Krvavi Božić u Čurugu

Masovna ubistva u Čurugu će trajati sve do noći između 9. i 10. januara. U jednom magacinu mitraljeskim rafalima ubijeno je 400 ljudi. Kuće ubijenih pljačkala mađarska rulja, vojnici i žandarmi

Prema zvaničnim podacima, u mađarskoj raciji u Šajkaškoj koja je sprovedena po naredbi iz Budimpešte, a pod komandom generala Ferenca Fekethalmija-Cajdnera, u januaru 1942. godine ubijeno je 2.345 nevinih ljudi. Sve to je urađeno pod izgovorom da buntovne Srbe zauvek treba naučiti poslušnosti i pokazati im da je međuratna Jugoslavija bila samo prolazna epizoda o kojoj više ne treba ni da sanjaju.

VIŠE od trećine od ukupnog broja žrtava, njih 893, stradalo je u Čurugu. To je, inače, bila gotovo petina tadašnjeg broja žitelja tog mesta. Još 4. januara uveče, pošto su mađarski žandari na Pustajićevom salašu nadomak Žablja razbili Šajkaški partizanski odred, 25 najviđenijih čuruških Srba je uhapšeno, pobijeno i bačeno pod led Tise. Masovna ubistva u tom mestu će, gotovo bez predaha, potrajati sve do noći između 9. i 10. januara. Ipak, svoj krvavi krešendo ona će dostići na sam Božić, 7. januara strašne 1942. godine.

ČURUŽANI koji su tokom prethodna dva dana hapšeni po nalogu lokalnog odbora za raciju, na čijem čelu je bio predsednik čuruške opštine Đula Varga, a zao duh lokalni sveštenik Balint Dup, ubijani su odmah, uglavnom u zgradi opštine, ili su zatvarani u nekoliko žitnih magacina u samom mestu. Najveći od njih bio je „Topalov magacin“ u kojem se danas nalazi čuruški Muzej žrtava racije 1942.

– Površina magacina je otprilike 150 metara kvadratnih, a 5. i 6. januara 1942. u taj prostor bilo je natiskano više od 400 muškaraca, žena i dece – kaže osnivač i rukovodilac muzeja i predsednik čuruškog Memorijalnog društva „Racija 1942.“ Milan Radomir.

POŠTO su dželati za njih već bili doneli smrtne presude, a pojedinačno ubijanje je, kako je svedočio jedan od egzekutora Peter Teleki, bilo isuviše sporo i zamorno, ili zbog mogućnosti pokušaja bekstva, što je docnije tvrdila mađarska propaganda, oni su u tom magacinu, kroz vrata i prozore, pobijeni mitraljeskom vatrom.

– Rafali i krici žrtava su se mešali u jezive zvuke koji su se, kako su pričali preživeli meštani, čuli u svim delovima sela. Na zidovima magacina se i danas vide tragovi krvi i rupe od mitraljeskih metaka. Prilikom preuređenja u muzej, ostavili smo ih kao nemo i strašno svedočanstvo jednog neljudskog vremena – prenosi svoja saznanja Milan Radomir.

VERZIJU pokušaja bekstva, pozivajući se na mađarske izvore, navodi neimenovani nemački obaveštajac koji je o zločinu u Čurugu, početkom marta 1942, Ministarstvu unutrašnjih poslova u Berlinu dostavio opsežan izveštaj. Deo tog izveštaja koji se odnosi na 7. januar 1942, u knjizi „Racija u južnoj Bačkoj 1942.“ prenosi novosadski istoričar Zvonimir Golubović.

„Uveče tog dana kažu da su hapšenici pokušali bekstvo. Pod ovim izgovorom otvorena je mitraljeska vatra na njih, a što je ostalo živo, pobijeno je sekirama. Noću su leševi natovareni na seljačka kola i odvezeni na Tisu. Ovo ubijanje je trajalo pet do šest dana.“

TELA žrtava će iz Tise, mahom na banatskoj obali, isplivati tek na proleće, a u istom izveštaju, opisuju se i prve egzekucije od 4. januara koje su se dogodile u opštinskoj zgradi u Čurugu:

„U toku večeri uhapšeni su imućni Srbi i intelektualci od naoružanih građana (dva srpska lekara, dva jevrejska lekara, tri srpska sveštenika, više učitelja, tri apotekara itd.) i odvedeni u opštinu gde su svučeni i zatvoreni u jednu prostoriju. U toj su prostoriji, kako su pojedinačno ulazili, jednostavno pobijeni kundacima i sekirama.“

MADA se to ne slaže sa brojem čuruških žrtava evidentiranih posle rata, u izveštaju nemačkog obaveštajca, navodi se da je u akcijama u Čurugu ubijeno čak 2.000 lica, među kojima je, kako se precizira, bilo i 40 Jevreja.

„Time su ubijeni skoro svi Jevreji u Čurugu, sem nekoliko žena. Od Srba su poglavito ubijani inteligencija, imućniji seljaci i zanatlije zajedno sa ženama i decom. U kućama iz kojih su stanovnici prisilno odvedeni, vršene su odmah sistematske pljačke. Te pljačke vršila je mađarska rulja, kao i vojska i žandarmi“, dodaje se u izveštaju nemačkog obaveštajca Ministarstvu unutrašnjih poslova Trećeg rajha.

STRADANjE DECE

PREMA podacima Memorijalnog društva „Racija 1942“, samo u Čurugu je u januaru 1942. zverski umoreno 86 devojčica i dečaka mlađih od 15 godina. Deca do tog uzrasta ubijana su i u drugim šajkaškim mestima, pa ih je u Đurđevu stradalo 59, u Žablju 56, u Gospođincima 12…

NIJE, međutim, „Topalov magacin“ čiji vlasnik Branislav Novakov je, uzgred, ubijen još 18. aprila 1941. godine, prilikom ulaska mađarskih okupacionih snaga u Čurug, bio jedino mesto zatočenja i egzekucije nevinih Čuružana. Na isti način deo njih je umoren i u nešto manjim magacinima porodica Lempel i Šeguljev.

U dragocenom zborniku dokumenata „Racija – III grupa masovnih zločina“ koji je priredio istoričar dr Drago Njegovan, kao jedno od mesta mučenja i ubijanja navodi se i čuruška osnovna škola. U njoj je četiri dana bila zatočena i Čuružanka Velinka Dolovac.

U PORATNOM svedočenju pred Državnom komisijom za utvrđivanje zločina okupatora i njegovih pomagača, prenetom u Njegovanovom zborniku, ona je, uz ostalo, ispričala i kako su, na njene oči, lokalni Mađari ubili skretničara Žarka Stevanova i njegovu ženu i troje dece. Jedno od dece su, navela je, uhvatili za noge i glavom mu udarali o zid, dok nije izdahnulo! Posle su sva tela izbacili u školsko dvorište.

SVEDOČENjE Milovana Maletaškog, takođe objavljeno u ovom zborniku, pokazuje da nisu na miru ostavljeni ni salaši u okolini Čuruga. Tako su tri mađarska civila, od kojih je Maletaški prepoznao Čuružane Stjepana Heringa i Vilmoša Steha, na salašu Tucakovih odmah ubili vlasnika Nenada i njegovog sina Trivu. Preostala dva Nenadova sina, Milorada i Voju, njegovu snahu Lenku i šestogodišnjeg rođaka Ivicu Tucakova, koji im je za Božić u goste došao iz Beograda, odveli su do obližnje bare.

„Tu su ih primoravali da sve po dvoje skaču u baru, a posle su na njih, kao na divlje patke, pucali dok ih nisu sve pobili“, ispričao je Maletaški pred Državnom komisijom za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača.

FANATIČNI Mađar i veliki župan Bačko-bodroške županije, Leo Deak, koji je, kako smo već naveli, u Šajkaškoj lično bio na samom početku racije, u jednom dopisu, u maju 1942, dakle kada se više ništa nije moglo popraviti, upućenom sreskom načelniku u Žablju, otkriće pravu prirodu dešavanja u Čurugu.

„Čuruška opštinska kuća postala je klanica gde su velikom broju nevinih ljudi levčom odrubili glavu. Noć Svetog Vartolomeja je mačiji kašalj prema ovome. U Čurugu nijedan Srbin nije pokrenuo ni mali prst. Da je u ritu bilo gadova, među njima i Čuružana, priznajem. Da su ih Čuružani pomagali, dozvoljavam. Ali da je najveći deo bio nevin, u to sam ubeđen“, napisao je Deak žabaljskom sreskom načelniku.

Izvor: NOVOSTI

Vezane vijesti:

Feljton: Mađarska racija u Novom Sadu i Južnoj Bačkoj 1942. (1)

Feljton: Mađarska racija u Novom Sadu i Južnoj Bačkoj 1942. (3)

Feljton: Mađarska racija u Novom Sadu i Južnoj Bačkoj 1942. (4)

Feljton: Mađarska racija u Novom Sadu i Južnoj Bačkoj 1942. (5)

Feljton: Mađarska racija u Novom Sadu i Južnoj Bačkoj 1942. (6)

Feljton: Mađarska racija u Novom Sadu i Južnoj Bačkoj 1942. (7)

Feljton: Mađarska racija u Novom Sadu i Južnoj Bačkoj 1942. (8)

Feljton: Mađarska racija u Novom Sadu i Južnoj Bačkoj 1942. (9)

Feljton: Mađarska racija u Novom Sadu i Južnoj Bačkoj 1942. (10)

Feljton: Mađarska racija u Novom Sadu i Južnoj Bačkoj 1942. (11)

Feljton: Mađarska racija u Novom Sadu i Južnoj Bačkoj 1942. (12)

Feljton: Mađarska racija u Novom Sadu i Južnoj Bačkoj 1942. (13)

Feljton: Mađarska racija u Novom Sadu i Južnoj Bačkoj 1942. (14)

Feljton: Mađarska racija u Novom Sadu i Južnoj Bačkoj 1942. (15)

Feljton: Mađarska racija u Novom Sadu i Južnoj Bačkoj 1942. (16)

Feljton: Mađarska racija u Novom Sadu i Južnoj Bačkoj 1942. (17)

Feljton: Mađarska racija u Novom Sadu i Južnoj Bačkoj 1942. (18)