Kalendar Pokolja: 31. jul 1941 i 1942, dan kada su počinjeni mnogobrojni zločini nad Srbima

Sadilovac, Kordun – Dana 31.07.1942. godine ustaški zlikovci su u crkvi Rođenja Presvete Bogorodice, pobili i zapalili 463 muškarca, žena i dece (od kojih 149 mlađih od 13 godina) iz Sadilovca, Bugara, Lipovače i okolnih sela. Jedini greh ovih nevino postradalih ljudi je bio to što su Srbi Pravoslavci. U ovom stravičnom zločinu u toku Drugog svetskog rata nestalo je oko 70% stanovništva ovog kraja.

Izvor: Knjiga: Mile Zatezalo: Krik pod zvonikom Sadilovačke crkve

Ključ. U noći između 31. jula i 01. avgusta 1941. godine u osnovnoj školi u Ključu i u potoku kod šumske uprave ustaše su ubile 542 lica. Najviše ih je bilo iz Kopjenice.

Izvor: Strahinja Kurdulija, Atlas ustaškog genocida nad Srbima 1941-1945, Privredne vesti “Europublic” D.O.O., Istorijski institut SANU, Beograd 1993., str. 32.

Dinko Davidov, Totalni genocid, Nezavisna Država Hrvatska 1941 – 1945, Zavod za udžbenike, Beograd 2013., str. 173. Autor navodi broj od 1700 ubijenih Srba.

Jama Golubnjača kod Prijeboja, kotar Korenica (Prijebojska jama). Ustaše su 26. jula 1941. godine doveli u žandarmerijsku stanicu u Bunić oko 80 Srba pohvatanih po okolnim selima i zaseocima. Tu su ih držali dva dana bez hrane. Govorili su im da idu dva mjeseca na “rad” i da im neće dirati porodice. Iz Bunića su krenuli pješice za Korenicu 28. jula 1941. godine, uz pratnju desetak ustaša. Smješteni su u veliki magacin u Korenici koji je tom prilikom pretvoren u zatvor. Broj zatvorenika tih dana u magacinu i sudskoj zgradi bio je 142 ili 143. U Korenici su ostali 29. i 30. jula 1941. godine pod italijanskom i ustaškom stražom. Broj zatvorenika tih dana u magacinu i sudskoj zgradi bio je 142 ili 143. Tridesetog jula 1941. godine oko 3 ili 4 sata poslije podne započela je “prozivka”, koja je bila drugačija od onih prethodnih. Jednog po jednog zatvorenika su zvali i vezivali. Vezivanje je trajalo do pola noći 30. jula 1941. godine. Povorka kola natrpana sa povezanim Srbima otišla je u dva sata poslije ponoći, odnosno rano ujutro 31. jula 1941. godine iz Korenice. Ustaše su se vratile sa praznim kolima poslije dva i po sata, u granuće sunca 31. jula 1941. godine. Iz zatvora je uspjelo pobjeći prema Plješevici 12 Srba među kojima je bio Petar Koruga Pejo.

Tog 31. jula 1941. godine bačeno je u jamu Golubnjaču kod Prijeboja u blizini Plitvičkih jezera 119 Srba.

Izvor: Kotar Korenica i kotar Udbina u NOR-u i socijalističkoj izgradnji, Historijski arhiv, Karlovac 1979., str. 282-285.

Strahinja Kurdulija, Atlas ustaškog genocida nad Srbima 1941-1945, Privredne vesti “Europublic” D.O.O., Istorijski institut SANU, Beograd 1993., na str. 39 autor govori da je na tom lokalitetu u nekoliko dana poklano 150 Srba.

Đuro Zatezalo „Radio sam svoj seljački i kovački posao“ – svjedočanstva genocida. SKPD  Prosvjeta, Zagreb 2005., str. 340, 355.

Gojko Vezmar, Ustaško-okupatorski zločini u Lici 1941-1945, Muzej žrtava genocida, Udruženje Srba iz Hrvatske, Beograd 2004., str. 97.

Mirko Rapaić, Lička tragedija, Srpska reč, Beograd 1999., str. 105-113(spominje se da je na Prijeboju po nekim izvještajima ubijeno između 165 i 400 Srba), 116-117(spisak poubijanih Srba na Prijeboju),  228-229.

Šuma Kobiljača kod Bučice, Glina. Ustaše iz Bučice i Išeka predvođeni ustašama povratnicima su 31. jula 1941. godine pohvatali 43 muškarca u selu Golinja (kotar Vrginmost), odveli ih najprije u Bučicu, a zatim u šumu Kobiljaču gdje su ih istog dana zvjerski poubijali zajedno sa grupom uhvaćenih muškaraca iz sela Cremušnica i  Gornja Trstenica. Sa stratišta vezani žicom uspjeli su pobjeći Milan Koje Mraović(poginuo 1943. kod Glamoča) i Dušan Jovanović Kusac, koji je ponovo uhvaćen, ali iako vezan i drugi put je uspio pobjeći. Tog dana stradao je 41 Srbin iz sela Golinja.

Izvor: Dušan Baić, Kotar Vrginmost u narodnooslobodilačkoj borbi 1941-1945, Općinski odbor saveza boraca NOR-a Vrginmost, Beograd 1980, str. 492, 495-499(Spisak žrtava sela Golinja).

Miljkan Maslić, Početak i razvoj ustanka naroda IV. rajona Korduna, SKD ‘’Prosvjeta’’, Zagreb 2010., str., 369-371(autor navodi 37 stradalih mještana Golinje).

Selo Dubrave kod Stoca. Ustaše su 31. jula 1941. godine uhapsile u Stocu 9 Srba: Mitrinović Savu, Mravušić Đorđa, Perišić Milana, Perišić Marka, učitelja Janjića, Marić Jeftu, Avdalović Voju, Kašiković Đorđa i Hamović Milana. Svi su isto veče odvedeni u selo Dubrave kraj Stoca i tamo ubijeni u jednoj šumi.

Izvor: Dane R. Lastavica, Hrvatski genocid nad srpskim i jevrejskim narodom u koncentracionom logoru Gospić (Lika) 1941-1945, a Srbima 1991-…?, Novi Sad 2011., str 219.

Bajić jame i Stevanovo brdo kod Kostajnice. Ustaše iz Hrvatske Kostajnice su 31. jula 1941. godine došli u selo Čukur i pozvali sve odrasle muškarce da krenu sa njima u Kostajnicu radi odbrane Kostajnice od ‘’komunističko-četničkih bandi iz Bosne’’. Javilo se oko 30 ljudi koji su umjesto toga zatvoreni u teretne vagone u Kostajnici, a tokom noći otjerani dijelom na Bajića jame, a dijelom na Stevanovo brdo gdje su strijeljani. Sa strijeljanja su uspjeli pobjeći Stevo Ljubojević sa Stevanovog brda, a Pero Petrović i Dušan Godić sa Bajića jama.

U Bajića jamama, ustaše su usmrtile 800 Srba. Samo 29, 30. i 31. jula 1941. poklale su 280 srpskih seljaka.

Izvor: Đuro Zatezalo „Radio sam svoj seljački i kovački posao“ – svjedočanstva genocida. SKPD  Prosvjeta, Zagreb 2005.

Izvor: Ljuban Đurić, Banijski partizanski odredi 41-45, Vojnoizdavači i novinski centar, Beograd 1988., str. 41.

Pero Drakulić, Korak do smrti, SNV Prosvjeta, Zagreb 2014., str., 16. Autor spominje 16 strijeljanih seljaka iz sela Čukur i Panjani.

Taborište, nepun kilometar sjeverno od Slunja. Ustaše su 31. jula 1941. godine odvele 40 Srba koje su većinom pohvatali na sajmu u Slunju u Taborište. Tu su ih ubijali batom i potom ubacili u prirodnu jamu zvanu Vrtača. Dva do tri dana nakon zločina iz jame su se čuli jauci pa je doktor Nikola Zdunić uzeo nekoliko ručnih bombi i bacio u jamu poslije čega su jauci prestali. Jedini preživjeli svjedok koji je uspio pobjeći ispred jame je Milutin Lovrić. Hrvati su nad jamom 1991. godine razbili spomen ploču, a jamu zemljom zatrpali.
Izvor: Kotar Slunj i kotar Veljun u NOR-u i socijalističkoj izgradnji, Knjiga 1, Historijski arhiv, Karlovac 1988., str. 102-104

Petar Zinaić u knjizi Genocid na Kordunu i okolici, “Stručna knjiga”, Beograd 1996., str. 59-61., govori da je ubijeno 43 Srba i bačeno u jamu kod Taborišta.

Đuro Zatezalo „Radio sam svoj seljački i kovački posao“ – svjedočanstva genocida. SKPD Prosvjeta, Zagreb 2005., str.,142-145, 334. Autor navodi da je nad jamom Vrtača tog dana pobijeno 78 Srba.

Gnjilovac, kod Cazina na granici s Kordunom, ustaše su ubile 1.500 Srba, 31. jula 1941. godine.

Izvor: Đuro Zatezalo „Radio sam svoj seljački i kovački posao“ – svjedočanstva genocida. SKPD  Prosvjeta, Zagreb 2005.

Šuma Kobiljača, 31. jula ustaše zaklale 70 srpskih žitelja iz sela Bučice, Slatine, Donjeg i Gornjeg Taborišta

Izvor: Đuro Zatezalo „Radio sam svoj seljački i kovački posao“ – svjedočanstva genocida. SKPD  Prosvjeta, Zagreb 2005.

Gornje Taborište, Bučica, Vrginmost. 31. jula 1941. godine ustaše zaklale 188 Srba. S mjesta pokolja pobjegao Lazo Stanojević.

Izvor: Đuro Zatezalo „Radio sam svoj seljački i kovački posao“ – svjedočanstva genocida. SKPD  Prosvjeta, Zagreb 2005.

Gornja Ploča, Lovinac. 31. jula 1941. godine ustaše poklale i spalile 80 srpskih seljaka.

Izvor: Đuro Zatezalo „Radio sam svoj seljački i kovački posao“ – svjedočanstva genocida. SKPD  Prosvjeta, Zagreb 2005.

Jama kod sela Prolog, opština Livno. Ustaše su proti Kosti Stanišiću iz Livna 31. jula 1941. godine u jamu kod Prologa bacile žive ženu i kćerku. Protu su doveli da “nadgleda” bacanje, da bi ga zatim zaklali i bacili njima.

Izvor: Strahinja Kurdulija, Atlas ustaškog genocida nad Srbima 1941-1945, Privredne vesti “Europublic” D.O.O., Istorijski institut SANU, Beograd 1993., str. 26.

Glamoč i okolna sela. U ustaškom prodoru prema Glamoču preko Korićne i Tisovca, 31. jula 1941. godine, na najzvjerskiji način pobijeno je 350 muškaraca, žena i djece.

Izvor: Strahinja Kurdulija, Atlas ustaškog genocida nad Srbima 1941-1945, Privredne vesti “Europublic” D.O.O., Istorijski institut SANU, Beograd 1993., str. 34.

Garavice, kod Bihaća. Ustaše i oružnici iz Bihaća, Cazina i Tržačkih Raštela, prilikom hapšenja Srba na svom terenu, upali su 31. jula 1941. godine preko rijeke Korane u Kordunski Ljeskovac, kotar Slunj i uhvatili 21 Srbina. Odveli su ih nazad i 17 ubili na Garavicama kod Bihaća, jednog u Vrsti i 3 kod Cazina.
Ustaše iz Bihaća i domaći muslimani pohvatali su 31. jula 1941. godine i 35 Srba iz sela Krndija i 24 Srba iz Tržačke Raštele i zatvorili ih u kuću Stojana Cvetićanina u Rašteli. Istog dana poslije podne stigao je kamion iz Bihaća i jedna limuzina. Uhapšeni Srbi odvedeni su na Garavice kod Bihaća i tu strijeljani. Sa stratišta je uspio pobjeći Đuro Ćujić.

Izvor: Kotar Slunj i kotar Veljun u NOR-u i socijalističkoj izgradnji, Knjiga 1, Historijski arhiv, Karlovac 1988., str. 101-102.

Dušan D. Miljković, Stradanja u cazinskoj krajini i antifašistička borba (1941-1945), Beograd 2011., str., 43-46 (Spisak stradalih Srba iz sela Krndija i Tržačke Raštele).

Dudik kod Vukovara. Ustaše su 31. jula 1941. godine strijeljali na ledini Dudik nedaleko od Vukovara 15 taoca iz sela Bobota. Zločin je sproveden pod opravdanjem kažnjavanja ‘’pomagača organizirane komunističke zavjere’’. Tog dana strijeljano je 14 Srba i jedna Hrvatica.

Izvor: Dušan Lazić, Brana Majski, Odbor za izgradnju i uređenje Memorijalnog parka Dudik – SO Vukovar, Vukovar 1977., str., 53-58 (Spisak stradalih iz sela Bobota).

Selo Niševići kod Omarske. Ustaše su u periodu 31. jul – 02. avgust 1941. godine na području Omarske pobili 168 ljudi. Samo u selu Niševići pobijena su 44 stanovnika kao odmazda zbog rušenja željezničke pruge između Piskavice i Omarske. U isto vrijeme ustaše su u selu Babići kod Kozarca na zvjerski način ubili 35 željezničkih radnika.

Izvor: Dragutin Ćurguz, Milorad Vignjević, Drugi krajiški narodnooslobodilački partizanski (kozarski) odred ‘’Mladen Stojanović’’, Nacionalni park Kozara, Prijedor 1982., str., 189-201.

Zajednice kod Kozarca, kotar Prijedor. Ustaška jedinica stacionirana u Kozarcu u periodu 31. jul – 02. avgust 1941. godine izvršila je masakr nad većim brojem stanovnika iz 13 sela kotara Prijedor na mjestu Zajednice kod Kozarca. Tog dana na mjestu Zajednice pobijeno je 172 Srba iz sela: Babići, Balte, Bistrica, Dera, Gornji Garevci, Jaruge, Kamičani, Kozarac, Lamovita, Petrov Gaj i Trnopolje. Ovaj broj stradalih za koje postoje poimenični podaci nije konačan. Računa se da je na ovom mjestu pobijeno oko 487 ljudi. Nije poznato koliko ljudi je dovedeno iz vagona sa željezničke stanice u Kozarcu, što znači da su žrtve bile pohvatane na drugim mjestima i dovedene do Kozarca vozom, a potom sprovedene na Zajednice.

Izvor: Dragutin Ćurguz, Milorad Vignjević, Drugi krajiški narodnooslobodilački partizanski (kozarski) odred ‘’Mladen Stojanović’’, Nacionalni park Kozara, Prijedor 1982., str., 189-201(Poimenični spisak stradalih iz 13 sela kotara Prijedor).

Kotar Korenica, Gračac, Gospić i Perušić. Od 31. jula do polovine avgusta 1941. godine u kotarima Korenica, Gračac, Gospić i Perušić pobijeno je preko 2 800 ljudi. Kada se saberu prva četiri mjeseca postojanja NDH u Lici je ubijeno preko 5 500 Srba.

Izvor: Gojko Vezmar, Ustaško-okupatorski zločini u Lici 1941-1945, Muzej žrtava genocida, Udruženje Srba iz Hrvatske, Beograd 2004., str. 181, 196-205.

31. jul 1942.

Selo Jazak, pored Iriga. Oblasna komanda Gestapoa za Slavoniju i Srem, uz pomoć njemačkih vojnika, izvršila je 31. jula 1942. godine masovno hapšenje stanovnika sremskog sela Jazak pokraj Iriga, pod izgovorom da seljaci Jaska pomažu partizane. Prema postojećim podacima toga dana uhapšeno je 154 muškarca i 11 žena. Publikovani su podaci sa imenima 45 uhapšenih stanovnika Jaska. Uhapšenici su sprovedeni u privremeni logor u Rumi gdje su mučeni prilikom istrage. Nakon tri nedjelje oko 40 stanovnika Jaska je pušteno iz logora, dok su ostali strijeljani tokom avgusta 1942. u Sremskoj Mitrovici od strane ustaša.

Dušan Lazić – Gojko, Sremsko krvavo leto 1942., NI RO ‘’Sremske novine’’, Sremska Mitrovica 1982., str. 42-43.

Izvor: Vikipedia.org – Hronologija ustaških zločina 1942. (Pristupljeno 22. septembra 2015.)

Priredio: Arhiv Jadovno 1941. Banja Luka