Skandalozni projekat UN na KiM: Obnavljaju dom vernog saradnika nacista i zločinca

Deva je bio jedan od osnivača velike Albanije i surove SS divizije Skenderbeg, koja je likvidirala Srbe, Jevreje i Rome u Drugom svetskom ratu.

Foto Fejsbuk UNDP

Aencija Ujedinjenih nacija zadužena za razvoj država i teritorija (UNDP) u Kosovskoj Mitrovici rekonstruiše kuću Džafera Deve (1904-1978), ozloglašenog naciste koga su zbog surovosti zvali i kosmetski Hitler. Deva je bio jedan od osnivača velike Albanije i surove SS divizije Skenderbeg, koja je likvidirala Srbe, Jevreje i Rome u Drugom svetskom ratu.

Skandalozna obnova se odvija u okviru projekta Evropske unije koji doprinosi stabilnosti i miru (IcSP). Posle obnove, Devina kuća u južnom delu Kosovske Mitrovice će, kako je najavljeno, postati regionalni centar za kulturne aktivnosti, što mnogi tumače kao pokušaj njegove rehabilitacije.

– Ukoliko se nešto čini iz neznanja, to nije opravdanje. Donekle bih razumeo da kuću Džafera Deve rekonstruišu Albanci, ali sramota je što je obnavljaju Ujedinjene nacije. Deva je bio ubica i zločinac – kaže nam istoričar prof. dr Ljubodrag Dimić. – U svakom slučaju moramo se zapitati kakve vrednosti neguju i podstiču UN i koliko je to suprotstavljeno postulatima koji čine temelj organizacije. Ujedinjene nacije su nastale na kraju Drugog svetskog rata sa ciljem da se nikada ne ponove zločini i ideologija koja je poražena u tom ratu.

Za vreme nemačke okupacije Deva je bio kvislinški gradonačelnik Kosovske Mitrovice i ministar unutrašnjih poslova Albanije. U obelodanjenoj arhivi američke Centralne obaveštajne agencije naslovljenoj Nazi War Crime Disclosure Act navodi se da je Deva u Beogradu, u leto 1943, dobio instrukcije Nemačke vrhovne komande za Balkan da oformi vladu koja će voditi računa da ciljevi Nemačke ne budu ometeni, a već oktobra iste godine postao je ministar unutrašnjih poslova u Tirani. Isti izvori navode i da ga je Hitler odlikovao 1944. godine.

– Za nas je rekonstrukcija kuće Džafera Deve sporna, ali za UNDP očigledno nije. Oni su deo okupacionog aparata na KiM. Kad Ujedinjene nacije rekonstruišu kuću Džafera Deve i planiraju da se taj prostor koristi za promociju kulture, kao da afirmišu ideologiju kojoj je on pripadao – kaže istoričar Aleksandar Raković za „Novosti“.

– UNDP obnavlja kuću, a Albanci će joj dati velikoalbanski karakter koji je Deva kao ličnost nosio. Ono što je Aćif Hadžiahmetović Bljuta bio u Novom Pazaru, Deva je bio u Kosovskoj Mitrovici. Otkad je podignut luksuzan mauzolej Ademu Jašariju, ništa me ne iznenađuje. Albanski teroristi su postali uvaženi deo tog društva.

General Hans Gustav Felber opisao je Devu kao osnovnu pokretačku snagu na KiM.

Deva se povezao sa nemačkom obaveštajnom službom još pre početka rata, a tokom okupacije uspeo je da se nametne kao najmoćnija figura na prostoru kosovskomitrovačkog okruga – kaže istoričar dr Igor Vukadinović iz Balkanološkog instituta SANU. – Posle kapitulacije Italije, preuzeo je vodeću ulogu u Drugoj prizrenskoj ligi koja je upravljala celom „velikom Albanijom“.

Iskoristio je okupaciju za podsticanje pogroma nad Srbima, a umešan je i u Holokaust. Naime, 1942. organizovao je akciju oduzimanja jevrejske imovine u Mitrovici i deportaciju Jevreja u logor Staro sajmište. Uspeo je da se povuče sa nemačkim trupama sa Balkana, dok je svoje saradnike ostavio na KiM i dao im uputstva kako da nastave borbu iza linija neprijateljskog fronta. Boravio je u Turskoj i u Italiji do 1956, kada se prebacio u SAD. Deva je spokojno okončao život. Nije odgovarao za zločine koje je počinio.

Porodični muzej?

Kuća Džafera Deve je proglašena za spomenik kulture, i opisuje se kao građevina velike istorijske, kulturne i arhitektonske vrednosti, koju su 1930. godine sagradile austrijske arhitekte i radnici. Ranije je pisano da će u obnovu biti uloženo 150.000 evra, „kako bi postala muzej Džafera Deve i njegove porodice“.

FOKUS NA OČUVANjU KULTURNOG I VERSKOG NASLEĐA

Sa zabrinutošću uzimamo u obzir kontroverzu koja povezuje prošlost zgrade i trenutno rade na alternativama za dobrobit lokalne zajednice i dijaloga među zajednicama – navedeno je u zajedničnom odgovoru EU na Kosovu – EUSR, UNDP i prištinskog Ministarstva kulture „Novostima“.

– Očuvanje i obnova kulturnog i verskog nasleđa je vođeno potrebom da se sačuva za nove generacije. Fokus je na arhitektonskim vrednostima – navodi se u njihovom saopštenju. – Kuću, koja se nalazi u centru Mitrovice, podigli su 1930. austrijske arhitekte i radnici. Posle Drugog svetskog rata, 1945, SR Jugoslavija je konfiskovala svu imovinu Džafera Deve, a imovina je prešla u društvenu svojinu. Nakon konfiskacije, kuća je korišćena kao dom zdravlja, sklonište za beskućnike, sirotište, a jedno vreme i kao zgrada Opštine. Zgrada pripada modernom zapadnoevropskom stilu i prva je takve vrste u Mitrovici, sa brojnim spoljnim ukrasima, karakterističnim za njen stil.

U odgovoru još piše da se Devina kuća nalazi na privremenoj listi zaštićenih spomenika kulturnog nasleđa na Kosovu:

– Iako je zbog svoje arhitektonske vrednosti proglašena spomenikom kulture, kuća je propala. Planirana restauracija će obezbediti da se njene arhitektonske vrednosti vrate. Kulturni centar služiće kao centar za okupljanje lokalnih zajednica, istraživanje ideja, promovisanje interkulturalizma, tolerancije i povezanosti.

Izvor: Novosti / IN4S