VIDEO – Izložba „Moje Jadovno“ otvorena u Ljubljani

U parohijskom domu hrama Svetih Kirila i Metodija u Ljubljani, u subotu 3. juna otvorena je izložba „Moje Jadovno“, u spomen na Srbe i Jevreje stradale u kompleksu ustaških logora smrti Gospić-Jadovno-Pag 1941. godine.

Izložba je projekat Kulturnog centra iz Novog Sada i udruženja „Jadovno 1941.“, koje okuplja potomke i poštovaoce žrtava kompleksa ustaških logora Jadovno, a priredili su je studenti istorije Predrag Lozo i Dragoslav Ilić i dugogodišnji predsjednik udruženja dr Dušan Bastašić.

Ovom prilikom, posjetioci izložbe imali su priliku vidjeti dokumentarni film „Dan sjećanja na Jadovno 1941.-2016.“ te čuti predavanje Dušana Bastašića i pravnika i istoričara iz Ljubljane Nikole Milovančeva na temu: ,,O (ne)kulturi zaborava“.

Bastašić je rekao da izložba „Moje Jadovno“ svjedoči o prvom likvidacionom centru za Srbe, Jevreje, Rome i ideološke protivnike Nezavisne Države Hrvatske, u kompleksu logora Gospić-Jadovno-Pag, u kome je od juna do avgusta 1941. godine, za svega 132 dana, ubijeno preko 40.000 ljudi, a od toga čak 38.000 Srba.

On je naveo da se bez sumnje radilo o detaljno planiranom zločinu, iza kojeg je stajala država, kako bi se na ovaj način riješilo „srpsko pitanje“, te da je područje Like i Paga smišljeno izabrano zbog postojanja željezničke infrastrukture, kojom su žrtve dovođene u logore, a Velebit i Ličko polje obiluju prirodnim fenomenom – kraškim jamama za koje su još prije rata prikupljane informacije o pristupnim putevima i procjene kapaciteta, odnosno koliko tijela mogu da prime.

Bastašić je pojasnio da su žrtve u kompleks logora pristizale sa područja cijele NDH: Hrvatske, BiH i Srema. Ljudi su dovoženi u stočnim vagonima u ogromnom broju, tako da dželati nisu stizali da ih usmrte, te su formirali sedam sabirnih logora, gdje su čekali po nekoliko dana dok ne stigne njihov red za likvidaciju.

„U ovim logorima nije izgubljen samo nacionalni korpus od 38.000 Srba, već i njihovi potomci, jer je većina ovih žrtava bila u punoj reproduktivnoj dobi, koje bi još rađale i stvarale porodice, tako da je srpski nacionalni korpus izgubio mnogo veći broj svojih pripadnika“, istakao je Bastašić i dodao da su žrtve bile i potomci žrtava stradalih u Jadovnu, jer su odrastali bez roditelja, stričeva, ujaka, baka i djedova.

Po njegovim riječima kompleks logora Jasenovac nije ni trebao da postoji, već je on otvoren nakon što su italijanske okupacione snage zauzele područje Dalmacije i Like i zatvorile logore kompleksa Jadovno.

Još strašnije od samog zločina, naglasio je Bastašić, je bilo prikrivanje samog zločina i zaborav, koji se po inerciji, iz represivnog komunističkog režima u kome se zločin prikrivao, prenio i u današnje vrijeme. Svega nekoliko spomen ploča je podignuto do 1991. godine, koje su potom uništene u novom ratu i nisu postojale sve do 2010. kada Udruženje obnavlja prvu, a na stratištima kod kraških jama u posljednjih nekoliko godina postavljena su i četiri velika krsta.

U predavanju Nikole Milovančeva bilo je riječi o odnosu srpskog društva prema žrtvama srpskog naroda u ciklusima poslije tri ratna perioda: 1912-1918, 1941-1945. i 1990-1995. Opšta karakteristika prvog i trećeg razdoblja je odsutnost sistematske državne politike na tom polju, a u periodu poslije Drugog svjetskog rata je briga prema žrtvama bila sistematska, ali fragmentarna – samo prema žrtvama pobjedničke strana i djelimično prema žrtvama genocida nad Srbima u NDH (npr. prećutkivanje i zanemarivanje više od 40.000 žrtava u logoru Jadovno, dvije decenije zanemarivanja obilježavanja logora Jasenovac itd.).

Iznesen je i jedan primjer, kako je odmah nakon stvaranja zajedničke države Srba, Hrvata i Slovenaca, već maja 1919, za vodeće političare u Beogradu (Stojan Protić, predsjednik vlade i vođa Radikalne stranke) bilo važnije amoralno političko paktiranje čak i sa ljudima koji su u Bosni i Hercegovini u Prvom svjetskom ratu učestvovali u progonu Srba od njihovog procesuiranja, a da sistematsko kažnjavanje zločina počinjenih nad Srbima tokom Velikog rata nikada nije sprovedeno. Da li je i to doprinijelo da se 1941. sve ponovilo i to u mnogo gorem obliku, stvar je posebnih analiza.

Govoreći o srpskim žrtvama u Drugom svjetskom ratu, Milovančev je iznio i nekoliko primjera komunističkih zločina nad srpskim narodom, posebno na području Like i Gorskog Kotara, koji su bili poznati već 1944. godine, ali su poslije rata postali tabu tema. Isto tako, govorio je i o uključivanju nekih ratnih zločinaca nad srpskim narodom u rukovodstvo partizanskog pokreta. Založio se za to, da se napokon država Srbija i Republika Srpska organizovano prihvate obilježavanja stratišta Srba stradalih od komunističkog pokreta i da se prekine muk o tome.

U vezi sa periodom nakon građanskog rata 1990-1995, predavač je ocijenio da je briga srpskog društva o žrtvama, posebno o nevinim srpskim civilnim žrtvama, neodgovarajuća, a da bi trebalo početi sa popisom svih srpskih žrtava u XX vijeku.

Okupljene u velikoj dvorani parohijskog doma pozdravio je jerej Rade Despotović, koji se, u ime Crkvene opštine u Ljubljani i svih prisutnih, zahvalio predavačima što su nas na ovaj način podstakli da obnovimo kulturu sjećanja na naše postradale pretke.

Prva izložba, 75 godine nakon stradanja 38.000 Srba u kompleksu logora smrti NDH Jadovno-Gospić-Pag, nakon premijere u Novom Sadu postavljena je i u Ruskom domu u Beogradu, Apatinu, Velikom Gradištu, Velikoj Plani, Banjaluci, Trebinju, Derventi, Istočnom Sarajevu, Bijeljini, Prijedoru, Kozarskoj Dubici i još nekoliko gradova Srpske i Srbije. U inostranstvu, izložba je postavljena u Njujorku, Filadelfiji, Londonu, Lesteru, Kišinjevu, Oslu i Berlinu.

Ova izložbena postavka, svojevrsno je svjedočanstvo o stradanju srpskog naroda. Izložba ima svoju ulogu u prevenciji genocida i predstavlja doprinos udruženja Jadovno 1941. Banjaluka-Beograd u borbi za biološki opstanak srpskog naroda na njegovom duhovnom području.

Izložba je pokušaj da se preispita vlastiti nacionalni odnos prema prošlosti u NDH, kao i uopšte odnos prema stradanju srpskog naroda u 20. vijeku.

Uspomena na žrtvu nije retrogradna i ne zahtijeva revanšizam, već pomaže da se stvari iz prošlosti ne bi dogodile nekim budućim generacijama.

Izvor: Mitropolija zagrebačko-ljubljanska

Vezane vijesti:

Otvorena izložba „Moje Jadovno“

„Vesti“ na izložbi „Moje Jadovno“ u Berlinu: Jama ne sme da ostane grob!

Izložba „Moje Jadovno“ u Prijedoru do 15. septembra | Jadovno …

Izložba „Moje Jadovno“ pred rogatičanima | Jadovno 1941.

Izložba i predavanje „Moje Jadovno“ u Apatinu