Obnova spomenika Jevrejima – srpskim vojnicima

Jedno od najvećih obeležja posvećenih Jevrejima u Srbiji, Spomenik izginulim vojnicima u balkanskim i Prvom svetkom ratu biće obnovljen do 2. oktobra, kada se navršava 90 godina od njegovog otkrivanja

Do pre neku godinu oronula, potamnela i oštećena spomenička celina na samom ulazu u Sefardsko jevrejsko groblje u Beogradu, zablistaće zahvaljujući Ministarstvu kulture i informisanja, koje je do sada za tu namenu izdvojilo četiri miliona dinara. Jedno od najvećih obeležja posvećenih Jevrejima u Srbiji, Spomenik izginulim vojnicima u balkanskim i Prvom svetkom ratu biće obnovljen do 2. oktobra, kada se navršava 90 godina od njegovog otkrivanja.

Kako objašnjava Davor Salom, član komisije Saveza jevrejskih opština Srbije za obnovu spomenika, ovo obeležje Srbima Mojsijeve vere simbolizuje jedinstvo dva naroda, a podignuto je u čast 132 pala Jevrejina u ratovima od 1912. do 1918. godine.

– Podizanjem tog obeležja istaknut je doprinos Jevreja u očuvanju države u kojoj su živeli. Obeležje je nepunu deceniju posle Velikog rata podigla Jevrejska opština Beograd, od novca koji su prikupili rođaci i prijatelji poginulih – naglašava Salom.

Na konkurs Ministarstva kulture za finansiranje projekata kulturnog nasleđa u 2014. godini Savez jevrejskih opština Srbije uputio je zahtev za preuređenje spomeničke celine površine od oko stotinu kvadratnih metara. Rekonstrukcija je odobrena i počela je 2015. godine, a sprovodi se pod nazorom Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda. U ime Saveza jevrejskih opština nadzor je radio inženjer Jaša Preger, a na čelu komisije za obnovu bio je dr Ruben Fuks, predsednik saveza.

Veći deo posla obavljen je u prvoj fazi obnove. Svi kameni i liveni elementi su očišćeni, restauirani i zaštićeni odgovarajućim premazima.

„Pažljivo su demontirani, obnovljeni i ponovo montirani svi elementi spomenika, nadgrobne ploče, postamenti, lučne klupe, ojačani su armiranobetonski temelji i ploče, urađena hidroizolacija. Između ostalog, postavljena su dva reflektora dekorativnog osvetljenja. Ponovo su ispisana imena 25 palih vojnika koje su tu sahranjeni, kao i natpis na glavnom stubu”, navode iz Zavoda za zaštitu spomenika.

Miroslav Grinvald, predsednik komisije koja se u okviru jevrejske zajednice brine o groblju, očuvanju tradicije i zagrobnih običaja, ističe da je novac koji je izdvojilo Ministarstvo kulture pokrio prvu fazu obnove, a da su nedavno ponovo konkurisali za sredstva koja su neophodna da se preuređenje privede kraju.

– Ostalo je da se na spomen-ploči iznad grobnica ponovo ispišu posveta i izbledela imena preostalih 107 vojnika Jevreja, koji nisu tu sahranjeni. Prema planu, obnova bi trebalo da bude okončana do početka oktobra, kada se navršava devet decenija od osvećenja spomenika – ističe Grinvald.

Monument na Jevrejskom groblju delo je arhitekte Samuela Sumbula, a izrađen je u radionici kamenoresca Josifa Dajča. Obojica su bili istaknuti pripadnici jevrejske zajednice i imena su im ispisana na kamenim stubovima ograde obeležja.

Spomenik je karakterističan jer predstavlja kombinaciju srpskih i jevrejskih simbola. U središtu polukružnog platoa je obelisk visok osam metara, sa četiri stuba. Na piramidalnom vrhu nalazi se dvoglavi orao, a ispod njega srpski grb sa četiri ocila. Jedna orlova glava gleda u nebo, odnosno u slobodu, dok je druga pognuta ka zemlji i simbolično tuguje sa narodom. Na dnu je motiv srpske šajkače, sablje i puške, a ispod je Davidova zvezda. Na ivicama platoa su takođe karakteristični simboli judaizma, beli lavovi, iza kojih su grobovi poginulih. Zadnji deo spomenika zatvoren je sa trapezoidnim kamenim masivom, koji se sastoji od pet ploča sa dve plamene svetiljke, jevrejskog simbola neprekidnog pomena umrlima. Na središnim pločama je isklesana posveta poginulima, a na dve bočne uklesana su imena poginulih ratnika.

Istorija uklesana u nadgrobne spomenike

Na Sefardskom jevrejskom groblju, površine 12.748 metara kvadratnih, nalazi se 4.000 nadgrobnih spomenika.

Među najznačajnijim obeležjima su spomenik posvećen jevrejskim žrtvama fašizma, na kraju glavne aleje. Otkriven je 1952. godine, a autor, arhitekta Bogdan Bogdanović, nagrađen je Oktobarskom nagradom grada Beograda. U grupu komemorativnih obeležja spada i Spomenik austrijskim Jevrejima, ubijenim 1941. godine u Zasavici kod Šapca. Njega je, prema projektu arhitekte Andrije Mešulama, podigla Jevrejska opština u Beču, posle prenosa posmrtnih ostataka 800 žrtava, obavljenog 1959. godine.

Autor: D. J. S.

Izvor: POLITIKA

Vezane vijesti:

Hrvatska štampa o Srbima i Srbiji početkom Prvog svjetskog rata

Skromni spomenici slavnim ratnicima

Sećanje na heroje