Na Konaticama je pukla kičma austrougarima!

U malom selu kraj Obrenovca pre tačno 100 godina odlučivalo se o sudbini Kolubarske bitke. Neprijateljske trupe zaustavljene 16. novembra, a 20 dana kasnije potpuno slomljene

Frankova Peta armija ulazi u Beograd 2. decembra 1914.

KONATICE, zaboravljeno selo na granici obrenovačke i lazarevačke opštine, pre ravno 100 godina bile su poprište dva strašna boja Prvog svetskog rata u kojima se rešavala Kolubarska bitka. Na položajima iznad ovog sela jedinice obrenovačkog odreda više od 20 dana vodile su borbe sa austrougarskim trupama u novembru 1914. godine. Na iste položaje srpska vojska je u drugoj fazi bitke 12. i 13. decembra jurišala u konačnom slamanju kičme Poćorekovoj armiji. Sa osvojenih Konatičkih visova Srbi su nazadrživo krenuli da povrate svoju prestonicu.

Danas u Konaticama samo skromni spomenik u centru borcima iz Velikog rata svedoči o strašnim i slavnim danima. Preko puta spomenika je stara crkva sa zvonikom na kojem su tokom rata Austrougari postavili mitraljesko gnezdo koje je sejalo smrt među srpskim borcima. Vojnicima vojvode Putnika, uprkos svemu, te 1914. godine nije palo na pamet da gađaju crkvu i sruše toranj. Kažu, takvo naređenje nijedan oficir nije imao snage da izda, niti je bilo srpskog artiljerca koji je bio u stanju da puca na „Božju kuću“.

Admiral Boško Antić, nekadašnji načelnik Škole nacionalne odbrane naše armije i čovek koji je „iškolovao“ čak 96 srpskih generala na vojnoj katedri, kaže da su borbe u selu Konatice 1914. godine „ključno gradivo“ za izučavanja Kolubarske bitke. Ostao je zapisan odgovor pukovnika Branka Jovanovića, komandanta Konjičke divizije, na pitanje iz Putnikovog generalštaba da li njegova konjica može da na močvarnom i brdovitom terenu spreči nadiranje mnogo nadmoćnije 29. austrougarske divizije 17. kombinovanog korpusa Pete armije. Glasio je:

„… Ako su obale naše lepe Kolubare ono mesto na kome ima da se rešava sudbina naše otadžbine, onda ne mogu da podnosim nikakav pozitivan predlog za poštedu konjice. Sa slavom 2. armije i imenom njenog vođe nerazdvojivo je vezana i slava Konjičke divizije. S njom ili u novu slavu i novu pobedu, s njom u smrt i propast, ako suđeno bude…“.

– Od 15. do 28. novembra na ovim uzvišenjima smenjivali su se napadi Austrougara i protivjuriši srpske vojske – objašnjava admiral Antić. – Srpska vojska je 23. novembra utvrdila odbrambenu liniju na 12 kilometara fronta, a 28. je započeo njen kontraudar na dominantnu kotu 225 iznad sela. Istovremeno, Konjička divizija je jurišala desno od Stepojevca na kotu 147 i u borbi na bajonet zarobljeno je 18 austrugarskih oficira, jedan lekar i više od 1.000 vojnika. Taj protivudar je izveden u vreme defanzivnih operacija Mišićeve armije. To je bio prvi ozbiljan šamar Austrougarima od Mišićeve armije u povlačenju.

Vojvoda Putnik je 1. decembra 1914. godine doneo odluku o vojničkom napuštanju Beograda zbog skraćivanja fronta u dužini od 40 kilometara. Poslednji srpski vojnik izašao je 2. decembra, a prvi austrugarski vojnik koji je ušao u srpsku prestonicu bio je poručnik Leopold Hirt, rođeni Vukovarac. Ime ovog čoveka tada je slavljeno u celoj Austrougarskoj monarhiji. Već sledećeg dana u Beograd je na belom konju ušao general Liborijus fon Frank, inače rođeni Splićanin, komandant Pete armije. Odmah je naredio vojnu paradu austrougarske vojske na ulicama srpske prestonice. Istog dana okupatori su na četiri mesta u Beogradu podigli vešala na koja su nasumice odvodili Beograđane. Ostalo je zabaleženo i da su već 2. decembra iz Pešte i Beča organizovani vozovi za građane monarhije koji su želeli da uživo vide srpski slom.

Tog 2. decembra, na Rudniku, Mišić je naredio kontraofanzivu.

– Bitke na beogradskom pravcu predstavljale su samo finale Kolubarske bitke – nastavlja admiral Antić. – Čvrsto uveren da se Peta Poćorekova armija nalazi u punom povlačenju, vojvoda Putnik je direktivom broj 7949, naredio opšte gonjenje njenih trupa. Međutim, pokazalo se da, umesto gonjenja, valja lomiti snažan otpor neprijateljskih glavnih snaga, jer general Frank nije postupio po naređenju i nije povukao svoje trupe na liniju Duboko – Cvetkov grob – Avala, već ih je zadržao na frontu Konatice – Stepojevac – Gradac – Parčanski vis… Trupe Treće armije (Drinska divizija drugog poziva, Kombinovana divizija i Timočka divizija drugog poziva), slomile su 12. decembra otpor 9. divizije 8. korpusa na položajima kod Konatice i Stepojevca i to je značilo da je put prema Beogradu slobodan.

OD LIKOVANjA DO OČAJA U 13 DANA
U Vojnički napušteni Beograd prvi su ušli hrvatski vojnici iz Bojne grupe Petrovaradin Pete armije. Kako su zabeležili hroničari, prvo su se oduševljeno grlili i ljubili posle pobede, da bi se odmah potom predano dali na vešanje sumnjivih!

Zagrebačka štampa je bila potpuno van sebe od sreće. Komandant Pete armije, Splićanin general Frank (na slici), po ulasku u srpsku prestonicu uputio je caru Franji Josifu sledeći telegram:
„Visoko usrećen, molim Vaše carsko i kraljevsko Veličanstvo da smijem na dan navršetka šestdeset i šeste godine slavnog vladanja Vašega Veličanstva preponizno i sa strahopočitanjem staviti pred noge čestitke Vaše vojske, kao i viest da su grad Beograd danas naše čete uzele u posjed“.

Samo 13 dana kasnije, zagrebačka štampa je objavila izveštaj sa istog mesta od ratnog dopisnika američke agencije „Junajted pres“, koji se nalazio u Poćorekovom štabu:

„Put kojim su se Austrijanci povlačili iz Srbije, predstavlja stazu strahota. To je staza obeležena telima mrtvih i umirućih ljudi koji su potpuno poludeli usled pretrpljenih patnji“.

Po završetku Kolubarske bitke i oslobođenju Beograda, u srpskom zarobljeništvu je bilo 600 oficira i 43.317 podoficira i vojnika. Više od 10.000 bili su Hrvati.

Borba oko sela Konatica zabeležena je u srpskoj istoriji kao jedna od najkrvavijih. Ipak, ne zna se broj poginulih boraca. Meštani ovog sela kažu da se ginulo za svaku šljivu, čestar, bunar i štalu. Kroz samo selo, ispod mitraljeza sa crkvenog tornja i okolnih visova, jurišali su četnici vojvode Vuka. Ovaj heroj je ranjen stigao u Konatice sa juga Srbije da bi vodio svoje trupe. Nekoliko stotina dobrovoljaca nastupalo je i ginulo na ovim položajima, a njihov zapovednik vojvoda Vuk je zbog doprinosa u borbama, posle oslobođenja Beograda, imenovan za vojnog komandanta prestonice.

Konačni udar na Konatički vis, sa boka – od Stepojevca, pomogla je Prva konjička brigada, koja je u naletu zarobila osam oficira i više od 300 podoficira i vojnika. Na položajima na Konatičkoj kosi predalo se potom 548 neprijateljskih vojnika, podoficira i oficira iz 11. puka 9. divizije i to je bio kraj Frankove Pete armije.

Iako je Poćorekova vojska u Kolubarskoj bici poražena praktično 12. decembra, srpsko napredovanje ka prestonici trajalo je još dva dana. Da bi izbegli nepotrebne žrtve, komandanti su u završnim operacijama pažljivo opkoljavali i uništavali zaostale džepove otpora.

Kralj Petar je sa svoja dva sina u Beograd ušao sa konjičkom prethodnicom majora Dokića od Slavije i otišao pravo na liturgiju u Sabornu crkvu. Dok je trajala liturgija, u 10.45, Austrougari su digli u vazduh sva tri mosta na Savi na kojima su se još nalazali njihovi vojnici i ranjenici.

Prema rečima admirala Antića, nastala je negde na položajima oko Konatica i Stepojevca baš poslednjih dana novembra 1914. godine, kada se još nije znalo za planove generala Mišića. Ova pesma postala je obeležje Kolubarske bitke.

A KOD LjIGA, ZAGLIBI GA
ČUVENA je srpska „inat“ pesma: 
Došo Švaba sve do Ralje, 
A od Ralje nikud dalje. 
Došo Švaba sve do Ljiga, 
a kod Ljiga zaglibi ga.

Piše: Dragan Vujičić

Izvor: NOVOSTI

Vezane vijesti:

DIVLjACI: Brutalnosti i zverstva koje je austrougarska vojska činila nad Srbima

Srpska žrtva 1914, kratak pogled iz 2014.

Raport kaplara Gavrića

Milorad Ekmečić: Mrak nadolazećeg rata