STROGO ČUVANA TAJNA: Dražini četnici bili Rajko Mitić, Bora Stanković, Mija Aleksić…

Autor knjiga o generalu Dragoljubu Mihailoviću nastavlja da otkriva istorijske činjenice i malo poznate stvari o četničkom pokretu. Telegraf.rs prenosi još jednu od priča Miloslava Samardžića koje ne ostavljaju nikog ravnodušnim, a ona je zaista posebna.

Naime, mnoge poznate ličnosti bile su pripadnici četničkog pokreta na čelu s Dražom a među njima su i košarkaška legenda Bora Stanković, glumac Mija Aleksić, prva Zvezdina zvezda Rajko Mitić, ali i čuveni košarkaški stručnjak Aleksandar Nikolić, scenarista Novak Novak i mnogi drugi.

Samardžić piše da je u jesen 1943. godine, posle kapitulacije Italije, došlo do velikog priliva intelektualaca u partizanski pokret – oni se tome nisu obradovali, naprotiv, tvrdi ovaj istoričar.

Posleratnom pogromu izbegao je student Aleksandar Aca Nikolić, omladinac Štaba 501. On će postati jedan od glavnih tvoraca jugoslovenskog košarkaškog čuda i verovatno najuspešniji reprezentativni trener svog doba. Pod njegovim vođstvom osvojene su prve medalje na evropskim i svetskim prvenstvima šezdesetih godina.

Još jedna košarkaška legenda, tada student veterine, Borislav Bora Stanković, bio je beogradski ravnogorski ilegalac. Prema neproverenim informacijama, njegovog oca su ubili komunisti.

Ilegalac je bio i jedan od najčuvenijih posleratnih fudbalera – Rajko Mitić. On je bio komandant brigade beogradskih ravnogorskih ilegalaca. Spasao se zahvaljujući fudbalu, a svojim preživelim saborcima delio je na stotine besplatnih ulaznica za utakmice “Crvene zvezde”.

Jedan od najpopularnijih posleratnih glumaca Mija Aleksić proleće i leto 1944. godine proveo je na Gledićkim planinama, na kursevima za ravnogorsku omladinu.

Čuvena glumica iz šezdesetih godina Branka Mitić tokom rata je bila član Ženske ravnogorske organizacije saniteta (ŽROS) Deligradskog korpusa. Predsednica ŽROS-a i Jugoslovenske ravnogorske omladine Deligradskog korpusa, Danica Ivković, ćerka dr Ivkovića iz Aleksinca, streljana je od komunista 26. novembra 1944. na Bubnju kod Niša.

Glumac Ljubiša Bačić bio je u propagandnoj sekciji Čegarskog korpusa, koja je organizovala skečeve i priredbe. U toj sekciji nalazio se i potonji čuveni glumac Mića Tatić, kao i još jedan Nišlija, ništa manje čuveni glumac, Živojin Žika Milenković. Žikin otac Aleksandar, radnik Niške železničke radionice, bio je pripadnik Dražine železničke organizacije.

Novak Novak (Novaković), čiji je otac, sveštenik Ješa Novaković, posle rata streljan u Kruševcu, dao je Dragutinu Dobričaninu ulogu Vase S. Tajčića u kultnoj seriji „Pozorište u kući”. Kroz taj lik je, koliko je to bilo moguće u ono doba, prikazana građanska klasa, koju su uništili komunisti.

– Za razliku od ostalih boraca, seljaka i radnika, ljekari su, općenito uzevši, kao intelektualci i već formirani ljudi teže pristupačni prevaspitavanju u duhu narodnooslobodilačke borbe – pisao je šef saniteta Vrhovnog štaba, dr Gojko Nikoliš.

Zato je tražio “najvišu budnost“ prema tim lekarima, dok je “glavno uporište“ medicinske službe i dalje bilo “bolničarsko osoblje koje je u toku ove dvogodišnje borbe višestruko dokazalo svoju odanost ciljevima NO borbe”.

U to doba, 30. novembra 1943. godine, Četvrta crnogorska brigada je ovako izveštavala o razlozima streljanja jednog dezertera iz 6. crnogorske brigade:

“Mi smo sudili ovom bjeguncu 6. brigade zato što je bio vrlo opasan tip (intelektualac) koji je išao kod četnika…“

Masovnim likvidacijama, naročito posle “oslobođenja“, srpski narod je teško osakaćen, što se najbolje uočava po kasnijim uspesima Dražinih ljudi koji su preživeli to “vreme smrti“.

Tako, Dražin poručnik Milisav Šurbatović u Americi postaje šef inženjerske ekipe projekta “Apolo 11″. U projekt je, inače, bilo uključeno još pet srpskih emigranata. Milorad Drašković iz Beograda, šef Štaba 501 Jugoslovenske ravnogorske omladine, postao je profesor na Stenfordu i direktor Arhiva Huverovog instituta.

Još jedan omladinac iz Štaba 501, Dimitrije Đorđević iz Beograda, bio je redovni profesor Kalifornijskog univerziteta i gostujući profesor na mnogim univerzitetima, uključujući i Kembridž. Bio je član Američkog istorijskog društva i niza drugih naučnih ustanova. Kao i Drašković, autor je više naučnih radova, a njegov opis Mathauzena – u koji je dopao kao Dražin četnik – spada u najbolje opise ovog koncentracionog logora.

Ono što su Drašković i Đorđević bili u Americi, u Francuskoj je bio Branislav Stranjaković, rođeni Užičanin, Dražin beogradski ilegalac. Stranjaković je doktorirao u Ženevi, na temi “Lenjin i Treća internacionala“. Kao svetski ekspert za komunizam, posle smrti Borisa Suvarina uređivao je časopis “Istok-Zapad“, u Parizu. Objavio je više knjiga, a zajedno sa Miloradom Draškovićem i „Biografski rečnik Kominterne“.

Aleksandar Đokić “Ćosa“ iz Sibnice pod Kosmajem, beogradski student, omladinac Štaba 501, završio je dva fakulteta u Ženevi, postao doktor nauka i poznati naučnik u Švajcarskoj.

Pukovnik Živan Knežević iz Beograda, šef Vojnog kabineta u vladi Slobodana Jovanovića, postao je američki oficir i, uz Dražu, jedini Srbin nosilac najvećeg američkog odlikovanja namenjenog strancima – Legije zaslužnih.

Šef beogradskih ilegalaca, potpukovnik Žarko Todorović “Valter“ iz Beograda, posle izlaska iz Mathauzena 1945. postaće pukovnik Legije stranaca, a po završetku vojne karijere visoki činovnik francuske vlade.

Još jedan četnički oficir postao je američki univerzitetski profesor: kapetan Petar Bubreško, ratni komandant Trebinjskog sreza, šef propagande Trebinjskog korpusa i urednik lista „Glas Kosova“. Bubreško je diplomirao francusku književnost na Sorboni, pre rata je bio profesor francuskog jezika u Trebinjskoj gimnaziji, a posle rata na Teksaškom univerzitetu. Poznavao je Jovana Dučića, a 1951, uz pomoć bivšeg ministra Jovana Đonovića, upravo on objavljuje tri do tada nepoznata dela velikog pesnika: “Staza pored puta“, “Moji saputnici“ i “Jutra sa Leutara“.

Niz onih koji su nekako izmakli dželatima, iako nisu emigrirali, počinjemo s kapetanom dr Nemanjom Vurdeljom iz saniteta Dražine Vrhovne komande. On je postao utemeljivač neurologije i psihijatrije u Vojvodini. Bio je osnivač Katedre za neurologiju, psihijatriju i medicinsku psihologiju na Univerzitetu u Novom Sadu. Preminuo je 2004, u 97. godini života.

Rat su preživela i dva čuvena Dražina ilegalca iz Slovenije: Leon Štukelj, najuspešniji sportista u istoriji Slovenije i Aleksandar Bajt, koji će postati najpoznatiji slovenački ekonomista.

Izvor: SRBIN.info