Sećanje na Jadovno 1941.

Povodom 24. juna „Dana sećanja na Jadovno 1941.“ organizovano je hodočašće mestima u regionu Gospića gde su od aprila do avgusta 1941. godine vršene masovne likvidacije civila Srba i Jevreja od strane Ustaša NDH. U hodočašću je učestvovalo oko 150 članova porodica i poštovalaca jadovničkih žrtava.

Hodočašće je organizovalo Udruženje „Jadovno 1941.“ (www.jadovno.com, e-mail: udruzenje@jadovno.com), sa svojim ograncima u Beogradu i Banja Luci. Većinu hodočasnika činili su mladi.

Logor smrti „Jadovno“ osnovan je u prvoj polovini maja 1941. godine na planini Velebit, 22 km severozapadno od Gospića, na čistini zvanoj Čačić – Dolac, na 1.200 m nadmorske visine, duboko u šumi, pod vedrim nebom. U okviru programa hodočasnici su posetili spomenik žrtvama i više jama u okolini, u koje su Ustaše NDH bacale žive, ili monstruozno ubijene civile – Srbe i Jevreje, uključujući žene i decu. Kod Šaranove jame održan je crkveni pomen žrtvama, upaljene su sveće i položeno je cveće.

Jadovno je jedno od stratišta u sistemu za masovne likvidacije Srba i Jevreja koji je prethodio otvaranju logora smrti Jasenovac. Centar tog sistema bio je u Gospiću koji je imao ulogu sabirnog centra, dok su same likvidacije nevinih ljudi vršene neposredno kod  jama u karsnom Velebitu, kao i u četiri gubilišta na ostrvu Pagu, od kojih su dva bila za odrasle Srbe, jedno za Jevreje i jedno za žene i decu. Prema objavljenim istraživanjima, među kojima se, po dokumentaciji, sistematičnosti i sveobuhvatnosti, izdvaja dvotomna knjiga dr Đure Zatezala, u periodu od 11. aprila do 21. avgusta 1941. godine u ovom NDH sistemu organizovanih masovnih likvidacija, na najokurutniji način je ubijeno 40.123 muškaraca, žena i dece. Žrtve, koje su poticale iz svih delova tadašnje NDH, njihovi posmrtni ostaci, nikada nisu ekshumirani iz jama, niti dostojanstveno sahranjeni.

U okviru programa hodočašća u Plaškom je promovisana knjiga „Jadovnička golgota 1941.“, autora prote Dragana Šućura, iz Banja Luke. Dr Dušan Bastašić, predsednik Udruženja „Jadovno 1941.“ održao je predavanje o rezultatima dosadašnjih istraživanja stradanja Srba i Jevreja u sistemu logora smrti Jadovno – Gospić – Pag. On je posebno naglasio neophodnost šire podrške odgovornih faktora kako bi se utvrdila puna istina o stradanju Srba u ovom delu Nezavisne države Hrvatske, kako bi se obeležila sva mesta stradanja, a posmrtni ostaci ekshumirali i dostojanstveno sahranili, što je civilizacijski standard i moralna odgovornost.

U crkvenom hramu u Plaškom, hodočasnici su prisustvovali liturgiji koju je služio paroh Goran Slavinić, uz sasluženje paroha susednih parohija. Posle liturgije, u crkvenoj porti plašćanski domaćini priredili su zajednički ručak.

Hodočasnici su posetili rodnu kuću Nikole Tesle, hram i groblje u Smiljanu. Pored samog hrama je masovna neobeležena grobnica žrtava ustaškog terora, među kojima je bilo i 117 civila sa prezimenom Tesla.  Na tom mestu je postojao spomenik sa osnovnim činjenicama o žrtvama. Spomenik je srušen, a na njegovo mesto postavljena ploča bez ikakvog znaka šta se ispod nje nalazi.

Tokom trodnevnog hodočašća, u svakoj prilici je isticana potreba čuvanja istine i pamćenja nevinih žrtava, kako se slične strahote nikada i nigde ne bi ponovile. Ukazivano je i na potrebu obnove hiljada porušenih spomenika žrtvama fašističke NDH.

Beograd, 23. jun 2014.

Beogradski forum za svet ravnopravnih