SS Handžar divizija u Francuskoj

Verovali ili ne, ali tokom Drugog svetskog rata formirana 13 Vafen SS Handžar divizija, čiji su komandni sastav činili Nemci, dok su vojnici bili dobrovoljci, najvećim delom „Hrvati muslimani“ i oko desetak odsto „Hrvati katolici“ iz Bosne i Hercegovine, tada u sastavu NDH, ubrzo po osnivanju poslata je u Francusku!

Divizija je nosila SS uniforme, sa nemačkim orlom i hrvatskim grbom – crveno-belom šahovnicom, dok su na glavi imali fes sa znakom mrtvačke glave, tradicionalnom oznakom SS jedinica. Divizija je formirana 1. marta 1943. od 21.000 dobrovoljaca, od kojih je zadržano u njenom sastavu 13.000 najsposobnijih.

Međutim, prema nekim hrvatskim izvorima, nastalim posle 1991, diviziju nisu činili dobrovoljci već “prinudno mobilisani Hrvati”. Treba reći da su sve SS jedinice, uključujući i one sastavljene od Nemaca, po pravilu činili dobrovoljci privrženi nacional-socijalizmu, koji su morali da zadovolje nacističke kriterijume. SS jedinice su bile “partijske” formacije, za razliku od regularne nemačke vojske u koju su bili regrutovani vojni obveznici Nemačke, kao i Nemci stanovnici država okupiranih od Trećeg rajha, poput nekadašnje Jugoslavije.

Ubrzo po formiranju, u julu, SS Handžar divizija je poslata u Francusku na obuku, a ujedno i da pojača nemačko vojno prisustvo u toj okupiranoj zemlji. Razmeštena je na vrlo velikom prostoru koji obuhvata šest departmana centralne Francuske – između Klermon-Ferana i Tuluza. Štab jedinice je bio u gradiću Pi-an-Veleju u departmanu Ot Loara, skladište opreme u Mendeu u departmanu Lozer… a jedan bataljon od nekoliko stotina vojnika (manje od pet stotina), posebno zanimljiv za nastavak ove priče, u Vilfranšu-d-Ruergu u departmanu Avejron.

Po istorijskim dokumentima, knjigama, kao i u francuskim štampanim medijima objavljenim posle rata, po dolasku u Francusku, jedinica “seje strah među domaćim stanovništvom čineći krađe, razbojništva i silovanja”. Lokalne novine “La Montanja” iz Klermon-Ferana pišu o “krađi živine i napastvovanju žena”. Slično piše i Žil Trud u knjizi “Etnički sukobi u Titovoj Jugoslaviji”. Najjezgrovitije jedinicu karakteriše “39-45 Magazin” (sveska 76 Jugoslavija 41-45): “Nemci neće nikad uspeti da disciplinuju pripadnike jedinice, koji deluju mnogo više kao naoružana banda nego kao vojnici”.

Po hrvatskim izvorima, jedinica je bila izložena “izuzetno teškim vojnim vežbama i strogoj radnoj disciplini koja nije odgovarala mladim Bosancima”. Međutim, mnogi zapisi govore i o “posebno lošem odnosu nemačkih oficira prema muslimanskim vojnicima”, kao i o njihovom “ponižavajućem odnosu” prema njima, kao o glavnim uzrocima nezadovoljstva vojnika.

Po pisanju “39-45 Magazina” (sveska 76), koji jedno poglavlje posvećuje pobuni u Vilfranšu, muslimani su u SS Handžar diviziji bili u krajnje podređenom položaju u odnosu na Hrvate katolike, nemačke oficire i nekoliko folksdojčera u sastavu jedinice. Dobrovoljci muslimani su nazivani pogrdno “Mujosima”. Slično pišu i lokalne novine “La Montanja”, kao i R. Faligo i R. Kaufer u svojoj knjizi “Polumesec i kukasti krst”…

Bilo kako bilo, deo bataljona stacioniranog u Vilfranšu-d-Ruergu se pobunio u zoru 17. septembra 1943. Nekoliko oficira je razoružano, dok je njih petorica ubijeno. Imami, raspoređeni u jedinici, pozivaju na mir. Već oko podneva pobuna je ugušena. Dvadesetak pobunjenika je što tokom borbi ili odmah po gušenju pobune, ili nakon kratkog postupka, pobijeno, dok je nekolicinu preki sud poslao u koncentracioni logor Sakenhauzen.

Nakon pobune, u cilju smirivanja strasti u jedinici, sam Hajnrih Himler upućuje pismo komandnom sastavu jedinice čiji sadržaj ukazuje da je razlog pobune pre svega bio potcenjivački odnos oficira prema vojnicima muslimanima. U pismu između ostalog stoji: “Ne želim da zbog jedne gluposti ili nesposobnosti neke izolovane osobe, makar i jedan od tih hrabrih dobrovoljaca pati zbog nespretnog humora i uskraćenih prava koja smo im garantovali… Zabranjujem ironične šale i primedbe na račun muslimanskih dobrovoljaca…”

Već krajem septembra iste godine prvi delovi SS Handžar divizije napuštaju Francusku odlazeći za Šleziju. Po pisanju “La Montanja” Nemci, kako bi smanjili napetosti u jedinici, pozivaju i njihovog vernog saveznika, velikog jerusalimskog muftiju, Hadž Amin El Huseina, sklonjenog u Berlinu, da poseti SS Handžar diviziju, kako bi smirio vojnike. Hadž Amin El Husein se odaziva pozivu i došavši, u novembru, u Šleziju “pozdravlja bosanske vojnike hitlerovskim pozdravom pozivajući ih na disciplinu i sveti rat”

U decembru je jedinica već u Austriji, da bi početkom 1944. pristigla u Bosnu. Dejstvuju prvo u okolini Vinkovaca i potom u istočnoj Bosni. U Brčkom, Gradačcu, Bijeljini, Zvorniku, Kladnju i Vlasenici čine jezive zločine nad civilnim stanovništvom. U već citiranom “39-45 Magazinu” (sveska 76) piše “Divizija se borila protiv partizana, ali je naročito korišćena za istrebljenje civilnog stanovništva”.

Po izbijanju ratnih sukoba u eks-Jugoslaviji 1991, pored borbi i pljački vodi se i propagandni rat. U početku se koristi nastanak SS Handžar divizije i bizarni događaji u Vilfranšu-d-Ruergu, kako bi se dočarale prilike u Jugoslaviji. Jedinica sastavljena najvećim delom od muslimana služi kao dobar primer kako bi se ukazalo na problem više nacionalne i više konfesionalne Jugoslavije “tvorevine nastale u glavama nekolicine loše nadahnutih intelektualaca”…

Međutim, Hrvatska i njeni saveznici ubrzo koriste događaje 1943. u Vilfranšu-d-Ruergu u političke svrhe nove države. Među najangažovanijim na tom poslu je Mirko Grmek (1924-2000), Hrvat, a od 1967. i francuski državljani, ugledni lekar u Francuskoj i direktor studija na Visokoj školi istorije medicine i biologije.

Najkraće rečeno, čovek, nezavisno od dvojih političkih opredeljenja, od ugleda u Francuskoj, Mirko Grmek, u saradnji sa svojom suprugom, francuskom književnicom Lujzom Lambriš objavljuje 1998. knjigu “Pobune u Vilfanšu”, tvrdeći da su se “prisilno mobilisani” vojnici SS Handžar divizije pobunili u Vilfranšu 1943. “protiv nacizma… jer su želeli da se priključe pokretu otpora…” Najkraće, revolt pretstavljaju kao “antifašističku pobunu”. Mali detalj, autori naslovljavaju knjigu “Pobune u Vilfranšu” (u množini), kao da je bilo više “pobuna”, mada je bila samo jedna.

M. Grmek i L. Lambiš su takođe politički vrlo aktivni tokom i nakon kraja građanskog rata u eks-Jugoslaviji. Optužuju francuskog predsednika Fransoa Miterana, jer je po njima, stao na srpsku stranu (?). Kritikuju odluke Ujedinjenih nacija, jer srpska strana na osnovu njih, po M. Grmeku i L. Lambiš, pripaja delove Bosne i Hrvatske (?). Luiz Lambiš, po smrti supruga, nastavlja zajedničko delo. U više tekstova isključivo optužuje srpsku stranu za ratne sukobe, a 2005.objavljuje knjigu “Nećemo nikad videti Vukovar”, u kojoj opisuje “genocid nad Hrvatima”.

Što zbog raspoloženja u Francuskoj, izazvanog potezima Slobodana Miloševića, što zbog lobiranja za hrvatsku stranu u sukobima, jedna ulica u Vilfranšu menja ime u “Hrvatsku aveniju”. Vilfranš se bratimi sa Pulom i Bihaćom. Na zajedničku inicijativu Vlade Hratske i Saveta departmana Avejron i opštine Vilfranš, 17. septembra 2006, na mestu gde se nalazila kasarna bataljona koji se pobunio, uređen je park koji dobija ime “Polje hrvatskih i bosanskih mučenika” u znak sećanja na “mlade vojnike Hrvatske i BiH, pale tokom pobune protiv nacističkog ugnjetavanja”, kako stoji u osnivačkom aktu.

Svečanosti prisustvuju predsednik vlade Hrvatske Ivo Sanader, ministar spoljnih poslova Francuske Filip Dust-Blazi, potpredsednica hrvatske vlade Jadranka Kosor, ministar kulture Hrvatske Božo Biškupić, ambasadori Hrvatske i BiH u Parizu, francuski ambasador u Zagrebu… udruženja boraca… A hrvatski ambasador u Parizu ne propušta nijedan 17. septembar a da ne dođe u Vilfranš-d-Ruerg i da se pokloni „mučenicima palim u borbi sa nacistima“.

Bez sumnje, SS Handžar diviziju, posebno „pobunu“ u Vilfranšu-d-Ruergu, Hrvatska daleko najviše koristi za svoje spoljnopolitičke potrebe, dok na unutar političkom planu nije koristila ovu “pobunu”, najvećim delom, jer je javnost Hrvatske mnogo više u toku o ulozi SS Handžar divizije. Međutim, pored Hrvatske, mada u znatno manjoj meri Handžar diviziju upotrebljavaju i centri za antimuslimansku propagandu. Slike velikog jerusalimskog muftije, Hadž Amin El Huseina, koji hitlerovski uzdignutom rukom pozdravlja ss-ovce sa fesovima najčešće ilustruju antiislamske tekstove uz isticanje da je Hitler imao tesnu saradnju sa muslimanima iako oni ne pripadaju Arijevcima, kao i da je među prvima Hadž Amin El Huseina obavestio da je započeo holokaust. U tu svrhu se izdaju knjige poput “Istorija – SS Bošnjačke Handžar” , Amadin Rošara… Najzad, pojedinci, ne mogavši da prihvate neverovatnu tvrdnje da su „pobunu“ u Vilfranšu-d-Ruergu izveli antifašisti izmišljaju još neverovatnije zaplete: da su navodno komunisti ubacili u SS jedinicu svoje ljude koji će izazvati pobunu…

I tako istorija se “prilagođava” političkom trenutku i dnevnim potrebama. SS vojnici koji nisu prezali od razbojništva, silovanja, kako se pisalo posle rata sve do devedesetih, nakon 1991. postadoše borci “protiv fašizma i nacističkog ugnjetavanja”.

Izvor: NSPM