Serbian
Armenian
Croatian
Dutch
English
French
German
Greek
Hebrew
Hungarian
Italian
Norwegian
Polish
Russian
Slovenian
Spanish
Manastir Žitomislić – Blagoveštenja Presvete Bogorodice iz 15. veka, pripada Eparhiji zahumsko-hercegovačke i primorske Srpske pravoslavne crkve.
Napomena redakcije portala Jadovno.srb.: Ovaj prilog je prvi put objavljen na našem portalu 25. avgusta 2017. godine.
Prošlost manastira
Smešten je u selu Žitomislići kod Mostara, u Hercegovini. Obnovljen je 1563. godine, za ktitora je imao čuvenu vlastelinsku porodice Miloradović. U istorijskim spisima 1583. i 1599. godine pominje se prvi iguman Žitomislića Joavan i Milisav Vukašinov iz sela Crnići. Iz godine 1602/1603. postoji sačuvan zapis majstora Vukašina iz manastira Orahovice, uklesan na kapitelu južnog stuba Žitomislićke crkve. Godine 1609. dovršen je živopis Žitomislićkog hrama po porudžbini igumana Save, trudom i troškom jeromonaha Maksima. Monasi manastira Žitomislića u XVII veku postaju i hilandarski igumani. Zatim je vekovima bratstvo bilo jako i uticalo je na život Srba u tim krajevima.
Bogoslovska škola
U manastiru je 1848. godine otvorena prva bogoslovska škola u Bosni i Hercegovini. Osnovali su je tadašnji arhimandrit Serafim Perović i Nićifor Dučić. Kasnije je otvorena i škola za opismenjavanje srpske dece, koja je postojala sve do 1971. U manastiru se nalazila i vredna zbirka ikona iz perioda od 16. do 19. veka. kao i značajan broj knjiga i drugih crkvenih dragocenosti. Manastir je delio sudbinu srpskog naroda u dolini Neretve.
Stradanje manastira i monaha
U junu 1941. godine ustaše su pobile celo bratstvo manastira Žitomislića i bacile u Vidonjsku jamu, na desnoj obali Neretve. Manastir je opusteo. Krajem 1941. godine manastirske konake su zapalili ustaše i Nemci, pošto su prethodno opljačkali riznicu, arhivu i biblioteku. Manastirska crkva je sačuvana.
U nedelju 3. februara 1991. godine u Žitomisliću, svečano su sahranjene mošti Žitomislićkih Novomučenika. Zatim su paravojne formacije Hrvatskih odbrambenih snaga (HOS) pod vođstvom Blaža Kraljevića, polovinom juna 1992. godine, manastir spalili i srušili. Sestrinstvo sa igumanijom Evpraksijom i duhovnikom igumanom Jovanom (Nedićem) izbeglo je iz manastira nekoliko sedmica pre hrvatske agresije. Utočište su našli u manastiru Dokmir kraj Uba. Igumanija Evpraksija je umrla 2007.
Golgota biblijskih razmera
Monografiju Jovana Mirkovića „Stradanje Srpske pravoslavne crkve u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj”, na srpskom i engleskom, objavio „Svet knjige” iz Beograda
U istorijsko-dokumentarnoj knjizi – foto-monografiji „Stradanje Srpske pravoslavne crkve u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj” („Suffering of the Serbian orthodox church in the Independent State of Croatia” (objavljenoj dvojezično, na srpskom i engleskom jeziku), autora Jovana Mirkovića (izdavač: „Svet knjige”, Beograd, 2016) predstavljeni su iscrpni podaci o stradanju srpskih crkava, sveštenstva i srpskog naroda u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj (1941–1945). Predgovor knjizi napisao je episkop pakračko-slavonski Jovan (Ćulibrk).
Obimna građa, na više od šesto strana, velikog formata, raspoređena je po tematskim celinama koje se, uglavnom, podudaraju sa pojedinim istorijsko-geografskim oblastima i regijama, na kojima je 1941. godine uspostavila svoju vlast Nezavisna Država Hrvatska. To su: Kordun, Banija, Slavonija, Srem, Lika i Gorski Kotar, Dalmacija, Bosanska Krajina, Srednja i Istočna Bosna i Hercegovina.
Tekstovi u knjizi uz 885 dokumentarnih fotografija na kojima su crkve, kapele, crkvišta, ruševine, popaljene i polusrušene crkve, zgarišta – svedoče da su 1941. godine Srpska pravoslavna crkva i njeno sveštenstvo doživeli golgotu biblijskih razmera i da je uništenje srpskog naroda u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj predstavljalo glavni zadatak svih oružanih formacija hrvatske države i njenog državnog aparata. Srušeno je oko 450 srpskih crkava, a 800 opustošeno i oštećeno. U mnogim mestima crkve su pretvorene u stratišta gde su ustaše vršile masovna ubijanja pravoslavnih meštana.
Knjiga donosi biografije i podatke o stradanju 227 srpskih sveštenika koji su podelili sudbinu svojih hramova i vernika. Većina od njih ubijena je u svojim domovima, u crkvama ili u gospićkim i jasenovačkim logorima. Fotografije čuvaju sećanja na njih, a u pratećim tekstovima opisani su i načini njihovog umorstva. Svedoče, takođe, i o brutalnom zatiranju svešteničkih porodica.
Da je i Rimokatolička crkva bila aktivni učesnik u sprovođenju hrvatske državne politike svedoče i fotografije i faksimili dokumenata o njenoj saradnji sa ustaškim režimom. Katolički sveštenici su tokom celog rata, u mnogim slučajevima, bili inspiratori, organizatori ili direktni izvršioci zločina nad srpskim narodom. Tri komandanta logora Jasenovac bili su pre toga katolički sveštenici. Episkopat Rimokatoličke crkve, na čelu sa nadbiskupom Stepincem, nije nikad otvoreno osudio zločine nad srpskim narodom, niti se javno ogradio od zločinačkog delovanja hrvatske države i njenih struktura u periodu od 1941. do 1945. godine.
Fotografije u ovoj knjizi odupiru se protoku vremena i opstaju kao trajni i uverljivi dokumenti koji dovoljno rečito govore o stradanju srpskih crkava i o uništavanju srpskog naroda na teritorijama koje su bile pod vlašću Nezavisne Države Hrvatske.
Manastir Žitomislić, kod Mostara, spaljen i srušen do temelja (1992) (Fotografija iz knjige)
Obnova
U toku 2003. i 2005. godine obnovljena je crkva i osveštana od strane Patrijarha srpskog Pavla u maju 2005. godine. Manastirska slava je Blagoveštenje.
Autor: Zoran Radisavljević
Izvor: VIDOVDAN
Vezane vijesti:
Beseda posle opela prepodobnomučenicima Žitomislićkim …
Sjećanje na veliko stradanje Srba u Hercegovini | Jadovno 1941.
Učenici „Prosvjetine škole” posjetili Prebilovce | Jadovno …
