Veljko Đurić Mišina: O ponavljanju laži da je u Beogradu bio jedan od prvih koncentracionih logora u Evropi

Na čijoj teritoriji je bio logor na Starom sajmištu

Na otvaranju seminara o holokaustu za nastavnike istorije, 7. oktobra 2015, ministar nauke i tehnološkog razvoja Srđan Verbić, ponovio je jednu neistinu koja se, pod hrvatskim uticajem, odavno i svesno plasira u srpskoj javnosti u nameri da se optuže Milan Nedić i Srbija za učešće u nemačkom velikom zločinu nad Jevrejima. Radi se, naime, o tvrdnji da je u Beogradu bio jedan od prvih koncentracionih logora u Evropi. Istine radi, da se podsetimo činjenica koje je prihvatila istorijska nauka:

Na sam dan nemačkog napada na Jugoslaviju, 6. aprila, Adolf Hitler je izdao „Opšte smernice“ za rasparčavanje zemlje. U njima je nemačka okupaciona uprava predviđena za „Staru Srbiju“. Taj termin zahteva objašnjenje. U jeziku srpskih političara, naučnika i novinara XIX i ranog XX veka, taj termin je označavao Sandžak (Rašku oblast), Kosovo  i  Metohiju, to jest centralne delove srednjevekovne Srbije. S druge strane, u inostranoj percepciji posle Prvog svetskog rata, „Stara Srbija“ je podrazumevala teritoriju Srbije pre Balkanskih ratova 1912-1913. godine. Hitler je upotrebio taj termin u ovom drugom značenju, što je potpuno bilo u skladu sa njegovom željom da kazni Srbe (koje je smatrao kao glavne krivce za 27-martovski puč) i da Srbiju svede u okvire koji neće moći da ugrozi poredak koji će nametnuti Nemačka.

Posle Aprilskog rata 1941. godine, i teritorijalne podele Kraljevine Jugoslavije, Srbija (Gebiet des Militärbefehalshabers in Serbien odnosno Vojno-okupaciona teritorija Srbija, kako je glasio zvaničan naziv) bila je pod direktnom nemačkom vojnom upravom. Pod nemačkom kontrolom formirana je i kolaboracionistička uprava (Komesarska uprava do kraja avgusta 1941, u kojoj je najvažniju ulogu imao Milan Aćimović, a potom Ministarski savet generala Milana Nedića).

Tokom  Aprilskog  rata  vlast  u istočnom Sremu je došla u ruke ustaša, potom članova Hrvatske seljačke stranke, i lokalnih folksdojčera.

Već 10. aprila u Zagrebu je, uz  nemačku  pomoć, proglašena Nezavisna Država Hrvatska (NDH) pod  ustaškim  vođstvom.  Ustaše  su htele da objedine celu Hrvatsku i Bosnu i Hercegovinu u okviru nove države. Srem je bio deo nekadašnje tzv. Kraljevine Hrvatske-Slavonije, i Hrvati su ga zahtevali po tom osnovu. Međutim, hrvatska vlast je uspostavljena samo zapadno od linije Slankamen (na Dunavu) – Boljevci (na Savi). Na taj način istočni deo Srema sa varošima Nova Pazova i Zemun ostao je pod nemačkom kontrolom. Kao i u slučaju Banata, za to je postojalo nekoliko razloga. S jedne strane, folksdojčeri su tu, kao i u Banatu, sanjali o autonomnom „Donauschwabenland“-u, sa germanizovanim Beogradom kao glavnim gradom. Budući da je Beograd bio prirodno središte regiona, lokalni folksdojčeri su se zalagali da istočni Srem ostane deo okupirane Srbije i iz ekonomskih razloga. S druge strane, ustaše su tražile da se obnovi istorijska granica na Savi i Dunavu, sve do njihovog ušća nadomak Beograda.

Nemačke vlasti iz Beograda su, sa svoje strane, težile da zadrže istočni Srem i posebno Zemun, kao deo nemačke okupacione zone u Srbiji iz ekonomskih i strateških razloga. Pre svega, veliki deo namirnica za Beograd je stizao odatle. Pored toga, beogradski aerodrom  je bio smešten u Zemunu. Kratkotalasna radio-stanica od važnosti za nemačku propagandu je takođe emitovala program odatle. Izvesno vreme je i sam  generalni opunomoćenik za privredu u Srbiji, Franc Nojhauzen, imao sedište u Zemunu. I drugi činovnici i oficiri su tamo imali svoje  prostorije jer je Beograd pretrpeo velike štete u vazdušnim napadima na početku rata aprila 1941. Zbog toga su vojni zapovednik u Srbiji i generalni opunomoćenik za privredu zahtevali da istočni Srem ostane  pod nemačkom kontrolom. To je podržao i Herman Gering u svojstvu komesara Rajha za Četvorogodišnji plan, a kao privremeno rešenje to je prihvatila i Vrhovna komanda Vermahta. Nemačko Ministarstvo inostranih poslova takođe nije imalo ništa protiv, pod uslovom da to ne predodredi buduću granicu.

Granica između Nezavisne Države Hrvatske i vojno-okupacione teritorije Srbije označena je nakon konsultacija Zagreba i Berlina, zakonom donesenim 7. juna 1941. godine. Granica je išla linijom stare granice između Austro-Ugarske i Srbije. Istočni deo Srema je bio deo NDH, ali je Treći rajh tu oblast, pod nazivom Ostsyrmien, iz svojih bezbednosnih i strateških razloga kontrolisao.

Na prostoru Starog sajmišta, koji je bio u ataru Zemuna, i na teritoriji Nezavisne Države Hrvatske, organizovan je nemački logor u Zemunu, pod komandom Gestapoa, koji je u prvoj fazi bio namenjen logorisanju i likvidaciji Jevreja iz Srbije (Jevrejski logor Zemun, decembar 1941–maj 1942), a u drugoj, do jula 1944. godine, služio je kao prihvatni logor za Srbe dopremljene iz Srbije, ali i iz drugih područja, odakle su odvođeni na streljanje (stratište Jajinci) ili transportovani u logore u Rajhu. Od maja do jula 1944, bio je pod upravom Nezavisne Države Hrvatske.

U Jevrejskom logoru je internirano i ubijeno oko 6.400 Jevreja, a iz Prihvatnog logora Zemun, od oko 32.000 zatočenih, živote je izgubilo najmanje 10.636 ljudi, većinom Srba.

Izvor: STANjE STVARI

Vezane vijesti:

Prof. dr Veljko Đurić Mišina: Popis srpskih žrtava …

VELjKO ĐURIĆ MIŠINA: HRVATSKA LEGIJA POD …

Veljko Đurić Mišina: Nad Srbima je izvršen genocid …

Staro Sajmište: Iseljavaju centralnu kulu – Jadovno 1941.

logor „staro sajmište“ pretvoriti u memorijalni kompleks