Vladiκο, besmrtnog imena, vječna ti uspomena!

Životopis umirovljenog Episkopa zahumsko-hercegovačkog i primorskog, blaženopočivšeg u Gospodu, Atanasija. Umirovljeni episkop Atanasije upokojio se u četvrtak, 4. marta 2021. u Trebinjy.

Ime episkopa Atanasija Jevtića odavno je poznato ne samo našoj crkvenoj i široj javnosti već i cijelom hrišćanskom, naročito pravoslavnom svijetu. Episkop dr Atanasije Jevtić rođen je od pravoslavnih roditelja, Milana D. Jevtića i Savke (rođ. Brisić), zemljoradnikâ, u selu Brdarici, u šabačko-valjevskom kraju (zapadna Srbija), na drugi dan Božića, 8. januara 1938. godine.

Osnovnu školu završio je u Draginju, nižu gimnaziju započeo 1949. u Šapcu, a završio osmoljetku 1953. u Debrcu. Učio je zatim Bogosloviju u Rakovici, a završio je u Beogradu 1958.  Iste godine upisao je Pravoslavni bogoslovski fakultet u Beogradu, ali je ubrzo pozvan na odsluženje dvogodišnjeg vojnog roka u Podgorici i na Kosovu. Po povratku iz vojske, zamonašen je – po blagoslovu episkopa šabačko-valjevskog Jovana, i to rukom arhimandrita Justina Popovića u Manastiru Pustinja kod Valjeva, uoči Vavedenja, 3. decembra 1960. godine, a zatim je, kao sabrat Manastira Tronoše kod Loznice, nastavio i završio studije na Bogoslovskom fakultetu u Beogradu, juna 1963. godine. Diplomirao je opštom ocjenom 8,88.

Za vrijeme studija rukopoložio ga je episkop Jovan u čin jerođakona na Bogojavljenje 1961, a na Uspenje Presvete Bogorodice 1963. rukopoložen je i u sveštenički čin. Završivši Bogoslovski fakultet, podnio je molbu Svetom arhijerejskom sinodu kako bi mu bio odboren odlazak na postdiplomske studije u Grčku. Februara 1964. poslao ga je Njegova svetost patrijarh srpski German na Teološku akademiju na Halku kod Carigrada (Turska), gdje je ostao do juna iste godine. Zbog tamošnjih teških političkih prilika prešao je u ljeto iste godine u Jeladu, na Svetu Goru, i s jeseni na Teološki fakultet u Atinu, gdje je, pod rukovodstvom profesora dogmatike i akademika dr Jovana Karmirisa, pripremio na grčkom doktorsku tezu iz dogmatike, na temu: „Eklisiologija Apostola Pavla po Svetom Zlatoustu“. Doktorsku tezu odbranio je odličnim uspjehom 2. juna 1967. na istom fakultetu. Nakon toga ostao je u Atini još godinu dana nastavljajući bogoslovski rad uglavnom na izučavanju svetih otaca Crkve.

Za vrijeme četvorogodišnjeg boravka u Atini služio je kao parohijski sveštenik u atinskoj Ruskoj crkvi, stanujući jedno vrijeme u bogoslovskom internatu Grčke crkve, a zatim u privatnom stanu. Sve vrijeme boravka u Grčkoj bio u stalnoj vezi sa svojim episkopom – šabačko–valjevskim Jovanom. U jesen 1968, dobivši za to blagoslov od svog duhovnika i episkopa, prešao je u Pariz, na Bogoslovski institut Svetog Sergija, radi nastavka bogoslovskih studija i izučavanja francuskog jezika. Nakon provedene jedne godine izabran je od Profesorskog savjeta Instituta za profesora na predmetima Uvod u teologiju i Patrologija sa asketikom, i na tom položaju ostao je tri godine.

Posljednju godinu (1971/72) predavao je i Istoriju Crkve vizantijskog perioda. Boraveći u Parizu, povremeno je pratio predavanja iz Patrologije na Rimokatoličkom teološkom fakultetu (Institut Catholique de Paris) i pojedina predavanja iz vizantijske književnosti na Sorboni (Hautes Etudes). U svojstvu profesora Instituta Svetog Sergija, učestvovao je na Prvoj teološkoj konferenciji pravoslavnih teologa u Americi, septembra 1970, u Bostonu (Holy Cross). Za četiri godine boravka u Francuskoj opsluživao je, prema potrebama, pravoslavne parohije ruske, srpske, grčke i francuske, a živio je u domu studenata Instituta Svetog Sergija. Tokom ljeta posjećivao je Svetu zemlju, Srbiju i Grčku.

Vrativši se iz Pariza u ljeto 1972, postavljen je od strane Svetog arhijerejskog sinoda za upravnika Doma studenata pri Bogoslovskom fakultetu. Sljedeće 1973. izabran je za docenta na Bogoslovskom fakultetu na Katedri za patrologiju (Crkvena književnost i Misao svetih otaca Istoka i Zapada). Predavao je i Istoriju Hrišćanske crkve niz godina, kao i neko vrijeme Istoriju Srpske crkve. Godine 1983. biran je za vanrednog, a 1987. za redovnog profesora na Katedri za patrologiju. Biran je za dekana Bogoslovskog fakulteta 1980/81. i 1990/91. U periodu rada na Fakultetu objavio je oko dvije stotine naučnih radova. Tada počinje da izlazi njegovo djelo Patrologija (knj. 2).

Nakon dolaska u Beograd služio je u Manastiru Vavedenje na Senjaku. Brzo se uključio u kulturna kretanja prestonice, prvenstveno aktivnim učestvovanjem na brojnim tribinama, gdje je svojim otvorenim istupanjima, odličnim poznavanjem teološke i filosofske misli te svojstvenom mu erudicijom i svestranošću zadobio velike simpatije i podršku – naročito omladine – u brojnim dijalozima sa apologetima marksizma i materijalizma. Održao je više desetina predavanja omladini u patrijaršijskoj sali u Beogradu. 

Poznata su i njegova reagovanja u štampi (posebno u listu Pravoslavlje, gdje je smatran za jedno od prvih pera). Istovremeno i naporedo sa profesorskim dužnostima djelatno je učestvovao u buđenju uspavane svetosavske i kosovske svijesti i savjesti srpskoga naroda, podsjećajući na ozbiljnost situacije na Kosovu i Metohiji, ali i u drugim srpskim zemljama. Učestvujući svojim prilozima u prikupljanju dokumenata i svjedočanstava o novomučeništvu, zavjetovao ih je budućim i sadašnjim generacijama kao dokument vremena i na taj način vraćao je dug postradalim Srbima i svojoj crkvi. Takođe, mnogobrojne mlade ljude je svojim primjerom nadahnuo i uputio na izučavanje bogoslovlja, podstaknuo na stupanje u sveštenički i monaški čin. Svojim pastirsko-eklisijalnim djelovanjem doprinio je izmirenju i prevazilaženju raskolâ, a osobito tzv. američkog raskola.

Ratne 1991. godine je od strane Svetog arhijerejskog sabora izabran, a na Ivanjdan 7. jula hirotonisan i ustoličen u Vršcu za episkopa banatskog, gdje je ostao nepunih godinu dana. Sveti arhijerejski sabor je, na majskom zasjedanju 1992, episkopa Atanasija izabrao za episkopa zahumsko-hercegovačkog i primorskog. Zbog ratnog požara nije mogao biti ustoličen u sjedištu Eparhije, Mostaru, nego u Trebinju, na Vidovdan 1992. godine. Novi episkop, sa sjedištem u Manastiru Tvrdošu, naslijedio je Eparhiju koja više decenija nije imala svoga arhipastira.

Tokom rata mnogorazlično je pomagao svoj narod, vojsku, siročad, izbjeglice, ranjenike i ostale nevoljnike i paćenike, obnavljajući pravoslavnu vjeru u Hercegovini masovnim krštavanjem, pričešćivanjem i prosvjećivanjem povjerenog mu naroda (pokrenuo je, između ostalog, eparhijski časopis Vidoslov, koji redovno izlazi od Božića 1993. do danas). Godine 1994. izabran je za prvog rektora novootvorene Duhovne akademije „Sveti Vasilije Ostroški“ u Foči. Njegovom zaslugom Hercegovinom su pronijete mošti Svetog Vasilija Tvrdoškog i Ostroškog Čudotvorca (10–11. maja 1996).

Zbog teške povrede vratnih pršljenova (3. decembra 1998) zamolio je Sabor episkopâ da ga razriješi dužnosti arhijerejske katedre, ali ne i arhijerejskog služenja. Na septembarskom zasjedanju 1999. godine Sveti arhijerejski sabor usvojio je ostavku episkopa Atanasija na aktivno upravljanje Eparhijom zahumsko-hercegovačkom i primorskom, a na njegovo mjesto izabran je episkop Grigorije. Episkop Atanasije ostao je da boravi u Manastiru Tvrdošu kraj Trebinja i da pomaže hercegovačkim arhijerhejima. Narednih godina mnogo vremena provodi na Kosovu i Metohiji (naročito od dolaska stranih NATO trupa u junu 1999) pomažući tamošnjem episkopu i stradalnom narodu.

Tokom 2001/2002. proveo je osam mjeseci u Jerusalimu izučavajući jevrejski jezik radi prevođenja Svetog pisma Starog zavjeta na srpski, i upoznajući bolje Svetu zemlju Gospodnju te služeći u Jerusalimskoj patrijaršiji, naročito na Grobu Gospodnjem i Grobu Majke Božje (prethodno je posjetio Svetu zemlju tri puta i Sinaj dva puta). Po povratku iz Jerusalima, Sabor ga je, od juna 2002. do maja 2003, poslao na ispomoć oboljelom episkopu žičkom Stefanu, kada je s drugim episkopima pripremio unošenje u kalendar svetih i episkopa žičkog i ohridskog Nikolaja. Po povratku iz Žiče, radi u Manastiru Tvrdošu na prevodu Svetog pisma s jevrejskog i grčkog, povremeno piše tekstove ili drži predavanja. Za vrijeme pogroma Srba na Kosmetu, marta 2004, bio je svih tih dana prisutan sa stradalnim narodom, sveštenstvom i monaštvom.

Episkop Atanasije je naročito kao jeromonah bio učesnik mnogih domaćih i međunarodnih naučnih skupova iz oblasti crkvene istorije, teologije, filosofije i hrišćanske kulture. Istovremeno je sarađivao u mnogim crkvenim i svjetovnim publikacijama kod nas i u inostranstvu. Autor je brojnih knjiga, studija, članaka, ogleda i besjeda na više svjetskih jezika, preko šest stotina radova. Prevodi sa starogrčkog, staroslovenskog i drugih jezika.

Njegovi bogoslovski, antropološki, patrološki, crkveno-istorijski radovi zalaze u sve periode istorije Crkve i obuhvataju skoro sva važnija pitanja pravoslavnog biblijsko-svetootačkog bogoslovlja. Njegovi literarni teološko-filosofski radovi i istupanja dobili su i zvaničnu potvrdu izborom u Udruženje književnika Srbije. Do sada je objavio više desetina knjiga. Vladiκο besmrtnog imena, vječna ti uspomena! 

Izvor: Eparhija zahumsko-hercegovačka i primorska