo da se odreknu dela teritorije već da se odreknu svog identiteta i pristanu na dobrovoljno ropstvo na koje Srbi nisu pristali ni 1804, ni 1914, ni 1941, klir narodne crkve i istaknuti predstavnici naroda održali su o Vidovdanu sastanak u manastiru Svetog Arhiđakona Stefana u Slancima, zadužbini Nemanjića. Pod krovom manastirskog konaka, gde je brigom klira i laika rođena u srednjem veku srpska državnost, bratstvo manastira i ugledni predstavnici intelektualne elite podsetili su da se o pitanju Kosova konačne odluke mogu doneti samo tamo gde se svest o srpskom imenu, živom opredeljenju i slobodi čuvala vekovima unazad – u manastiru.

Dramatično upozorenje

U Vidovdanskom saopštenju napisanom ove nedelje u manastiru Slanci predstavnici naše elite, profesori Univerziteta, akademici, javni poslenici, te Srbi sa Kosova i Metohije koji su u više različitih kolona izlazili na izbore, pokazali su da iznad svih političkih i ideoloških razlika postoji nešto veće, naspram čega je svako neistomišlje zanemarljivo, a to je kosovski zavet. U Saopštenju oni dramatično upozoravaju na nastojanja srpskih vlasti da – sledeći nalog zapadne politike – trajno i nepovratno prepuste Kosovo i Metohiju albanskim secesionistima. Vlasti Republike Srbije, stoji u saopštenju, trebalo bi hitno da odustanu od sporazuma o „sveobuhvatnoj normalizaciji odnosa“ sa fantomskom tvorevinom „Kosovo“, od svih sličnih, politički štetnih, protivzakonitih i moralno neprihvatljivih pokušaja saradnje sa NATO-om i EU u stvaranju „Velike Albanije“, od podele Kosova i Metohije, kao i od „razmene teritorija“ sa „Kosovom“. U protivnom stoji, ne samo da se krši Ustav Srbije već se prenebregava stav iznesen u Poruci Svetog arhijerejskog sabora Srpske pravoslavne crkve o Kosovu i Metohiji od 10. maja ove godine, stav ubedljive većine članova SANU i učesnika razgovora u Matici srpskoj, koji su se institucionalno izjasnili o kosovskom pitanju, stav izrazite većine učesnika u tzv. unutrašnjem dijalogu o Kosovu i Metohiji koji su pokrenule same srpske vlasti, te sudeći po anketama, i mišljenje premoćne, najmanje dvotrećinske većine građana.

Vekovima unazad, u trenucima kada je narod bio ugrožen i kada nije bilo države, manastiri su bili mesta okupljanja naše crkvene i svetovne elite. I kada se država rađala i kada se obnavljala i kada je nije bilo, svest o tome da smo je imali i o tome gde smo i kuda idemo čuvali su najodaniji prvaci naroda i Crkve okupljeni na saborima u manastirima. Tamo su oni potvrđivali odanost zavetu predaka jer se u miru i tišini manastirskih porti najbolje procenjuje trajna vrednost onoga što je Njegoš nazvao „imenom i slobodom“. Mnogi u srpskoj istoriji održani Sabori, poput velikog crkvenog narodnog Sabora u Žiči 1221. godine na Spasovdan, imali su snagu početka nove stranice istorije. Tako se Žički sabor nalazi na početku istorije nemanjićke Srbije jer je utvrdio osnove njenog veroispovedanja, njene političke orijentacije i njenog pravnog poretka.

Utvrđeni u pravoslavlju

Dovoljno je setiti se da je te 1221. na Spasovdan Sveti Sava domaćom krunom venčao na kraljevstvo svoga brata Stefana Prvovenčanog, da je proglašeno Zakonopravilo kao osnovni zakon srpske države i crkve i da je još jednom u Savinoj besedi o pravoj veri srpstvo utvrđeno u pravoslavlju. Dvoipovekovno trajanje nemanjićke državnosti, temelj srpskog državnog, duhovnog, privrednog i vojnog razvitka, pokazuje da su dugovečne samo političke tekovine čije su osnove utvrđene u tišini manastirskih porti. Daleko od taštine i meteža ovoga sveta a potvrđeno zavetnim opredeljenjem najboljih predstavnika narodne crkve i narodne države, Vidovdansko saopštenje doneto u manastiru Slanci 2018. podseća da su Kosovo i Metohija deo Republike Srbije, da se ni na koji način, ni iz kojega razloga i ni za šta ne smeju otuđiti, isključiti iz sastava Srbije i prepustiti bilo kome, niti podvrgnuti bilo kakvoj razmeni teritorija sa bilo kime i na bilo kojoj osnovi. Ono upućuje na „realnu mogućnost nalaženje trajnoga rešenja u sporu između srpske države i zahteva secesionista, ako ne sada, onda u drugačijim okolnostima, kada se ispune uslovi za pregovore uz poštovanje domaćih i međunarodnih normi i načela“.

Setimo se i da su, kada su srpske zemlje pale pod naletom Turaka, ideja srpske državnosti, srpski nacionalni identitet i duhovni identitet Srba ponovo bili očuvani u okriljima srpskih manastira a pod jedinstvenim crkveno-narodnim krovom autokefalne Pećke patrijaršije. Sabori sastavljeni od laika i klirika bili su najviše zakonodavno telo srpskog autonomnog života – birali su srpske patrijarhe i predstavljali srpsku versku zajednicu prema inovernoj vlasti Carigrada. Tako se i bez države trudom i staranjem narodnih i crkvenih prvaka očuvala svest o srpskom imenu, državnosti i slobodi. Na saborima u srpskim manastirima čuvala se temeljna vrednost nacionalnog identiteta koja je jasno razdvajala nas i njih – verne zavetu predaka i konvertite, kao „plahe i lakome“ koji su odbacivali zavet radi „zemaljskog veselja“ u Stambolu ili Beču.

Danas u Lešku, sutra u Batočini

Nezaobilazan na tom putu je i Sabor u Beogradu održan posle Krvave litije 1937, kada je pod pritiskom jasnog stava da je zavet vredniji od politikanskih trgovina, Srpska crkva hrabrom odlukom pretnje anatemom primorala vlasti da se odreknu odluke koja bi poljuljala zavetne temelje srpskog nacionalnog identiteta i kojom bi Vatikanu bilo omogućeno da na zakonit način vrši prozelitsku akciju, misionari i prevejava Srbe.

U ovom presudnom trenutku, kada se oko Kosova i Metohije kao centralnog srpskog pitanja stavovi između arhijereja SPC i političkih vođa dijametralno razlikuju na temu „mira, stabilnosti i budućnosti naše dece“, srpska elita je stala uz svoju crkvu. A Crkva je na majskom Saboru iznela jasne poruke, upozoravajući političare da „ne smeju nikada da daju svoju saglasnost na otuđenje Kosova i Metohije“, niti da se zalažu za podelu koja „ne bi bila ništa drugo do priznavanje ’nezavisne države Kosovo’ i poklanjanje najvećeg dela teritorije Pokrajine“. U atmosferi kada se sve glasnije poziva na realnost, odbacivanje mita i brigu o budućnosti naše dece, naši arhijereji su podsetili da je Kosovo „sama srž našeg crkveno-narodnog bića i postojanja“. Bez mita o Kosovu sve naše bitke su izgubljene. Crkva zna da je kosovsko opredeljenje bilo živo u svim prelomnim trenucima naše istorije, i 1804. i 1914. i 1941. Kada su 1804. svi argumenti ovoga sveta govorili u prilog tome da nemamo šanse da ustanemo ne samo protiv Turske nego i cele ondašnje evropske sile, Đorđe Petrović je podigao Srbe na juriš. Protiv čitave te sile ustao je nošen idejom „zemaljsko je za malena carstvo“. To je Lazarev zavet kojim je krvavo potvrđen kosovski zavet. I iz te očuvane svesti o srpskoj državnosti i zavetnim srpskim zemljama, kao i svesti o kosovskom zavetu kao temelju nacionalnog etosa koji se ne prodaje, iz te svesti vaskrsla je ponovo pod krovovima manastira od Bogovođe do Voljavče srpska država prvog ustanka. I dok su se na bojištima od Deligrada do Mišara branile međe jezgra novovekovne srpske države, opet su se iza debelih manastirskih zidova donosili zakoni i uspostavljao državno pravni temelj vaskrsle države.

Malo je poznata i činjenica da je slavni Karađorđe tada spalio prvi han u Orašcu koji je služio kao policijska ispostava. Drugi je spaljen onaj u Batočini koji su držali Albanci, učesnici u dahijskom režimu i disciplinovanju Srba. Danas se od nekog vremena hanovi podižu u Lešku i Mitrovici, gde ih nije bilo od balkanskih ratova. Da li ćemo, ako se odreknemo zavetne misli Karađorđa koja nas je kasnije odvela do Ohrida i Đevđelije, dočekati da se obnovi han u Batočini – u uslovima izgubljene državnosti?

Oprema: Stanje stvari

(Pečat/Big portal, 30. 6. 2018)

Izvor: Stanje stvari

Vezane vijesti:

Zatiranje kosovskog zaveta

Vidovdanski poziv: Srpske vlasti da zauvijek odustanu od predaje Kosova i Metohije