Žena koja je vratila Mihajla Pupina u zemlje Svetog Save

Izbor ličnosti 2016. godine bio je lak i radostan. On je obilježen kulturnim događajem sezone 2015/2016 – izložbom u Istorijskom muzeju Srbije „Pupin od fizičke do duhovne realnosti“, čija je autorka Aleksandra Ninković Tašić, predsjednica Obrazovno-istraživačkog društva „Mihajlo Pupin“, sakupljač najobimnije materijalne građe o ovom velikom naučniku, inovatoru, misliocu i najvećem srpskom filantropu u Novom vijeku (Aleksandra je sakupila više od 15.000 uglavnom nepoznatih i neobjavljivanih dokumenata o životu i radu genija iz Idvora).

Izložbu je posjetilo preko 200.000 ljudi i ona je, kako po svom materijalnom sadržaju, tako po do tada neviđenom u Beogradu korišćenju interaktivnosti (mladi režiser: Marko Savić), a ponajviše zbog neumorne ljubavi koju je autorka unosila, uvijek nasmijana i sa novim i novim podacima, u prenošenje predanja o Pupinu, nadmašila sve dosadašnje muzeološke standarde i domete u nas. Tajna svake egzistencije, pisao je Nikolaj Berđajev, otkriva se samo u ljubavi, i to je potvrđeno i ovog puta.

Pri tome, glavna zvijezda ove izložbe koja je po interesu publike mogla da traje barem još nekoliko godina, nije bio ni sam Pupin, ni vesela i vješto upotrebljena tehnika, ni do zanosa posvećena autorka, već obični klinci uzrasta 10-15 godina, oni koji su zahvaljujući kućnom vaspitanju ili ponekom posvećenom nastavniku, a uprkos „stručnjacima za pismenost“ i Science Education, pročitali „Sa pašnjaka do naučenjaka“ (ali i Tesline „Moje izume“ i Milankovićev vodič „Kroz vasionu i vekove“) i bili spremni da svoja saznanja podjele sa starijim posjetiocima izložbe. A i oni najstariji, kako iz Beograda, tako i iz unutrašnjosti, prepoznali su u ovoj izložbi renesansu kulturnog rada iz svojih negdašnjih porodica i škola, i dolazili su redovno da provjere da li ova Pupinova bajka (kako je RTS nazvao svoj film o izložbi koji je trenutno u montaži) još uvijek traje, treba li autorki neka pomoć?

Bila bi velika šteta, ako se za ovu izložbu ne nađe neki prostor za stalnu postavku, a posebno, ako srpska kulturna, naučna i crkvena diplomatija pređu ćutke preko nje i ne prikažu je u inostranstvu, prije svega u SAD, kao prvorazrednu naučnu, političko-istorijsku, ali i umjetničku činjenicu nepoznatu mnogim sadašnjim generacijama intelektualaca, pa i onima iz naše mlade, a brojne naučne dijaspore.

Izložbi je prethodio veliki rad Aleksandre Ninković Tašić u ranijim akcijama, od kojih su najznačajnije otvaranje sajta „Virtuelni muzej Mihajla Pupina“ i brojne akcije u Idvoru, koji je Pupin toliko volio da se stalno potpisivao kao Idvorski, uključujući i obnovu zavjetnog seoskog krsta. A neki rezultati njenog istraživačkog rada i izložbe već su javnosti dovoljno poznate, poput dokumentovanog rušenja mita o Pupinovom svjedočenju protiv Tesle, na suđenju Tesla – Markoni oko izuma radija, što je omogućilo da se napravi i izložba „Tesla i Pupin na istom putu“. Mnogi drugi rezultati njenog istraživanja tek treba da nađu mjesto u našem obrazovanju, kao činjenica da bez Pupinovog patenta (koji nije naplatio) ne bi bilo moguće korišćenje rendgenskih zraka u medicinske svrhe.

Ali, tokom izložbe javno se pokazalo i samo vaspitanje Aleksandre Ninković Tašić, usuđujem se da kažem, rijetko kod naših intelektualaca. Najprije, ona je lišena svakog orijentalnog duha puzanja pred moćnima i osionosti prema slabijima, o kome je tako mnogo pisao Andrić, a koji je tako drag našim „vrhovima“ političke i naučne piramide. Ona je jednaku pažnju posvećivala VIP zvanicama i siromašnim penzionerima, akademicima kao i osnovnoškolcima, velikim novinarskim imenima i usamljenom u svojoj borbi Milutinu Stančiću iz SPONE, kulturnog portala Srba u Makedoniji.

Nije samo čekala da joj dođu u Muzej, nego je obilazila škole i kulturne centre širom srpskih zemalja. Pupinovim tragom, koji je trećinu svoje ukupne ogromne materijalne pomoći srpskom narodu, (malo poznat podatak!) davao siromašnoj ali slobodnoj Crnoj Gori, održala je predavanja i u Podgorici, Kotoru, Herceg Novom…

„Pregaocu Bog daje mahove“, pa je tokom izložbe, Aleksandra Ninković Tašić uspjela da formuliše i prezentuje, opet Pupinovim tragom, još jedan svoj saznajni interes: odnos između nauke i vjere. Našao joj se pri ruci budni duh Darka Stefanovića iz Svetosavske omladinske zajednice, koji joj je organizovao u okviru Crkve dva vrlo uspjela predavanja: „Mihajlo Pupin – nauka me je učinila boljim hrišćaninom“ i „Božansko nadahnuće Mihajla Pupina i istorija srpske nauke“. Ovo drugo predavanje, održano u Parohijskom domu Spomen Hrama Svetog Save, već svojim mjestom održavanja aktuelizovalo je i određenije pitanje, ono o odnosu nauke i svetosavlja. To pitanje je, ne tako davno i sa velikom snagom argumenata, pokrenuo protojerej-stavrofor Savo B. Jović, glavni sekretar Svetog Arhijerejskog Sinoda, knjigom: „Hristov svetosavac Mihajlo Pupin“ (2000), ali je ono prije rada Aleksandre Ninković Tašić, shvaćeno kao neka apologetska „popovska priča“, mimo zanimanja šire naučne javnosti.

A radi se o prvorazrednom ne samo epistemološkom, pa i moralnom pitanju, već i o pitanju koje zahtijeva novo vrednovanje kulturnog obrasca po kome se vaspitava naša inteligencija. Dok se ona u zemlji, stalno borila za dosezanje civilizacijskih tekovina Zapada („Bilo smo zapadnjaci jer je kultura bila na Zapadu“, rekao je Bogdan Popović na proslavi 25. godišnjice Srpskog književnog glasnika), oni koji su i doslovno bili na Zapadu, i to u srcu naučno-tehnološke revolucije, poput Tesle i Pupina, bili su rukovođeni sasvim drugačijim duhovnim orijentirima.

Vjerovatno  se u tom problemu, nalazi i zagonetan „nestanak“ Mihajla Idvorskog Pupina iz naše kulturne svijesti.

Sva izdanja Pupinove autobiografije poslije Drugog svjetskog rata, bila su cenzurisana, i tek je u 2016. godini Aleksandra Ninković Tašić uspjela da priredi izdanje „Sa pašnjaka do naučenjaka“ onakvog prevoda na srpski koji je redigovao sam Pupin, a po njegovoj želji, predgovor napisao Miloš Crnjanski.

Sada vraćamo, kaže Aleksandra, ove Pupinove cenzurisane reči u njegovo delo:

Prvo sam od majke čuo priču o životu ovog čudesnog Srbina. Ukratko rečeno, ovo je priča koju sam od nje čuo. Sveti Sava bio je najmlađi sin srpskog velikog župana Nemanje. Rano još odreče se kraljevskih časti i povuče se u jedan manastir u Svetoj Gori, gde provede mnogo godina u učenju i razmišljanju. Zatim se vrati u svoju domovinu u početku trinaestog stoleća, postade prvi srpski arhiepiskop i osnova samoupravnu srpsku crkvu. On je osnovao i narodne škole u državi svoga oca. Tu su srpski dečaci imali prilike da nauče čitati i pisati. Tako je on otvorio oči srpskom narodu, a narod, iz zahvalnosti i priznanja za ove velike usluge, prozove ga Svetim Savom Prosvetiteljem, slaveći večito njegovo ime i uspomenu na njega. Od vremena Svetoga Save prošlo je sedam stotina godina. Ali nijedne godine nije bilo a da se, u svakom mestu i u svakom domu, gde Srbi žive, ne bi održavale svetkovine na kojima se slavi ime njegovo.

Zato Aleksandra Ninković Tašić – kako ona to zove – „pupinizaciju“ – shvata i kao borbu za izvorno, neideologizovano, ali i neiznevjereno Svetosavlje.

Tekst: dr Aleksandar Živković

Opremio: Aleksandar Lazić, urednik sajta Stanje stvari. Više članaka o Aleksandri Ninković Tašić: (Stanje stvari)

Autor: By aleksandar živaljev

Izvor: Pouke.org

Vezane vijesti:

One su svojom hrabrošću i svojom patnjom zadivile Svet …

Otvorena izložba o doprinosu žena u Velikom ratu | Jadovno …

Predavanje: ,,Božansko nadahnuće Mihajla Pupina i istorije srpske nauke“

Tri srpska gorostasa – Tesla, Pupin i Čokor | Jadovno 1941.