VERITAS: Saopštenje povodom godišnjice stradanja ravnokotarskih Srba 22. januara 1993. godine (akcija „Maslenica“)

Dana 22. januara 1993. godine, hrvatske oružane snage napale su južne delove Republike Srpske Krajine (RSK) pod kodnim nazivom „Maslenica“.

Agresija je izvršena tokom sprovođenja „Vensovog plana“, koji je godinu dana ranije RSK stavio pod zaštitu mirovnih snaga UN (UNPROFOR). Bila je to treća agresija Hrvatske na zaštićeno područje UN, u koje je primljena dve godine ranije.

U narednih nekoliko dana hrvatske oružane snage uspele su da zauzmu nekoliko desetina kvadratnih kilometara u Ravnom kotaru, uključujući aerodrom Zemunik i nekoliko brda na Velebitu, i da ovladaju branom Peruća i hidroelektranom.

U ovoj agresiji najviše su stradala tri srpska sela: Islam Grčki, Kašić i Smoković, kao i etnički mešovita sela: Murvica, Crno, Zemunik Gornji, Poljica i Islam Latinski. Srbi iz pomenutih sela su ubijani, prognani ili odvođeni u zatvore i logore. Njihova bogata imanja su opljačkana, opustošena i uništena, a spomenici kulture, groblja i crkve su devastirani, oskrnavljeni ili uništeni, uključujući palatu Janković Stojana u Islamu Grčkom sa crkvom Sv. Georgija (osveštana1675. godine), gde je sahranjen poznati pisac Vladan Desnica, i crkva Sv. Đorđa u Smokoviću (osnovan 1567) i Sv. Ilije u Kašiću (ur. 1872).

U ovoj agresiji, prema evidenciji Veritasa, ubijeno je i nestalo 346 Srba, od čega 55 civila, prosečne starosti 60 godina. Među žrtvama su 34 žene, prosečne starosti 57 godina, i troje dece do 12 godina.

Među stradalima je i 65 dobrovoljaca iz Srbije i BiH, koji su došli u Ravne Kotare da zajedno sa meštanima Srbima brane svoja vekovna ognjišta.

Od ukupnog broja žrtava, do sada je rasvetljena sudbina 337 osoba, dok se još 11 vodi kao nestalo, od čega 6 civila, među kojima 3 žene. U narednih nekoliko meseci u izbeglištvu je umrlo još 165 ljudi, uglavnom starijeg stanovništva. Iz navedenih ravnokotarskih sela proterano je više od deset hiljada Srba, koji su se raselili po celom svetu.

Jedan od najtežih zločina dogodio se već prvog dana agresije na prevoju Mali Alan na Velebitu, u neposrednoj blizini osmatračnice UNPROFOR-a, kada su pripadnicima hrvatske specijalne policije upali u zasedu i masakrirana 22 pripadnika Vojske Srpske Krajine (SVK) iz okoline Gračaca. Ovaj masakr počinili su pripadnici Petog voda „Alfe“, kojima je komandovao Milijan Brkić zvani Vaso, donedavni zamenik predsednika HDZ-a i potpredsednik Hrvatskog Sabora u prethodnom sazivu.

Operaciju „Maslenica“ planirali su i izveli Janko Bobetko, Ante Gotovina, Ante Roso, Mirko Norac i Mladen Markač, uz znanje i odobrenje Franje Tuđmana, tadašnjeg predsednika države i vrhovnog komandanta Oružanih snaga Republike Hrvatske, koji su već bili ili su naknadno unapređeni u činove generala.

U vreme ove agresije načelnik artiljerije sektora „Velebit“ bio je kosovski Albanac Agim Čeku, do 1991. godine oficir JNA, iz čijih su granata, usled neselektivnog granatiranja u dubini opština Benkovac i Obrovac, najviše ubijeni civili. Čeku je bio na Kosovu od 1999. do 2006. godine kao komandant OVK i Kosovskog zaštitnog korpusa, a od 2006. do 2008. kao premijer.

Iako je agresija izvršena u zaštićenoj zoni UN i pred očima brojnih pripadnika UNPROFOR-a, do sada, ni pred međunarodnim ni pred domaćim sudovima, niko nije procesuiran za zločine nad Srbima počinjene u ovoj akciji.

Prema zvaničnom popisu stanovništva u Republici Hrvatskoj iz 1991. godine, u Kašiću je živelo ukupno 765 stanovnika, od čega 757 (99%) Srba, u Smokoviću 1.029, od čega 989 ​​(96%) Srba, a 1.139 u Islamu grčkom, od čega 991 (87%) ) Srba.

Trideset godina kasnije, prema popisu stanovništva u Republici Hrvatskoj iz 2021. godine, u Kašiću je živelo 69 stanovnika, u Smokoviću 162 i u Islamu Grčkom 150, bez naznake nacionalnosti.

Beograd, 21.01.2022.

Izvor: VERITAS