Serbian
Armenian
Croatian
Dutch
English
French
German
Greek
Hebrew
Hungarian
Italian
Norwegian
Polish
Russian
Slovenian
Spanish
Šta su Srbi,Hrvati i Slovenci uložili tokom stvaranja zajedničke države. U Sloveniji i Hrvatskoj 1929. godine bilo pet puta više fabrika nego što su ih imali u Austrougarskoj
Još od Trećeg kongresa Komunističke partije Jugoslavije 1926. u Beču počelo se sa nametanjem osećanja istorijske krivice srpskom narodu, navodno zbog njegovog privilegovanog ekonomskog položaja u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca. Poricani su, zatim, oslobodilačka istorija ovog prkosnog naroda i njegov doprinos u stvaranju zajedničke države Južnih Slovena. Ovakve tvrdnje, posle Drugog svetskog rata, kada je na scenu stupila Komunistička partija, postaju sastavni deo istoriografije. Sam čin stvaranja Jugoslavije nije osuđivan, ali je zato osuđivano vođstvo srpske države. Ujedinjenje Srba, Hrvata i Slovenaca tretirano je kao običan „politički manifest“, a nikako kao državnopravni akt. Tumačeno je da je to „pobeda srpske buržoazije i ostvarenje njenih ekspanzionističkih težnji“.
Stidljivo i gotovo neprimetno, pominjana je uloga Srbije u stvaranju Jugoslavije. Većina partijskih istoričara zasluge za nastanak nove države pripisivala je velikim silama Antante. Tek pred raspad režima, uspostavljenog 1945. godine, počele su da se pojavljuju studije o tome da je jugoslovenska država nastala pre svega kroz otpor i borbu, a ne u kabinetima velikih sila.
Današnji hrvatski režim je glasogovornik svih stavova Kominterne i KP Jugoslavije kada je o Srbima reč. Vođeni modelom kontinuiteta vekovne srpske krivice, političari i “povjesničari“ iz Zagreba, prikrivajući breme svoje odgovornosti, upiru prst ka Beogradu.
Šta se zapravo dešavalo prilikom osnivanja prve zajedničke države?
Državni vrh Srbije, u sadejstvu sa krunom, u pokazivanju i dokazivanju iskrenih namera u svejugoslovenskom pristupu i poštovanju nacionalnog pitanja, otvorio je proces nacionalnog istorijskog pomirenja. Prvi korak je bio da izbriše sve ono što se zbilo do 1. decembra 1918. i preda zauvek zaboravu. To je trebalo da bude osnova za zajednički život u novoj državi. Istovremeno, ovo je bio i signal drugim narodima, a najpre Hrvatima, da Srbija nije ono što je o njoj širila propagandna mašinerija iz Beča i da Srbi ne žele da budu tlačitelji troimene braće.
MEĐURATNA STATISTIKA
Listajući statističke podatke iz godina između dva rata, može da se uoči i jedan krajnje zanimljiv podatak koji ilustruje ekonomske neprilike u Srbiji i njen podređen položaj u zajedničkoj državi između dva svetska rata. Do 1930. godine, u Srbiji je otišlo na doboš ili u stečaj, kako bismo to danas rekli, 3.045 firmi, u Hrvatskoj i Slavoniji samo 472, a u Sloveniji i Dalmaciji 436.
Iskrene namere srpske strane najbolje ilustruje masovni prijem bivših austrougarskih oficira, posebno Hrvata, u novu jugoslovensku vojsku. Jedan austrijski istoričar, Ludvig Jedlička, pišući o ovome, i to sa poprilične vremenske distance, 40 godina posle Velikog rata, izneo je tvrdnju da se ni u jednoj državi nastaloj na ruševinama Habzburškog carstva nije tako blagonaklono odnosilo prema bivšim oficirima crno-žute monarhije kao u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca.
U novu, jugoslovensku vojsku primani su čak i osvedočeni neprijatelji Srbije, od generala do nižih oficira, koji su okrvavili ruke, a kakav je bio slučaj i sa zloglasnim guvernerom za vreme okupacije, grofom Johanom Salisom Sevićem, koji je javno po Beogradu govorio da Austrougarska ima dovoljno vešala za celu Srbiju.
U jugoslovensku vojsku primljen je odmah posle proglašenja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca i Slavko Kvaternik, koji je bio major i šef političkog odeljenja Vojne uprave za Srbiju. Taj isti čovek će u aprilu 1941. proklamovati hrvatsko-muslimansku ustašku državu. Od 1915. do 1918, za vreme okupacije, vodio je najpoverljiviju političku grupu. Iako poznat kao izraziti „srbožder“, primljen je u jugoslovensku vojsku sa činom više – potpukovničkim. Pošto je jedno vreme proveo u štabu Potiske divizije, kasnije je postavljen za komandanta garnizona u Celju. Doživeo je i tu čast da ga kralj Aleksandar 1918. primi u „naročitu audijenciju“ i, zatim, odlikuje Ordenom belog orla.
Koliko je bilo krhko ovo „istorijsko pomirenje“ i koliko je bila štetna odluka o prijemu u jugoslovensku vojsku tolikog broja bivših austrougarskih oficira, uglavnom bez ikakve provere, govori podatak da je u prve četiri godine postojanja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca zabeleženo 19 špijunskih afera iza kojih je, uglavnom, stajao Stjepan plemeniti Sarkotić, okupacioni guverner BiH, koji će emigrirati u Beč i suštinski biti formalni osnivač ustaškog pokreta.
Najznačajnija afera zabeležena je u leto 1923, kada je otkrivena ozbiljna tajna organizacija bivših austrougarskih oficira Hrvata koji su se spremali da novoj državi, pod čiju su zastavu stupili, zadaju smrtni udarac. Vasa Kazamirović piše da je centar špijunske države bio u Zagrebu, sa jakim ispostavama u Varaždinu, Virovitici, Skoplju, Bitolju i Debru. U trag ovoj zavereničkoj organizaciji ušlo se posle hapšenja Danice Androlić, lične sekretarice vođe Hrvatske seljačke stranke Stjepana Radića, na jugoslovensko-italijanskoj granici. Kod nje su pronađeni kompromitujući dokumenti, upravo u vezi sa ovom tajnom organizacijom. Na čelu zaverenika nalazio se potpukovnik Slavko Kvaternik koga će lično kralj Aleksandar odlikovati. Prilikom hapšenja kod njega je pronađena studija, namenjena Italijanima, o stanju na jugoslovenskim granicama. Pored oficira, u ovoj grupi bilo je i ličnosti koje su imale visoke položaje u državnoj upravi, bankarstvu i industriji.
Opljačkana do gole kože, i sva u ranama, Srbija je sa velikim nadama ušla u novu državu – Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca. Međutim, posle 1918. godine dolazi do naglog razvoja industrije u Hrvatskoj i Sloveniji. Da ovde nije reč o naknadnoj pameti, najbolje svedoči publikacija „Naša domaća privreda“, objavljena 1929. godine. Autori ove studije, inženjer Novak Popović i dr Dušan Mišić, iznose krajnje zanimljive podatke. U Hrvatskoj i Sloveniji 1910. godine bilo je devedesetak industrijskih preduzeća sa više od 50 zaposlenih radnika, a 1929. – pet puta više. Na kraju treće decenije prošlog veka Slovenija je bila mnogo razvijenija od Hrvatske i Slavonije. Srbija, nažalost, nije mogla s njom ni u kom pogledu da se poredi.
Slovenija i Hrvatska su u vreme Austrougarske bile nerazvijene i imale su apsolutno podređenu ulogu u odnosu na austrijsku i češku industriju. Zahvaljujući osnivanju Kraljevine SHS, stvoreni su svi uslovi za nagli uspon preduzeća u tim krajevima. Za tih desetak godina srpska industrija je obnovljena za svega 40 odsto u odnosu na 1910. godinu.
Do nemačke okupacije 1941. godine, ulaganja u industrijska preduzeća u Srbiji nisu se bitnije popravila. Industrijski rast je bio malo veći nego prvih godina po završetku Velikog rata, ali statistički podaci neumoljivo govore da je na hiljadu stanovnika u Srbiji, do 1941. ulagano u industriju 247.000 ondašnjih dinara (u Sloveniji – 697.000). Ekonomisti koji su se bavili ovim problemom došli su do podataka da se Slovenija u Kraljevini SHS i potom u Kraljevini Jugoslaviji razvijala 2,8 puta brže od Srbije, a 1,9 puta brže od Hrvatske.
U Srbiji su najviše napredovale dve grane – rudarstvo i topionička industrija. Međutim, one su 90 odsto bile u vlasništvu stranog kapitala, koji je „kolonijalnim metodama“ eksploatisao sve što je mogao.
Za trenutak vratimo vreme unazad, na prvu deceniju 20. veka do izbijanja Velikog rata. Pored austrougarskog upinjanja iz petnih žila da se spreči ili uspori privredni razvoj Srbije, naročito industrije, desilo se nešto sasvim drugo. U tom periodu osnovano je 347 novih industrijskih preduzeća, sa četiri fabrike velikog kapaciteta. Otvoreno je 55 rudnika uglja i metala, mnoge zanatske radionice razvile su se do stepena fabrika i izgrađeni su kilometri i kilometri novih železničkih pruga.
Zabeležen je finansijski procvat: na kraju 1911. godine, novčani zavodi u Srbiji imali su više od 250 miliona dinara uplaćenog akcionog kapitala. Te iste godine, u industrijska preduzeća bilo je uloženo 115 miliona, a prethodne 82 miliona dinara. Vrednost industrijskih proizvoda bila je 142 miliona, što je bio ogroman rast u odnosu na 1910, kada je iznosila 74 miliona dinara.
U Ustavotvornoj skupštini, na redovnom zasedanju, 31. maja i 1. juna 1921. godine, Života Milojković, inače poslanik Komunističke partije, izneo je podatak da je Srbija u zajedničku državu ušla bez tri petine svog narodnog bogatstva.
U vreme okupacije Srbije naneta je neprocenjiva šteta poljoprivredi. Odvučene vršalice, plugovi i ostale poljoprivredne sprave koštale su u to doba više od milijardu zlatnih dinara. Uništavan je i stočni fond. Računice pokazuju da je iz Srbije oteto 700.000 goveda i isto toliko konja, tri miliona ovaca i koza, 800.000 svinja, milioni komada živine.
Po povratku iz rata većina seljaka je zatekla razorena ognjišta. Zaduživanje je bio jedini način da se to obnovi. I deset godina posle rata prosečan srpski seljak je bukvalno grcao u dugovima. Bili su prinuđeni da plaćaju vrlo visoke kamate, 20, 30, pa čak i 50 odsto. A srpskog seljaka koji je iskrvario u ratovima pritisla je sirotinja i njegovo zaduženje bilo je znatno veće nego seljaka iz drugih krajeva Jugoslavije.
Potpuno je bila drugačija slika na severozapadu zemlje. Seljaci u Sloveniji i Hrvatskoj žive mnogo bolje. Po formiranju Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca ukinuto je 369 veleposeda, sa 592.000 hektara obradive površine, koji su većinom pripadali Austrijancima i Mađarima. Dojučerašnji najamnici, a nekoliko decenija ranije kmetovi, tako su postali vlasnici zemlje koju su obrađivali.
Autor: Ivan Miladinović
Izvor: NOVOSTI
Vezane vijesti:
Izraz težnje da se svi Srbi nađu u jednoj državi
Prva zajednička država Južnih Slovena proglašena prije 99 godina
Da li je Kraljevina SHS bila greška? | Jadovno 1941.
One Response
U tekstu ima dosta predrasuda, kao što je u njemu opšta sumnja da pomirenje nije uspelo 1918……… U Kraljevini je bio prirodan ravnomeran razvoj jer je bila liberalna ekonomija. Tekst tu nije korektan. Neravnomjeran vještački razvoj po diktatu države je bio u Titoizmu, nadam se da to ne treba objašnjavati. Tekst opravdava rušenje Jugoslavije što je skandalozno. Drugo retroaktivno se zamera Aleksandru za odlikovanja. Autor gubi iz vida da Austrija nije kaptulirala nego potpisala primirje , i da su zločinci bili van domašaja. Stiče se utisak da Kraljevina nije vodila nikakve istrage , što je notorna neistina. ….. Ja sam iz porodice koja te detalje zna. ….. U tekstu je neistina da su Hrvati imali veći razvoj od Srba. Hrvatska štedionica je propala, Srpsko privredno društvo u Zagrebu i Bl je bilo naj uspešnije . Srpska narodna banka je bila u stalnom usponu, i njena emisija se uvećala preko 20 puta . Mogu da vam kopiram jubilarno izdanje iz 1936. sa svim grfikonima. Skandalozna Titoistička predrasuda u tekstu je , da je Srbija bila najnerazvijenija . Srbija je imala skoro četiri puta više giganata nego ostatak zemlje. Zato je Tito preseljavao industriju 1946. u Albaniju , Bosnu, Hrvatsku i Sloveniju. Zato je Srbija bila četiri puta naseljenija po 1KM2 , nego drugi delovi Balkana. Kraljevina je bila svetsko privredno čudo, u uslovima svetske krize. Otvorila je 117 industriskih objekata, dok Rumunija u istom periodu samo Četiri. Stojadinovič je samo presecao vrpce. 70% industriskog vlasništva je bio u rukama domaćih Srba. Zato su nazvali to Srpskom hegemonijom. ……….. ………… Nisu Hrvati u Kraljevini bili nezadovoljni , nego oni izbegli zločinci u Italiji i Austriji koje je Italija i Nemačka obilato finansirala, i za koima je Kraljevina izdala poternice najviše za zločine iz Prvog sv. rata. Ti će doći kao Ustaše i Titovi mentori i finansijeri. Hrvati u Hrvatskoj , posebno u Dalmaciji su poštovali Kralja Aleksandr, jer ih je obeštio i oslobodio zelenaških zateznih kamata Hrvatske štedionice. I danas se kod mnogih u porodičnoj zbirci mogu naći slike Kralja sa zahvalnicom (ovo sam saznao 2003. u Sinju i Splitu ). ……………….. Znam da ova priča sad politički ne prolazi , ali moramo govoriti istinu……………. jer samo ona koristi.