Bitka za Balj brdo aprila 1941.

Nakon Martovskog prevrata Hitler je odlučio da kazni Jugoslaviju. U kritičnim danima nova jugoslovenska vlada se pokazala kao neodlučna i nedostojna uloge koja joj je namijenjena. Ratna komanda je u potpunosti zakazala. Mobilizacija je kasnila nekoliko dana. Oficiri i vojnici hrvatske nacionalnosti ne samo da nisu htjeli da se bore, već su u svakoj prilici pokušavali da naštete jugoslovenskoj vojsci. Poraz je bio neminovan. U veoma teškim uslovima pojedine jugoslovenske jedinice su se hrabro i junački upustile u borbu sa nadmoćnijim neprijateljem. Važno je spomenuti pilote, koji su brojčano i tehnički inferiorniji, nanijeli neprijatelju značajne gubitke. Međutim, ovo nije priča o njima nego o hrabrom držanju pripadnika diviziona 17. artiljerijskog puka.

Rat ih je zatekao u Petrinji, u kasarni „Živojin Mišić“. Pored Hrvata koji su bili većina, u puku se nalazio i znatan broj Srba uglavnom iz Potkozarja i nešto oficirskog kadra iz Srbije. Prva dva, tri dana puk je bio neaktivan, dok je većina Hrvata promijenila uniforme. Do 9. aprila u Petrinji su ostale samo dvije baterije prvog diviziona sa svojim posadama. Nešto ranije, komandant diviziona Božidar Crnogorac sa jednom baterijom je otišao za Gradišku. Kako su se Nijemci nalazili pred Petrinjom, a ustaše su već bile preuzele neke funkcije u gradu, oficiri i vojnici preostale dvije baterije su odlučili da se iz Petrinje povuku prema Bosni. Zbog prekida veza, komandu nad okrnjenim divizionom preuzeli su komandiri baterija Aleksandar Lozanović rodom iz Srbije i Petar Jurinac, bjelogardejac. Prilikom povlačenja divizion je djelovao organizovano, dok je među vojnicima vladalo raspoloženje za borbu. Izmoreni cjelodnevnim maršem po lošim vremenskim uslovima divizion je stigao u Bosansku Kostajnicu 10. aprila, gdje se spremao da pruži otpor neprijatelju.

Kako je većina vojnika bila iz Potkozarja, odbrana Kostajnice je značila i odbranu kućnog praga. Odlučeno je da se most na rijeci Uni koji je spajao dvije Kostajnice sruši, te da baterije zaposjednu brdo Balj, odakle su imale odličan pregled. Sljedećeg dana došlo je do sukoba sa neprijateljom. Preciznom i snažnom artiljerijskom vatrom divizion je zaustavio kolonu 183. njemačke divizije. Nakon toga je nastao žestok artiljerijski dvoboj. Nijemci nisu posustali već su 12. aprila tenkovima pokušali da uđu u Bosansku Kostajnicu, međutim, djelovanje diviziona ih je zaustavilo. Problem je nastao kada su njemački avioni počeli da dejstvuju po Balju. Dva protivavionska mitraljeza koja su trebala da štite nebo nad Baljem su bila sabotirana, po svemu sudeći još u Petrinji. Vojnici su pokušali haubicama da gađaju avione, ali u tome nisu imali uspjeha. Iz tog razloga su bili prinuđeni da mijenjaju položaje. Kako nije postojala linija fronta, njemačke i ustaške pješadijske jedinice su 13. aprila na bokovima prešle rijeku Unu i opkolile pripadnike diviziona.

Prva baterija je zarobljena u borbi u kojoj je znatan broj vojnika izgubio život. Zarobljavanje je izbjegao komandir Lozanović koji se nalazio na osmatračnici. Kada su vidjeli da im se neprijatelj znatno približio vojnici koji su bili za drugom baterijom odlučili su da se povuku. Četiri topa i dva velika mitraljeza su povukli sa sobom, dok su ostala oruđa sabotirali. Oficiri i vojnici koji su izbjegli zarobljavanje, našli su se u selu Čitluku gdje su im seljaci pomogli da sakriju topove. Nakon kraćeg vjećanja i dobijene informacije da je neprijatelj zauzeo veće gradove u Jugoslaviji, te da ne postoji linija fronta, odlučili su da se raziđu kućama.

Bitka za Balj brdo, ili bitka za Kostajnicu nije bila zanimljiva komunističkim istoriografskim krugovima. U rijetkim slučajevima kada se spominjala uglavnom je pisano o svjesnim drugovima u redovima kraljeve vojske. Na srpskoj istoriografiji je da ispravi ovu nepravdu. Jedan mali prilog tome je i ovaj tekst. Slava i hvala palim herojima.

Piše Marko Janković

Izvor: SRPSKI AKADEMSKI KRUG

Vezane vijesti:

Marko Janković:Odbrana zapadno krajiških opština …

Bitka na humkama predaka – Jadovno 1941.