Milovan Balaban: Za Vatikan nisu isto Aušvic i Jasenovac

Da li postoji mogućnost posete poglavara Rimokatoličke crkve najvećem srpskom stratištu?

Pre nekoliko dana Poglavar Rimokatoličke crkve papa Franja je, u okviru svoje posete Poljskoj, obišao i nacistički logor smrti Aušvic. Papa je prošetao kroz nekadašnji logor u kojem je tokom Drugog svetskog rata svirepo ubijeno preko milion ljudi, najviše Jevreja. Papina poseta je zaintrigirala deo srpske javnosti koja se poodavno pita da li je moguć papin dolazak u Jasenovac i da li je moguće da se papa pokloni senima žrtava nastradalim u ovom svirepom logoru.
Podstaknut samom ličnošću pape Franje, kao i njegovom odnosom prema procesu kanonizacije Stepinca, gde je papa pokazao izvesnu zadršku i inicirao formiranje mešovite komisije u kojoj se nalaze i pravoslavne vladike, jedan deo javnosti dozvoljava mogućnost dolaska rimskog pontifeksa na jasenovačko stratište, potez na koji se do sada vrh Rimokatoličke crkve nije odlučio. No, da bi realno sagledali mogućnost ovoga čina moramo zaviriti u prošlost i videti specifičnosti hrvatskog katolicizma, izgrađenog na rubovima katoličkog sveta sa svojim graničnim mentalitetom iz kog proizilazi njegova misionarska agresivnost, kao što moramo videti i proces stvaranje simbioze i jedinstva između pojma katoličanstva i hrvatstva.
U okviru ovoga možemo konstatovati da pretenzije Vatikana da proširi svoj verski uticaj na prostore Balkana sežu u daleku prošlost. Srpski narod je bio još od Svetog Save isprečen na tom putu. Uz jak pravoslavni faktor sa dolaskom Osmanlija na ove prostore jačao je i islamski uticaj, što je sve uz jednu moćnu carevinu, kakva je bila Turska, predstavljalo bedem značajnijem prodoru katoličanstva. Ipak Rimokatolička crkva nikada nije odustajala od namere da izvrši prodor među pravoslavne narode, pre svega Srbe, a povoljnija prilika se ukazala tokom XIX veka, kada je došlo do slabljenja Turske i njenog polaganog istiskivanja sa ovih prostora, i sa druge strane do jačanja Bečke monarhije.

Iako još kod ilirskog pokreta imamo osnove pokušaja organizovanja štokavaca u jedinstven nacionalni korpus pod vođstvom Zagreba, glavni misionarski, katoličko-hrvatski, poduhvat izveo je Đakovački biskup Josip Jurij Štrosmajer. Štrosmajer je pod firmom Jugoslovenstva udario temelje da se pomoću katoličkog uticaja nacionalno nepotpuno utemeljen deo naroda u Bosni i Hercegovini i na prostorima vojne krajine (bila je u planu za kasnije i Srbija), vezan raznim sponama sa Srbima, privoli hrvatstvu. Širenje i jačanje katoličanstva, kako je Štrosmajer zamislio, moglo se trajno održati samo uz izgrađivanje jugoslovenske nacionalne komponente kako bi se privukli Srbi, ali i oni koji nemaju dovoljan jak osećaj pripadnosti srpskom nacionalnom korpusu na prostorima monarhije.
Hrvatstvo je bilo pozadina čitavog procesa i ono je bilo u fokusu, označeno kao ključno, za održanje i uspeh katoličke misije. Otud tada dolazi sve više do spajanja pojma i značenja katolik i Hrvat. Proces utvrđivanja ove simbioze je nastavljen, a na Prvom hrvatskom katoličkom kongresu, održanom u Zagrebu od trećeg do petog septembra 1900.g., udareni su temelji doktrine da se katolicizam čvrsto poveže sa hrvatskim domoljubljem, odnosno sa hrvaskom nacionalnom idejom. Ubrzo posle kongresa, 1902.g., u Zagrebu i još nekoliko hrvatskih gradova izbile su velike antisrpske demonstracije. Demonstracije je u Zagrebu predvodio Josip Frank, u ideološkom smislu naslednik Ante Starčevića, a predhodnik Ante Pavelića.
Posle razbijanja Austro-Ugarske monarhije Hrvati su ostali predstraža katoličanstva u novostvorenoj Jugoslovenskoj državi. Simbioza hrvatstva sa katoličanstvom je postala stvarnost a buntovnički duh protiv novostvorene države i Srba su uzimali maha, što je u povoljnom istorijskom trenutku dovelo do formiranja NDH. Doktrina u NDH je suštinski bila na polzu širenja katoličanstva i hrvatstva, samo su sada metode, za razliku od Štrosmajerovih, u jeku ratnih događaja i evropskog fašističkog ludila bile surovije i bezočnije. Hrvatski kler na čelu sa Alojzijem Stepincem je bio aktivno uključen u sprovođenje političkog programa ustašstva jer taj program nije bio suštinski suprotstavljen vekovnim namerama katoličke crkve. S tim da, ipak, njegova brutalnost je nekada mogla zasmetati katoličkim sveštenicima i Stepincu.
Zbog svega gore navedenog za bilo kog papu Aušvic i Jasenovac nisu isto. Takođe teško se može povući paraelala iz papine posete Aušvicu pa zaključiti da je sada moguća poseta Jasenovcu. Poseta najvećem srpskom stratištu ipak nije nemoguća, ali za nju je potrebna priprema, suočavanje sa istinom od strane katoličke crkve kako bi se Rim konačno ogradio od ustaškog divljaštva i makar delom opovrgao optužbe da je bio, makar, duhovna logistika genocidnoj tvorevini kakva je bila NDH. Ovo bi Vatikan morao da uradi jer su i u velikom delu katoličkog sveta NDH, veza katoličkog klera sa ustaštvom, i sva stratišta koje je ova država proizvela, osuđena i žigosana kao zločinačka i povrh svega kao ona koja najbrutalnije uništavaju hrišćanski i božiji obraz u čoveku.
(autor je analitičar i istoričar)

(Dnevnik)

Izvor: Vidovdan

Vezane vijesti:

Milovan Balaban: Stepinac – balast ne ekumenskom putu …

Papa obišao Aušvic, razgovarao sa preživjelima | Jadovno …

Sve poznate ustaše prošle su kroz semeništa katoličke crkve, odakle su izašli sa kiptećom mržnjom prema Srbima