Mladenka Ivanković JADOVNO – „ARIJANIZACIJA KULTURNOG OZRAČJA“ NEZAVISNE DRŽAVE HRVATSKE

Institut za noviju istoriju Srbije, Beograd

JADOVNO – „ARIJANIZACIJA KULTURNOG OZRAČJA“ NEZAVISNE DRŽAVE HRVATSKE

–  Jevrejski intelektualci i studentska omladina među prvim žrtvama masovnih egzekucija –

Nezavisna Država Hrvatska je u svom nastanku imala korena u prekrajanju političke karte sveta u volji svog ”mentora”, Trećeg Rajha. Na taj način, posmatrano istorijski i pravno, nastanak ove države nije bio vezan za neke određene pravne principe, te je ona u istoriografiji nazivana ”takozvanom državom tvorevinom”.

NDH je bila formirana na nacionalnoj osnovi, pri čemu je bilo neophodno voditi računa o suštini ideologije principa na kojima će se ostvariti idealna hrvatska nacija. Pred ovom ideologijom, popularno nazvanom ideologija “narodnog kolektiva“ zahtevana je rasna i nacionalna čistoća i jedinstvo. Zdrava nacija se mogla izgraditi tako što bi se fizički uništili unutrašnji i spoljašnji neprijatelji koji “razjedaju“ hrvatsku naciju. Najpogubniji za hrvatsku naciju su bili njeni unutrašnji i spoljašnji neprijatelji: Srbi, Jevreji, in­telektualci, komunisti.

Presudnu ulogu u procesu zaokruživanja procesa nacionalne integracije je imala Katolička crkva. Kao katalizator za što potpunije ostvarivanje nacionalne integracije je bila isticana superiornost nad “bizantinskim“ srpskim nacionalnim faktorom.

Antisemitizam, odnosno antijudaizam, je bio shvatan kao izvesna vrsta ispunjenja svete, božanski opravdane misije da se svet oslobodi “ljudskog taloga“ i  “apsolutnog zla“. Prema uzoru Trećeg Rajha, “kulturna arijanizacija“ NDH je bila ubrzana, a rasizam uokviren.

Jevreji, na tlu Jugoslavije, od kojeg će kasnije nastati NDH, su imali jake organizacije nacionalnog i političkog predznaka.

Na kongresu cionista, koji je bio 1919. godine održan u Zagrebu, je bila stvorena jedinstvena cionistička organizacija, pod imenom “Savez cionista Jugoslavije“ i ona je sa uspehom nastavila da deluje u celom međuratnom periodu. Iste te godine je bila organizovana centralna jevrejska omladinska organizacija pod imenom “Savez židovskih omladinskih udruženja“. I većina ostalih jevrejskih omladinskih udruženja, koja formalno nisu pripadala ovoj organizaciji, su bila cionistička i levičarska. Veoma snažna je bila cionistička studentska organizacija na zagrebačkom univerzitetu. Oni su vremenom preuzeli sva jevrejska udruženja na Sveučilištu i formirali Sveučilišni komitet jevrejske komunističke organizacije. Širenje komunističkog uticaja među Jevrejima, bi se moglo objasniti beskompromisnom osudom rasizma i antisemitizma.

U Jadovnom, koji je prvi logor uništenja “elemenata koji razjedaju hrvatsku naciju“, formiran na samom početku postojanja Nezavisne Države Hrvatske, su dopremani, pored Srba, i jevrejski intelektualci i studentska omladina. Pored intelektualaca, koji su bili najproduktivniji u nacionalnoj kulturi, posebno je indikativano hapšenje 165 jevrejskih omladinaca, uglavnom studenata i sportista. Tako je, pored genocida nad srpskim stanovništvom, uveden je holokaust među prvim Jevrejima žrtvama masovnih egzekucija u Gospićkoj grupi logora.