Svečana Skupština Društva za podizanje Hrama Svetog Save

Povodom 120 godina od osnivanja Društva za podizanje hrama Svetog Save na Vračaru, u ponedeljak 14. decembra 2015. godine u Palati Srbija u Beogradu biće održana svečana Skupština ovog Društva.

Na svečanosti će govoriti Njegova Svetost Patrijarh srpski g. Irinej i predsednik Republike Srbije g. Tomislav Nikolić u svojstvu predsedika Glavnog odbora Društva. Očekuje se dolazak izaslanika predsednika Ruske Federacije g. Vladimira Putina.

U umetničkom delu programa nastupiće Filharmonija mladih „Borislav Pašćan“, sa solistom basom Stefanom Pavlovićem i pod upravom maestra Đorđa Pavlovića, i Beogradski muški hor pod upravom đakona Vladimira Rumenića.

Pre 120 godina doneta odluka o podizanju Hrama

Navršava se 120 godina od donošenja odluke o gradnji Hrama i osnivanja Društva za podizanje Hrama Svetog Save na Vračaru i 30 godina od nastavka radova prekinutih 1941. godine.

Iz istorijata Društva za podizanje Hrama Svetog Save: Dana 27. aprila/10. maja 1885. godine doneta je odluka o podizanju veličansvenog Hrama „koji treba da bude spomenik sveopšteg priznanja srpskog naroda Svetom Savi, kao svom prosvetitelju i zaštitniku“. Istovremeno je osnovano Društvo za podizanje Hrama Svetog Save na Vračaru. Osnivač i prvi predsednik Društva bio je Mitropolit srpski Mihailo. Društvo su činile najuglednije ličnost kulturnog, političkog i privrednog života tadašnje Srbije. Osnovna misija Društva bila je da svojim aktivnostima obezbedi finansijska i materijalna sredstava za podizanje Spomen-hrama. Svesni značaja podizanja saborne srpske crkve, svi slojevi društva su imali u tome udela.

Privremeni odbor je 1895. godine sačinio Pravila. Pravila su odobrena odlukom Ministra prosvete i crkvenih poslova. Pravilima je određen cilj i zadatak Društva, kao i način rada za pravilno funkcionisanje Društva na putu ka ostvarenju osnovnog cilja. Prvi član ovih Pravila glasio je:

Društvo za podizanje hrama Svetog Save osniva se sa zadaćom da ostvari davnašnju želju vaskolikog Srpstva, podizanjem velelepnog Hrama na Vračaru, kao mestu na kojem su spaljene mošti Božjeg ugodnika i prvog srpskog arhiepiskopa i prosvetitelja.

Narodna skupština, održana u Nišu 25. januara 1900. godine, na zahtev Glavnog odbora Društva za podizanje Hrama Svetog Save proglasila je Zakonom budući Hram Svetog Save za opštenarodnu građevinu. Prvi konkurs projekta izgradnje Hrama u srpsko-vizantijskom stilu je objavljen u „Srpskim novinama“ 1904. godine, na stogodišnjicu prvog srpskog ustanka.

Predsednik Odbora, Patrijarh Dimitrije raspisao je 1927. godine jugoslovenski konkurs za projekat izgradnje Hrama, na koji su prispela 22 rada tadašnjih najboljih arhitekata. Posle dugih diskusija, po odluci Patrijarha srpskog Varnave 1931. godine usvojen je projekat arhitekte Bogdana Nestorovića, dopunjen detaljima iz projekta arhitekte Aleksandra Deroka. Na osnovu ukaza Kralja Aleksandra I Karađorđevića, zaključen je 1932. godine ugovor sa projektantima, na osnovu koga je urađen osnovni plan, overen u Ministarstvu građevina 1935. godine.

Prva faza radova na Hramu započela je tokom 1936/37. godine, a osvećenje temelja i polaganje povelje o izgradnji Spomen-hrama Svetog Save izvršeno je 10. maja 1939. godine. Čin osvećenja i polaganja povelje obavio je Patrijarh srpski Gavrilo.

Bombardovanjem Beograda 1941. godine i okupacijom Jugoslavije radovi na izgradnji Hrama su prekinuti, a zidovi Hrama pretvoreni u depo voznog parka nemačke vojske. Posle završetka rata, nove vlasti Jugoslavije, rukovođene ideološkom zaslepljenošću i isključivošću, nisu dozvoljavale nastavak izgradnje Hrama. Društvo za podizanje Hrama Svetog Save je 1948. godine ukinuto, a njegove nadležnosti preuzela je Crkva putem Patrijaršijskog odbora. Od tada pa sve do 1985. godine trajala je uporna borba i zalaganje Srpske Pravoslavne Crkve da se kod nove vlasti izdejstvuje dozvola za nastavak izgradnje Hrama Svetog Save.

1985. godine nastavljeni su radovi prekinuti 1941. godine

Sa velikim entuzijazmom srpski narod u otadžbini i dijaspori, kao da je samo čekao na taj trenutak, odazvao se pozivu da svojim prilozima pomogne obnovu Velike Zadužbine. U nedelju, 12. maja 1985. godine, odslužena je sveta Liturgija i položena je povelja u zidove Hrama, čime je izgradnja Hrama nastavljena. U povelja položenoj 1985. godine piše:

U ime Oca i Sina i svetoga Duha, Mi German, po milosti Božjoj, pravoslavni Arhiepiskop pećki, Mitropolit beogradsko-karlovački i Patrijarh srpski, sa svim Arhijerejima Srpske Pravoslavne Crkve, odslužismo svetu Liturgiju, danas u nedelju 12. maja (29. aprila) 1985. godine i izvršismo novo osvećenje temelja, davno započetog u Beogradu na Vračaru, Spomen-hrama Svetitelja Save, prvog srpskog Arhiepiskopa i prosvetitelja, što ovom poveljom i našim potpisima svedočimo.

( Arhiepiskopija beogradsko-karlovačka)

Izvor: SRBIN INFO