Serbian
Armenian
Croatian
Dutch
English
French
German
Greek
Hebrew
Hungarian
Italian
Norwegian
Polish
Russian
Slovenian
Spanish
U sklopu ciklusa Veliki rat i književnost 4. oktobra 2017. godine u Studentskom kulturnom centru u Beogradu predstavljeni su radovi istoričara dr Milana Micića koji opisuju srpski dobrovoljački pokret u Rusiji tokom Prvog svjetskog rata, borbu srpskih dobrovoljaca na frontu u Dobrudži 1916, njihovo izvlačenje iz Rusije i dolazak na Solunski front 1918. Srpski dobrovoljci 1914–1918, životi, sećanja je dokumentarna proza o srpskim dobrovoljcima nastala na temelju kazivanja potomaka.
čija su djela puna „literarnih nanosa”.
– Svojim postojanim i dugogodišnjim radom dr Micić je zabilježio priče potomaka iz različitih dijelova nekadašnje Austrougarske monarhije u kojima su živjeli Srbi, a iz kojih se vidi da je motiv srpskih dobrovoljaca bila nataložena želja za slobodom i jedinstvom – rekla je Vesna Kapor.
Otpisana generacija
U svom izlaganju dr Micić je naglasio da su srpski dobrovoljci iz Prvog svjetskog rata u mnogim situacijama bili potpuno otpisana kategorija ljudi i da predstavljaju tipičan primjer generacije koja je bila „žrtva istorijskih zbivanja“.
– Kao državljani Austrougarske iz Bosne i Hercegovine, Like, Banje, Korduna, Slavonije, Dalmacije, Banata, Bačke, Baranje, Srema, Boke Kotorske opredijelili su se u Prvom svjetskom ratu da se bore na strani srpske i crnogorske vojske. U percepciji svoje države oni su bili veleizdajnici i u slučaju da budu zarobljeni čekao ih je prijeki sud. Bili su kažnjavani vješanjem. Njihove porodice su bile internirane u logore širom Austrougarske. Imovina im je bila konfiskovana. Znači, to su bili ljudi koji su unaprijed bili osuđeni na smrt – rekao je dr Micić i podsjetio na mit o nepokorenosti Srba koji i danas žive u Rumuniji.
– Mit je nastao kao posljedica učešća boraca prve srpske dobrovoljačke divizije u Dobrudži. Oni bi u bezizlaznim situacijama izvršili samoubistvo. To su činili da bi zaštitili svoje porodice i na taj način spriječili represiju od strane Austrougarskih vlasti – rekao je dr Micić koji se osvrnuo i na dobrovoljce koji su u Prvom svjetskom ratu došli iz Rusije.
– Riječ je o Srbima koji su se kao austrougarski vojnici predavali Rusima u borbama na Galiciji. Bili su to tzv. „laki zarobljenici”. Oni nisu željeli da se bore protiv Rusa, a potom su bili rasijani kao ratni zarobljenici na širokom prostoru od Kijeva, pa sve do Taškenta i Buhare u Uzbekistanu. Tamo su radili najteže fizičke poslove na spahijskim imanjima, na sječi šume i u rudnicima – rekao je dr Micić i napomenuo da je i Rusija kao i druge zemlje zaraćene u Drugom svjetskom ratu smatrala da rat neće potrajati dugo.
– Postoji podatak da ima čak 20.000 pisama koji su bili veoma emotivno napisani i upućeni srpskom poslanstvu u Petrogradu kao srpskoj vojnoj misiji. Već 1915. godine dobrovovoljci su počeli da budu transportovani Dunavom do Srbije i već tada je pristiglo oko 3.500 ljudi. Taj broj bio bi i veći, ali je ulaskom Bugarske u rat spriječen transport Dunavom – rekao je dr Micić i dodao da su dobrovoljci iz Rusije od 1915. godine ušli u elitni odred srpske dobrovoljačke vojske majora Vojina Popovića, zvanog Vojvoda Vuk.
Samo četiri dana nakon svog dolaska, u prvom jurišu na Bukovu glavu kod Vlasinskog jezera masovno su izginuli. Dr Micić je istakao da su srpski i ruski oficiri sa dosta nepovjerenja i podozrivosti posmatrali ove dobrovoljce zbog činjenice da je riječ o bivšim austrougarskim vojnicima.
Pobjednici koji su osuđeni na povlačenje
– Srpski dobrovoljci i oficiri koji su došli sa Krfa pokušavaju da se integrišu unutar srpske dobrovoljačke divizije u jednu cjelinu. Divizija je bila potpuno specifična jer se sastojala od ljudi čiji su komandni kadar činila 132 oficira koja su došla sa Krfa, kao i dio nižeg komandnog kadra koji je bio sastavljen od dobrovoljaca Srba, Hrvata, Slovenaca i Čeha. Većinu vojske činili su Srbi koji su poticali iz ovih krajeva. Divizija je bila sastavljena po ruskom ustrojstvu formirana, dobrovoljci su prošli austrougarsku vojnu obuku koja se bitno razlikovala od srpske vojne obuke – rekao je dr Micić, napominjući da je dodatna muka bila što je ruska vlada opterećena svojim problemima samo djelimično opremila dobrovoljce ratnom opremom, što su oni prihvatili kao izraz nepovjerenja prema njima kao bivšim austrougarskim vojnicima.
– Uoči borbe u Dobrudži dobrovoljci su dobili samo 150 metaka i stare puške, „maliherke” austrougarske, koje su bile vrlo loše. Dobili su municiju koja nije bila odgovarajuća. U borbama sa elitnim bugarskim pukovima iz treće armije oni su išli na nož, išli su na bajonet da bi došli do boljeg bugarskog naoružanja. Njihova tragedija je u tome što su oni dobijali bojeve protiv Bugara i Turaka, ali su bili primorani da se neprekidno povlače. Naime, ruske i rumunske trupe bile su veoma slabe, Bugari su ih pobjeđivali, pa je srpska dobrovoljačka vojska uprkos vojnim pobjedama morala da bude u stanju povlačenja, što je demoralisalo same borce – rekao je dr Micić, koji se potom osvrnuo i na razdore unutar same divizije izazvane srpsko-hrvatskim sukobima.
Jugoslovenska ideja osuđena na propast
– Jugoslovenska ideja koja je proklamovana Niškom deklaracijom 1914. godine tražila je da se u rovovima u Dobrudži, kao i kasnije na Solunskom frontu nađu i hrvatske i slovenačke mase. U prvoj srpskoj dobrovoljačkoj diviziji isključivo su bili Srbi i manji broj Hrvata, Slovenaca i Čeha. Pošto se ova divizija pokazala izuzetno dobro u borbama na Dobrudži, izvršena je nasilna mobilizacija Hrvata, Srba i Slovenaca, njih oko 20.000 – istakao je dr Micić i ocijenio da se tada jasno vidio odnos prema jugoslovenskoj ideji u masama.
– Oktobra i novembra 1916. godine došlo je do hrvatske pobune, pa su prisilno mobilisani hrvatski vojnici masovno odbili da pristupe dobrovoljcima. Došlo je i do oružanih sukoba, pale su i mrtve glave i pokazalo se da jugoslovenska ideja suštinski ne postoji – zaključio je dr Micić i dodao da je dobrovoljački pokret u Rusiji bio u stanju hronične krize.
– Nagriženi hrvatsko-srpskim sukobima, kao i boljševičkim izdajama, pravde, slobode, jednakosti doveli su do toga da oko 13.000 vojnika napusti srpski dobrovoljački korpus i da se kasnije priključi boljševicima ili jednostavno da lutaju beskrajnom Rusijom u vrtlogu revolucije – zaključio je Micić.
– Činjenica da o događajima autor nepristrasno i objektivno predstavlja posebnu vrijednost knjige. Jasno pisan, dobro struktuiran, ovaj rukopis nudi nove sadržaje, kako akademskoj zajednici, tako i zaljubljenicima u vojnu i društvenu istoriju – rekao je Milkić, koji je ocijenio da je autor našao pravu mjeru koristeći svjedočanstva koja su vrlo često nepotpuna i vrlo subjektivna.
TEKST I FOTO: Trifko Ćorović
Izvor: Slobodna Hercegovina
