Serbian
Armenian
Croatian
Dutch
English
French
German
Greek
Hebrew
Hungarian
Italian
Norwegian
Polish
Russian
Slovenian
Spanish
Diviziju od 6.500 vojnika napustilo pola sastava. Dezerteri nisu bacali oružje napuštajući jedinice
Nemci su posle prvih operacija albanske jedinice ocenili nepouzdanim. One su potpuno podbacile u akciji spasavanja nemačkih žena iz Tirane, koja je počela 3. septembra 1944. godine, i u kojoj je glavni izvršilac bila divizija „Skenderbeg“. Trebalo je da se evakuiše 16 Nemica, kamionima do Prizrena, i dalje u pravcu povlačenja nemačkih jedinica. Međutim, dvadesetak kilometara od Prizrena, grupa je napadnuta. U prvim kolima je bila žena nemačkog komandanta Martina Šlipa, koja je lakše ranjena. Tri žene su poginule, dve teško ranjene, a tri su proglašene nestalim. Prema nemačkim dokumentima, napad su izvršili partizani. Ali, sve indicije ukazuju na kačačke bande, koje su se odmetnule na čelu sa Muharemom Barjaktarijem, i počele da ubijaju i pljačkaju, čak i svoje doskorašnje saveznike.
Posle neuspele evakuacije, oberfirer August Šmithuber izdao je naređenje majoru Franku, komandantu bataljona, da obezbeđuje put i da se sva sela u blizini izvršenog prepada spale, a stanovništvo pobije. Franko je dobio naređenje 5. septembra i pripadnici „Skenderbeg“ divizije su već 7. septembra pohapsile osumnjičene komuniste i taoce u Prizrenu. Odlučeno je da se svi pobiju, ukoliko se ne vrate tri nestale Nemice. Trebalo je u tom smislu da se postigne sporazum sa partizanima, ali pošto oni nisu zarobili Nemice, do sporazuma nije moglo ni doći, pa se pribeglo odmazdi.
Drugi prepad na nemačku kolonu izvršen je 15. septembra, kad je poginulo 11 nemačkih vojnika. Bilo je gubitaka i prilikom napada na sanitetski automobil i jedan autobus.
Ovi podaci su izneseni prilikom saslušanja generala Martina Šlipa, kome je 29. septembra 1947. godine suđeno kao ratnom zločincu. On je izjavio sledeće:
RASPAD DIVIZIJE
Krajem oktobra 1944. godine to više nije bila ona elitna 21. SS divizija u koju je nemački okupator polagao velike nade. Zbog velikih gubitaka i velikog broja dezertera komanda Grupe armija „E“ odlučuje da od nje napravi pukovsku grupu „Skenderbeg“.
„Dabome, ovde je bila reč o pravom razbojničkom napadu, kakav je tamo na Balkanu uobičajen, i oni su tražili veliku količinu zlata, da bi oslobodili žene“.
Ova izjava ukazuje da su Nemci znali da je otmica bila delo odmetnutih bandi njihovih dotadašnjih vernih slugu, koji su tako pokušali da dođu do velikog plena.
Već 17. septembra 1944. godine, posle masovnog dezertiranja, rasformiran je Prvi lovački puk 21. SS divizije „Skenderbeg“. Prema izveštaju komande za Jugoistok od 3. septembra, iz ove jedinice je dezertiralo sa oružjem 908 vojnika.
Već u oktobru je počeo put ove jedinice izvan teritorije na kojoj je formirana i koju je trebalo da brani od upada jedinica NOVJ, sada sa zadatkom da štiti nemačke formacije, prilikom povlačenja prema zapadu Jugoslavije.
Istina, „skenderbegovci“ nisu imali velikog uspeha ni dok su branili svoju teritoriju. Tako su poterne jedinice 21. SS divizije „Skenderbeg“ i jake balističke snage doživele poraz 26. septembra 1944. godine kod Dragaša od Prve kosovsko-metohijske brigade, koja je posle teških borbi kroz Makedoniju, stigla na Kosovo i Metohiju.
Takođe, neuspešno se suprotstavila istoj brigadi NOVJ kod Dečana, ne uspevajući da izvrši zadatak dobijen od Druge prizrenske lige da sačuva Peć, Đakovicu i Prizren.
Grupa „Skenderbeg“ je još jednom bila razbijena u sukobu sa Prvom brigadom italijanske divizije „Garibaldi“, Komskog odreda NOP i Devete brigade Treće divizije, kada je 16. oktobra pokušala da otvori pravac Peć – Čakor – dolina Lima. Jedinice NOVJ su odbacile delove „Skenderbega“ ka Peći i zauzele Čakor, Plav, Gusinje, a 23. oktobra i Rožaje, čime je onemogućeno povlačenje 21. brdskom SS korpusu iz Albanije.
Odlazeći sa Kosova sa nemačkim trupama, „skenderbegovci“ su za sobom ostavili albansku miliciju, vulnetare (dobrovoljce) i balističke snage, nadajući se da će sačuvati granice „Velike Albanije“ od jedinica NOVJ. Kosovo su morali da napuste, pre svega zbog velikih zločina koje su počinili za kratko vreme svoga postojanja. Sa njima su krenuli i njihovi ideolozi, age i begovi, sa Džaferom Devom na čelu.
Prve veće gubitke 21. brdsko SS-divizije „Skenderbeg“ imala je u Andrijevičkoj operaciji, ali Nemci su je popunili sveže regrutovanim vojnicima.
Iz dokumenata se vidi da su beguncima, u znak odmazde, spaljivane kuće, a izvestan broj je uhvaćen i streljan. Tek posle povlačenja jedinice sa Kosova, dezertiranje je prestalo.
U početku je divizija imala 6.491 vojnika, a prema nemačkom izveštaju, do 1. oktobra pobeglo ih je 3.425.
Inače, u dnevnom izveštaju nemačke komande za Jugoistok, još 1. septembra je konstatovano da su albanske jedinice „uključujući i SS diviziju „Skenderbeg“, sve nepouzdanije“.
Grupa je 7. novembra primila naredbu da se povuče pravcem Peć – Andrijevica – Berane i dalje prema Bijelom Polju i Uvcu za Bosnu. Dok se bataljon nalazio u Kosovu Polju, železnička stanica je napadnuta iz vazduha i zapaljena je kompozicija natovarena municijom. Nemački gubici bili su veliki, a kako je zabeleženo u dnevniku komande Grupe armija „E“ 14. novembra, tom prilikom je SS puk divizije „Skenderbeg“ takođe izgubio mnogo ljudi.
Grupa je nastavila pokret prema Zvorniku i tu je upotrebljena na drinskom frontu. Prvih dana aprila puk je na području Podromanije učestvovao u odbrani Sarajeva, ali je, pretrpevši velike gubitke, bio prisiljen na povlačenje. Odstupajući pod borbama, zajedno sa ostalim delovima divizije „Princ Eugen“, 10. maja 1945. godine, 14. SS puk „Skenderbeg“ našao se u rejonu Zidanog Mosta. Tu je divizija, a sa njom i ovaj puk prestao da postoji. Glavnina divizije je zarobljena, ali je jedan broj uspeo da izbegne zarobljavanje i da se u manjim grupama ili pojedinačno prebaci na sever u Austriju.
(Nastaviće se)
Autor: Pavle Dželetović Ivanov
Izvor: VEČERNjE NOVOSTI
Vezane vijesti:
