ZLOČINI HRVATSKIH USTAŠA NAD SRBIMA DONjE SUVAJE – KRVAVO PROLjEĆE DONjEG LAPCA, 1941.

Ubijanje Srba na području Donjeg Lapca vršeno je iz dana u dan u proljeće 1941. godine. Bilo je to sistematsko ubijanje Srba i bacanje u jamu na Kuku ili u jamu Jasenovača kraj Boričevca.

Piše: Tomo Radusin

BACANjE SRBA U JAMU NA KUKU JUNA 1941.

Ukupno je u maju i  junu 1941. u jamu na Kuku bačeno 52 žrtva (svi Srbi)

BACANjE I UBIJANjE SRBA IZ NEBLjUSA U BORIČEVCU U PROLjEĆE 1941.

Do kraja juna 1941. godine u Boričevcu je ubijeno 56 Srba iz sela Nebljusi.. Među ubijenim je 24 djece, a u jamu je bačeno 18 nevinih žrtava.  

Izvor: Historijski arhiv u Karlovcu, Zbornik 14. Kotar Donji Lapac u narodnooslobodilačkom ratu 1941-145. RO „Informato-OOUR Tiskara Zagreb“ Zagreb, Preradovićeva 21-23. Karlovac, 1985.

Po podacima u Popisu žrtava 1941-1945. Muzeja genocida stoji da je iz sela Nebljusi bačeno u jamu kod Boričevca 32 Srbina. Opis uz imena i prezimena ubijenih Srba, naveden je ovim riječima:

„Ubijen od ustaša 1941. bačen u jamu, jama kod sela Boričevac“ = 32 žrtve

Izvor: Popis žrtava rata 1941-1945. Muzej genocida Beograd.

U brojnim obilježavanjima Dana ustanka u Srbu 27. jula veoma često je naveden Boričevac, kao primjer i mjesto srpske odmazde nad domaćim Hrvatima. Niko nikad nije spomenuo da su Srbi bile žrtve u tom mjestu i to odmah u početku rata. Svakako to nije i ne može biti opravdanje za kasnija dešavanja i zločine nad Hrvatima. Zbog toga je i naveden prilog o stradanju Srba.

Bogunović Nikolu, sveštenika iz Doljana ustaše su uhapsile 19. juna 1941. i 3. jula 1941. godine. Poslije višednevnog mučenja bacili su ga u jamu Jasikovaču kod Boričevca. Njegov tast, paroh Pajo Obradović sklonio je suprugu i ćerku koja je bila trudna, a uz nju i dva sina. Đorđe je imao sedam godina a Pajo jedanaest godina. Sklonio ih je kod starog prijatelja Duje Pavičića iz Boričevca. Dujini sinovi, inače ustaše, odali su ih drugim ustašama, koji su ih odmah uhvatili i bacili u jamu u Bubnju.

Stari paroh Pajo Obradović je uhapšen zajedno sa sinom i pogubljen je u Jadovnom.

Izvor: Škorić M. Dane. (2014). Donjolapačka čitanka. Beograd, 2014.

Dešavanja oko Boričevca su uvertira za masovni pokolj, kojeg su hrvatske ustaše izvršile 1. jula 1941. u selu Donja Suvaja, kod Donjeg Lapca. Rano zorom, hrvatske ustaše su opkolile selo. Nakon, što su blokirale sve izlaze, nastupilo je masovno ubijanje. Redom, od nejake djece do drevnih staraca. Nije bilo ni trunka milosti ni za bilo koga. Ubijeno je 245 nevinih Srba u 26 prezimena.

Najviše je su stradale žrtve, prezimena Keča, od kojih je ubijeno 73 člana, među kojim je ubijeno 41 djete. Od svih ubijenih 245 Srba, ubijeno je 119 djece, 76 žena i 50 muškaraca. Popis svih ubijenih lica, po prezimenima je naveden u donjem pregledu.   

Ovaj zločin je opisan i na stranicama Muzeja žrtava genocida, ali po običaju sa brojnim greškama. U istom tekstu stoji da spisak nije potpun, iako je isti napravljen daleke 1964. godine i od tada, koliko mi je poznato, nije bilo izmjena. U popisu žrtava, greške u prezimenima, su veoma česte. Pa tako stoji Alovanja umjesto Alavanja, Daković umjesto Đaković, Dehić umjesto Dekić, Koča na 6 mjesta a treba Keča, Malkaša umjesto Malbaša. U cjelom tekstu naziv Suvaja stoji naziv sa malim slovom, pa piše Donja suvaja.

Među žrtvama genocida, u svim popisima, navode se imena i prezimena poginulih boraca, kojima ovdje nije mjesto. Ako ništa drugo, onda radi pravljenja analiza i usporedbi međusobnih podataka, kojih inače nema.

Usporedbom podataka koji stoje u Zborniku, Historijskog arhiva u Karlovcu sa podacima navedenim u Popisu žrtava rata 1941-1945. Muzeja genocida utvrđene su bitne razlike. Prvenstveno u broju žrtava koje su ubile hrvatske ustaše. U Muzeju genocida je navedeno, da je u Donjoj Suvaji ukupno ubijeno 241 lice, znači četiri manje. Navedeno je, da je od ustaške ruke ubijeno 149 žrtava umjesto, znači 96 manje. Opis tih zločina je opisan riječima:

•  „ubijen od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Donja Suvaja“ ……58 žrtava,
• „ubijena od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Donja Suvaja“ …..83 žrtva,
• „zaklan od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Donja Suvaja “ ……   1 žrtva,
• „zaklana od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Donja Suvaja“ ……1 žrtva,  
•  „spaljen od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Donja Suvaja“ ……… 3 žrtve,
• „ubijen od ustaša 1941. u direktnom teroru, Donja Suvaja“ …………..3 žrtve,

Znači, broj žrtava, koje su ubile hrvatske ustaše, je smanjen za 96 slučajeva. Za ostale ubijene, njih 91 lice, naveden je sličan opis ali se ne navode ustaše kao neposredni izvršitelji.

• „ubijen 1941. kod kuće, Donja suvaja“ ……………34
• „ubijena 1941. kod kuće, Donja suvaja“ …………..46
• „ubijena 1941. u masovnom pokolju, Suvaja“ …….1
• „ubijena 1941. u direktnom teroru, Suvaja“ ………..7
• „ubijen 1941. u direktnom teroru, Donja suvaja“ …3
• „poginula 1941. prilikom borbi“ ………………………..1

                                      Svega je ubijena 91 žrtva. 

Ovakav opis ubijenih žrtava, kao što je: „ubijen kod kuće“ „ubijen u direktnom teroru“ ili „ubijen u masovnom pokolju“ je veoma čest u Popisu žrtava 1941-1945. Muzeja genocida. U najvećem broju slučajeva iza ovakvih uopštenih opisa u kojima nema izvršioca zločina, kao izvršioci nalaze se hrvatske ustaše. Za razmišljanje je, zbog čega se podaci za događaj koji se dogodio istog dana, u istom mjestu i u isto vrijeme, ne podudaraju. Zaključak je samo jedan.

Ustaško ubijanje nedužnih stanovnika na području Like je nastavljeno dalje, naročito na području Donjeg Lapca i Korenice. Inicijativu za ubijanje podsticali su: Veliki župan u Bihaću Kvaternik, te povjerenici ustaških stanova, Naglić u Srbu i Šikić u Otriću.

Organizacija ustaškog djelovanja bila je pod pokroviteljstvom ustaškog redarstva župe Gacke i Like iz Gospića, na čelu sa natporučnikom Maksom Luburićem. Odluku o akcijama čišćenja donijeli su najviši organi ustaške države. Kao razlog za napade navedeno je da su se pojavili četnici u Srbu, i da je to povod za čistku. U opisu Đoke Jovanića, tadašnjih događaja stoji da se narod nalazio većinom u bjegstvu i šumama. U prilogu opisa teksta Đoke Jovanića piše:

„Uhapšeni su Pejo Zdunić, Đoko Jovanić, Branko Desnica, Dušan i Vojislav Mileusnić, Milojko Majstorović, predsjednik donjolapačke općine. Ustaše su ih prebacili u Gospić i likvidirale u Jadovnu. Vojislav Mileusnić je pobjegao od jame za streljanje , a Dušan u toku sprovođenja. Peju Zdunića su pustili na intervenciju uticajnih Hrvata – komunista, Đoku Jovanića i Branka Desnicu, ni stare ni nove vlasti nisu poznavale kao komuniste, pa su ih kao izbjeglice iz Vojvodine pustili na slobodu“.

Izvor:  Zbornik 14. Kotar Donji Lapac.

Zamisli: „izbjeglice iz Vojvodine“.

Ustaške snage iz Donjeg Lapca i Kulen Vakufa napale su Doljansko selo Bubanj i sve živo pobili a selo zapalili. Tako je već 3. jula 1941. izvršen pokolj u selima: Dobroselo, Osredci i Doljani. U Dobroselu su ustaše ubile 12 djece, 14 žena i 3 muškarca, ukupno 29 žrtava. Ubijanje je vršeno na najsvirepiji način, tako da je 17 žrtava zaklano.

U Osredcima ustaše su ubile šest lica, jedno djete, dvije žene i tri muškarca.

Najveći zločin, tog 3. jula 1941. godine hrvatske ustaše su počinile u selu Doljani, gdje su ubili 22 djete, 35 žena i 6 muškaraca, ukupno 63 lice.   

U popisu Žrtava rata 1941-1945. Muzeja genocida navedeno je 53 žrtve pokolja u selu Doljani. Dakle navedeno je deset osoba manje.

Popis u Muzeju genocida je naveden:

„Srbin, ubijen od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Doljani“, 10+17 = 27 ubijenih lica,

„Srpkinja, ubijena od ustaša 1941. u direktnom teroru, Doljani“ 5 + 16 = 21 žrtva (jedna žrtva je Hrvatica),

„Srpkinja, spaljena od ustaša 1941. kod kuće, Doljani“ jedna žrtva.

Srbin, ubijen od ustaša 1941. kod kuće, Doljani 1 + 3 = 4 žrtve.

Ukupno, po podacima Muzeja 27+21+1+4= 53 nevine žrtve, znači deset manje.

 U selu Brotnja, ustaše su ubile deset Srba, i to tri Srbina u junu mjesecu 1941. a 1. jula sedam Srba.

Uslijedila je reakcija te je krajem jula 1941. ubijeno 16 Hrvata prezimena Ivezić. Među njima je bilo dvoje djece. Za broj ubijenih Hrvata spominjalo se da je on daleko veći, međutim nisam našao podatak za to.

Te 1941. na području Like i Krbave ubijeno je 6.507 žrtava, što čini 59% od ukupno ubijenih za četiri godine ratovanja, koji iznosi 10.922 nevinih žrtava. Broj ubijenih Srba za četiri godine ratovanja iznosi 10.264 odnosno 95%.  a hrvatske ustaše su ubile 8.733 nevine žrtve, odnosno 78%.

Iako je naglašavan snažan otpor ustaškom orgijanju u Lici, taj otpor je bio skoro simboličan. Za četiri godine ratovanja u Lici je poginuo 201 borac, odnosno tek 4% od ukupno broja poginulih boraca. Tokom rata, broj poginulih boraca je rastao, dok je broj poginulih nevinih žrtava opadao iz godine u godinu.

 POPIS UBIJENIH SRBA SELA NEBLjUSI U BORIČEVCU JUNA 1941.

Banjanin B. Draginja, 1933, dijete, Srpkinja. Bacile je ustaše u jamu u Boričevcu juna 1941.

Banjanin S. Đuja, 1880, seljanka, Srpkinja. Bacile je ustaše u jamu u Boričevcu juna 1941.

Banjanin D. Đuro, 1941, dijete, Srbin. Ubile ga ustaše i bacile u jamu u Boričevcu juna 1941.

Banjanin I. Đuro, 1932, dijete, Srbin. Ubile ga ustaše i bacile u jamu u Boričevcu juna 1941.

Banjanin N. Janja, 1896, selj. Srpkinja. Ubile je ustaše i bacile u jamu u Boričevcu juna 1941.

Banjanin B.Koka, 1922, sel. Srpkinja. Ubile je ustaše i bacile u jamu u Boričevcu juna 1941.

Banjanin D. Mira, 1941, dijete, Srpkinja. Bacile je ustaše u jamu u Boričevcu 1941.

Banjanin Dane Nada, 1939, dijete, Srpkinja. Ubile je ustaše u Boričevcu 20. 6. 1941.

Banjanin Ilije Nikola, 1935, dijete, Srbin. Bacile ga ustaše u jamu u Boričevcu 1941.

Banjanin Bože Petar, 1871, sel. Srbin. Ubile ga ustaše i bacile u jamu na Boričevcu juna 1941.

Banjanin Bože Rade, 1927, dijete, Srbin. Ubile ga ustaše u Boričevcu juna 1941.

Banjanin Ilije Soka, 1932, dijete, Srpkinja. Bacile je ustaše u jamu u Boričevcu juna 1941.

Banjanin Dane Stana, 1884, selj. Srpkinja. Bacile je ustaše u jamu na Boričevcu juna 1941.

Banjanin Ilije Stevo, 1934, dijete, Srbin. Ubile ga ustaše u Boričevcu 20. 6. 1941.

Bogunović Paje Dara, 1905′, domaćica, Srpkinja. Ubile je ustaše u Boričevcu juna 1941.

Bogunović N. Đorđe, 1933, dijete, Srbin. Ubile ustaše i bacile u jamu na Boričevcu juna 941.

Bogunović N. Pajo, 1930, đak, Srbin. Ubile ga ustaše i bacile u jamu u Boričevcu juna 1941.

Bogunović N. nekršteno dijete, 1941, Srpkinja. Ubile ustaše i bacile u jamu Boričev. juna 41.

Bubalo R. Boja, 1918, selj. Srpkinja. Ubile je ustaše u Boričevcu juna 1941.

Bubalo Jovana Dane, 1880, seljak, Srbin. Ubile ga ustaše u Boričevcu 14. 5. 1941.

Bubalo L. Milka, 1920, selj. Srpkinja. Ubile je ustaše i bacile u jamu u Boričevcu juna 1941.

Dotlić Đ. Dušan, 1936, dijete, Srbin. Ubile ga ustaše i bacile u jamu na Boričevcu juna 1941.

Dotlić M. Dušan, 1932, dijete, Srbin. Ubile ga ustaše i bacile u jamu na Boričevcu juna 1941.

Dotlić Bože Evica, 1907, selj. Srpkinja. Ubile je ustaše i bacile u jamu u Boričevcu juna 1941.

Dotlić D. Evica, 1940, dijete, Srpkinja. Ubile je ustaše u Boričevcu juna 1941.

Dotlić P. Jelka, 1907, selj. Srpkinja. Ubile je ustaše i bacile u jamu na Boričevcu juna 1941.

Dotlić M. Lata, 1Ł78, selj. Srpkinja. Ubile je ustaše i bacile u jamu na Boričevcu juna 1941.

Dotlić Đ. Mara, 1941, dijete, Srpkinja. Bacile je ustaše u jamu u Boričevcu juna 1941.

Dotlić D. Marica, 1940, dijete, Srpkinja. Ubile je ustaše u Boričevcu 20. 6. 1941.

Dotlić S. Marica, 1928, đak, Srpkinja. Ubile je ustaše i bacile u jamu u Boričevcu juna 1941.

Dotlić Đ. Milan, 1933, dijete, Srbin. Ubile ga ustaše i bacile u jamu u Boričevcu juna 1941.

Dotlić S. Milan, 1934, dijete, Srbin. Ubile ga ustaše u Boričevcu 20. 6. 1941.

Dotlić D. Milka, 1928, dijete, Srpkinja. Ubile je ustaše i bacile u jamu u Boričevcu juna 1941.

Dotlić I. Milka, 1921, selj. Srpkinja. Bacile je ustaše u jamu na Boričevcu juna 1941.

Dotlić S. Mišo, 1933, dijete, Srbin. Ubile ga ustaše i bacile u jamu na Boričevcu juna 1941.

Dotlić S. Smilja, 1936, dijete, Srpkinja. Ubile je ustaše i bacile u jamu u Boričevcu juna 1941.

Ljubović B. Deva, 1881, selj. Srpkinja. Ubile ustaše i bacile u jamu na Boričevcu juna 1941.

Ljubović M. Jeka, 1912, selj. Srpkinja. Ubile je ustaše i bacile u jamu u Boričevcu juna 1941.

Ljubović L. Mile, .1881, penz. Srbin. Ubile ustaše i bacile u jamu u Boričevcu juna 1941.

Ljubović D. Vojin, 1878, seljak, Srbin. Ubile ga ustaše u Boričevcu i bacili u jamu 1941.

Maričić S. Soka, 1892, selj. Srpkinja. Ubile je ustaše i bacile u jamu u Boričevcu juna 1941.

Matić S. Anđelka, 1936, dijete, Srpkinja. Bacile je ustaše u jamu u Boričevcu juna 1941.

Matić M. Draginja, 1919, selj. Srpkinja. Ubile je ustaše u Boričevcu juna 1941.

Matić L. Joka, 1876, sel. Srpkinja. Ubile je ustaše i bacile u jamu u Boričevcu juna 1941.

Matić S. Jovan, 1938, dijete, Srbin. Bacile ga ustaše u jamu u Boričevcu juna 1941.

Matić R. Marija, 1882, selj. Srpkinja. Ubile je ustaše i bacile u jamu u Boričevcu juna 1941.

Matić S. Smilja, 1908, selj. Srpkinja. Ubile je ustaše i bacile u jamu u Boričevcu juna 1941.

Matić M. Stana, 1903, selj. Srpkinja. Ubile je ustaše u Boričevcu juna 1941.

Matić M. Stevo, 1881, seljak, Srbin. Ubile ga ustaše u Boričevcu 20. 6. 1941.

Obradović P. Dara, 1903, domaćica, Srpkinja. Bacile je ustaše u jamu u Boričevcu 1941.

Popović D. Dane, 1936, dijete, Srbin. Bacile ga ustaše u jamu u Boričevcu 1941.

Popović V. Duka, 1879, selj. Srpkinja. Bacile je ustaše u jamu u Boričevcu 20. 6. 1941.

Popović A. Joka, 1904, selj. Srpkinja. Bacile je ustaše u jamu u Boričevcu 20. 6. 1941.

Popović D. Petar, 1915, policajac, Srbin. Ubile ga ustaše u Boričevcu juna 1941.

Popović A. Stevan, 1885, seljak, Srbin. Bacile ga ustaše u jamu u Boričevcu 20. 6. 1941

Vojnović S. Jovan, 1899. obućar, Srbin, ubile ga ustaše u Boričevcu juna 1941.

Izvor: Historijski arhiv u Karlovcu, Zbornik 14. Kotar Donji Lapac u narodnooslobodilačkom ratu 1941-145. RO „Informato-OOUR Tiskara Zagreb“ Zagreb, Preradovićeva 21-23. Karlovac, 1985.

U Novom Sadu, 27. juna 2024.                                                   

Autor: Tomo Radusin