U Srbiji locirano 12 gubilišta

Završeno mapiranje stratišta u prvoj fazi Holokausta, tokom ratne 1941.godine. Mesta stradanja, i kod nas i u Hrvatskoj, neobeležena ili devastirana

Oko 6.500 muškaraca Jevreja stradalo je u Srbiji, početkom okupacije, u prvoj fazi Holokausta, ujesen 1941. Još 7.000 žena i dece ubijeno je do proleća 1942. U Novom Sadu, početkom 1942, nekoliko hiljada ljudi, uglavnom Jevreja i Srba, stradalo je u mađarskoj „Raciji“. U Nezavisnoj Državi Hrvatskoj, u periodu između maja i avgusta 1941. godine ubijeno je oko 2.000 Jevreja i više od 20.000 Srba.

Punih 75 godina kasnije, Savez jevrejskih opština Srbije, Centar za istraživanje i edukaciju o Holokaustu i Odsjek za kulturalne studije Filozofskog fakulteta Sveučilišta u Rijeci pokrenuli su projekat mapiranja mesta stradanja prve faze Holokausta u Srbiji i Hrvatskoj, čiji će rezultati biti predstavljeni na okruglom stolu, 1. jula, u Centru za kulturnu dekontaminaciju.

U Srbiji je mapirano ukupno 12 lokacija: Jajinci, Jabuka, Rakovica, Bubanj Potok, Bežanijska kosa (Trostruki surduk), Deliblato, Šabac, Novi Sad, Kraljevo, Kragujevac, Niš i Leskovac. U Hrvatskoj je mapiran kompleks logora u Jadovnom, Gospiću i na ostrvu Pag (Slana i Metajna).

– Akcenat na okruglom stolu biće na hrvatskim stratištima, kao i Jabuci i Šapcu, u Srbiji. Posebno ćemo apostrofirati u kakvom stanju su danas. Sa nekadašnjeg logora Topovske šupe, na Autokomandi, ponovo je, po drugi ili treći put, skinuta spomen-tabla. Jabuka je potpuno devastirana, a od obećanja da će početi obnova do jula, nema ništa. U Šapcu, odnosno Zasavici, postoji samo mali spomenik usred njive zasađene kukuruzom, na 200 metara od mesta gde je streljano oko 870 Jevreja. Reč je mahom o izbeglicama iz „Kladovskog transporta“, koji nikad nisu stigli do Izraela, ali i lokalnim jevrejskim i romskim muškarcima – kaže Milovan Pisari iz Centra za istraživanje i edukaciju o Holokaustu.

On naglašava i jadno stanje u kom su nekadašnja stratišta u Hrvatskoj. Kaže, kolege iz Zagreba su bukvalno lutale oko Jadovna, jer nisu mogle da nađu sve masovne grobnice, budući da je obeležena samo jedna. Na Pagu je, iznad jedne od najpoznatijih plaža, bila spomen-ploča da je tu bio logor, ali je skinuta. Turisti i dan danas nailaze na komadiće žice od zaštitne ograde, ne znajući šta je.

– Jadovno nije bio klasičan logor, već obična poljana na koju su ljudi dovoženi isključivo da bi bili ubijeni. U početku su spavali po nekoliko dana pod otvorenim nebom. Kolege iz Hrvatske predstaviće ne samo mape stradanja i stanje u kom su te lokacije danas, već i kako hrvatska istoriografija tretira Jadovno – kaže Pisari.

PODRŠKA

Održavanje okruglog stola omogućila je nemačka ambasada u Beogradu, a projekat „Mesta stradanja – prva faza Holokausta u Srbiji i Hrvatskoj“ podržali su Ministarstvo kulture i informisanja Srbije i Muzej Holokausta u Parizu.

Autor: V. C. SPASOJEVIĆ

Izvor: NOVOSTI