Revizionistička istoriografija na mestu glinskog martirijuma

Poslednjih nedelja i meseci svedoci smo nadimanja psihologije uperene protiv Srba i Srpske Pravoslavne Crkve u susednoj Republici Hrvatskoj. Takva raspoloženja i gestovi evociraju teško vreme Drugog svetskog rata.

Razglednica Glina (1913) – Pravoslavna crkva i Hrvatski dom u Glini

Poslednjih nedelja i meseci svedoci smo nadimanja psihologije uperene protiv Srba i Srpske Pravoslavne Crkve u susednoj Republici Hrvatskoj. Takva raspoloženja i gestovi evociraju teško vreme Drugog svetskog rata.

Revizionizam je pojava da se negiraju zločini iz Drugog svetskog rata, za vreme vladavine tadašnjih totalitarnih režima. Naročito se javlja među narodima koji su podržavali, podupirali i aktivno učestvovali u aparaturi tih istih, no zlu poznatih, političkih sistema. Ponovno istraživanje, revizija no sebi, ne mora da bude ništa loše, ali pravilo je da upravo oni pisci koji zagovaraju revizionizam, jesu najčešće publicisti kojima nedostaje prava istoriografska metodologija. Oni negiraju i umanjuju zločine, predstavljajući istorijsko vreme i prostor izvan tadašnje ideologije koja je pokrenula i izazvala masovno stradanje ljudi. Revizionistička dela su agresivna, predstavljajući se objektivnim, nude „obilje argumenata“, ali ostaju na površini tragajući i iznoseći kontradiktornosti u postojećoj literaturi, ali bez spremnosti da urone u naporna arhivistička istraživanja. Takvi pisci nemaju poštovanja prema žrtvama i u funkciji su relativizacije odgovornosti za masovna stradanja stanovništva i imajući neskrivenu političku intenciju. U ozbiljnim i pravnim državama postoje sistemske kazne i sankcije za takve autore.

Poslednjih nedelja i meseci svedoci smo nadimanja psihologije uperene protiv Srba i Srpske Pravoslavne Crkve u susednoj Republici Hrvatskoj. Takva raspoloženja i gestovi evociraju teško vreme Drugog svetskog rata, o čemu postoji dovoljno svedočanstava, o onom teškom, krvavom i mučeničkom iskustvu. Počnimo od najskorijeg skrnavljenja Saborne crkve u Karlovcu, sedištu istorijske Eparhije gornjokarlovačke, koje se desilo u noći 14/15. februara 2015. godine. Gotovo svakodnevni grafiti mržnje nisu toliko ni interesantni za nabrajanje. Idemo dalje: održavanje misa zadušnica za poglavnika Nezavisne Države Hrvatske Antu Pavelića 28. decembra, pretvara se svake godine, pa i prošle, u desničarsku demonstraciju i, što je naročito tužno, sa blagoslovom jednog dela Rimokatoličke crkve u Hrvatskoj, a tek uz neprimećene proteste demokratičnijeg i hrabrijeg sloja tamošnjeg društva. Sve su prisutniji u javnosti zahtevi izvesnih krugova da se Srpska Pravoslavna Crkva ukine i da se u Republici Hrvatskoj uspostavi fantomska Hrvatska pravoslavna crkva, čiji bi vernici bili deklarisani Hrvati. Dakle ponovo se aktualizuje plan iz 1942. godine o definitivnoj asimilaciji srpske nacije. Pokušaj komemoracije na mestu glinske pravoslavne crkve u kojoj se u leto 1941. godine desio masovan zločin, klanje pravoslavnih Srba, sprečen je od strane tamošnjih opštinskih vlasti. Ljudima koji su želeli da upale sveće na crkvištu, današnjem mestu na kome je voljom komunističkih vlasti podignut, umesto nove obnovljene bogomolje, sekularizovani Spomen-dom odlukom opštinskih vlasti Gline to nije dopušteno.

Međutim, tu se nije stalo. Ha mestu porušene Crkve Rođenja Presvete Bogorodice, u danas preimenovanom Hrvatskom domu, u Glini je organizovana promocija knjige u kojoj se iznosi teza da se zločin u Glinskoj crkvi nije nikada dogodio, a da je u pitanju uporna „velikosrpska“ propaganda usmerena protiv dobrobiti i boljitka hrvatskog naroda.

O tome se ne bi ništa ni znalo da na Jutjubu (https://www.youtube.com/watch?v=JsWkBGMI8OA) nije osvanuo snimak promocije knjige Drugačija povijest (o Srbu, Jasenovcu, Glini…), novinara Glasa koncila Tomislava Vukovića, od 12. februara 2015. godine, na kojoj su pored autora govorili Andrija Mažić i Mate Kovačević.

Uvodničar Andrija Mažić, politikolog, se nakon govora o opskurnim geopolitičkim temama, „antipovjesti“ i falsifikatima, dotakao „velikosrpske imperijalne politike sa kojom se Hrvatska svakodnevno suočava“ (7.12-7.16). A kako Srbija nije nikakva imperija, iza njenih planova zapravo stoji Velika Britanija (sic!), koja je gurala Srbiju u demontiranje Habzburške monarhije. Nejasan u svojoj istorijskoj argumentaciji, A. Mažić smatra da je Velika Britanija „na ovim prostorima izabrala Srbiju kao moderatora kao kreatora nereda (sic!). Srbija nema potencijala da se nametne kao imperijalna sila, iza nje stoji moć Velike Britanije“ (12.14- 12.26). U zaveri protiv Hrvata učestvovali su „velikosrpski“ agenti Vuk Karadžić, Ilija Garašanin, ali i stvarni pisac Načertanija A. Čartoriski, itd. Pravo velikobritansko prejemstvo ima „srpska masonska organizacija Ujedinjenje, a njen izdanak je Crna ruka i Mlada Bosna u Bosni“ (16.21-16.27). Iz antihrvatstva proizlazi sve, „zato Jasenovac, zato Glina, zato svi ovi falsifikati“. (19.39-19.43). Govornik se vraća samo njemu znanim slavnim reminiscencijama: na Tomislavljevo kraljevstvo, hrvatski liturgijski jezik, koji je bio četvrti u svetu („uz latinski, grčki, latinski i starohebrejski“).

Civilizacijska dostignuća i hrvatski nacionalni specifikumi za diku i ponos, a iz vremena Nezavisne Države Hrvatske su,  prema A. Možaniću,
Bosna i Hercegovina, jezik i Hrvatska pravoslavna crkva“ (20.24-20.30), odnosno: BiH u hrvatskim granicama, zatim ona čistota hrvatskog jezika i pravopis iz Pavelićevog vremena. Naročito se osvrće na „Hrvatsku pravoslavnu crkvu“, što je zanimljivo u kontekstu političke poruke koju smo nedavno čuli: „Kad hrvatska predsjednica kaže da sve u Hrvatskoj smatra Hrvatom politički, to je nemoguće dok u Hrvatskoj djeluje Srpska Pravoslavna Crkva“ (21.45-21.53).

Drugi govornik, Mate Kovačević, novinar i publicista, veli da Tomislav Vuković raskrinkava mitove koji su stvarani u proteklih pedeset i više godina protiv Hrvata, da bi se stvorila Velika Srbija na hrvatskom etničkom, državnom i istorijskom prostoru. Dalji svoj govor (30.44) usmerava na one koji su na vlasti u Hrvatskoj i koji su podlegli velikosrpskoj mitologiji. „Sustav mitova“ je ušao u sve pore hrvatskog društva. Ljudi su se jedva sačuvali od jugoslovenskih pritisaka na svoju kulturu, veru i identitet. Dakle, sociološki gledano, onaj „drugi“ je kriv za sve! „Knjiga Tomislava Vukovića je utoliko dragocjenija što zapravo dira u sam karakter, u sam temelj onoga što smo svi proživljavali zadnjih šezdeset, sedamdeset godina“, kaže promotor knjige (31.57-32.17), pa nastavlja: „Knjiga Tomislava Vukovića Drugačija povijest (o Srbu, Jasenovcu, Glini…) sastavljena je od 11 cjelina objavljivanih od 2006. do 2010. u katoličkom tjedniku Glas koncila“ (32.33-32.39). A u samom nastavku poentira: „Čime je ovaj tjednik po ko zna koji put u povijesti preuzeo tešku i časnu zadaću u odbrani hrvatskoga naroda od sustavnoga klevetanja jugoslavenske komunističke istoriografije, koja se tek u nijansama (…) razlikovala od velikosrpskih političkih poteza“ (32.42-33.00). Mogle su da se čuju sledeće konstatacije: „O svim tim pitanjima piše Tomislav Vuković koji jednostavnim stilom činjenično raskrinkava podmetanja, izmišljotine i krivotvorine koje i danas (…) postoje u Hrvatskoj historiografiji, medijima i politici“ (34.20-34.48). „Pišući o Jasenovačkom logoru autor je upozorio na prljavu ulogu takozvanog SUBNOR-a koji je za potrebe ratnih reparacija do iznemoglosti napuhivao ratne žrtve, a posebice žrtve u Jasenovačkom logoru“ (36.24-36.37). „Posebno iscrpno obradio je mit o navodnom ustaškom pokolju u pravoslavnoj crkvi u Glini“ (39.12-39.19).

Konferansije najavljuje zvezdu večeri: ,I sada glavna stvar večeri, izuzetna mi je čast predstaviti vam autora! On je novinar Glasa koncila, ugledni publicist, istaknuti teolog i nagrađivani kršćanski intelektualac. On je hrabar čovjek koji je u ovoj knjizi obradio nekoliko najtežih kontroverzi iz naše hrvatske povijesti“ (41.50-42.17). Ha mestu gde je bila srpska pravoslavna crkva, podignuta 1826. godine, u kojoj je 1941. godine prolivena krv njenih vernika, nastavilo se sa promocijom paraistoriografije i lažne istorije.

Tomislav Vuković u svom izlaganju relativizuje zločine, umanjuje odgovornost zločinaca i nema jasan etički stav prema žrtvama: „To nije opravdavanje zla, kardinal Stepinac je rekao to je do neba vapijući grijeh, prema tome ne opravdavamo zlo, ali želimo cjelovitu istinu sa svima poznatim podacima“ (50.40-50.55). Celovita istina ostaje „drugačija povijest“. Kako to drugačija i sa kojim argumentima? Pitamo se. Onda nastavlja genijalnom teorijom da je Jasenovac bio radni logor u kome su se zatvorenici obrazovali, jer su se držali kursevi za električare, stolare i kaže da „misli da su bili“ mehaničari. Nadalje se ostrvio se na jedini ozbiljan pokušaj sproveden u novije vreme u Hrvatskoj, ali i regionu, da se slučaj Glinskog pokolja zaista naučno rasvetli, Vuković kazuje: „Oni organiziraju prošle godine znanstveni simpozij u organizaciji Filozofskog fakulteta u Zagrebu ‘Što se uistinu dogodilo u glinskoj srpskopravoslavnoj crkvi između 29/30. srpnja i 4/5. kolovoza 1941. godine? Svjedočanstva i kultura sjećanja’“ (54.56-55.28). Uzgred budi rečeno, i potpisnik ovih redova je u njegovom radu uzeo učešća kao predstavnik Srpske Pravoslavne Crkve, a sa blagoslovom Sv. Arhijerejskog Sinoda. T. Vuković nastavlja: „Nigde nijedan dokument ne spominje dva ista događaja, oni nakon 70 godina prave konstrukciju samo da bi održali taj mit o glinskoj crkvi, po mojim spoznajama, reći ću vam sljedeće, pokolj u glinskoj pravoslavnoj crkvi se nije dogodio“ (55.40-56.05).

Neverovatno od jednog „kršćanskog intelektualca“! Podsetimo da je anglikanski biskup Njujorka Vilijam Mening (William T. Manning), pišući predgovor za knjigu Martyrdom of The Serbs (Persecution of The Serbian Orthodox Church and Massacre of The Serbian People) – Documents and Reports of The Trust- worthy United Nations and of Eyewitnesses; prepared and issued by The Serbian Eastern Orthodox Diocese for The United States of America and Canada (Chicago 1943) dao svoje ekumensko saosećanje srpskom stradanju u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj. O ubijanju u Glini svet je mogao da se informiše na osnovu izveštaja Savetodavnog odbora Komesarijata za izbeglice i preseljenike, koji je za tu priliku preveden na engleski jezik:

,,In a few days Glina was again the center of the massacres, where by force or some pretext the Ustashi gathered together several thousand Serbs. The jails and school-buildings were owerflowing. Every night some 500-600 Serbs were led off to Serbian Church. In the choir loft where the official representatives of the civil Ustashi authorities.

In the Church auditorium the Ustashi executioners would swing into action“ (str. 144-145).

Razglednica Glina (1969) – Spomen dom, kip majke s detetom i spomen-ploča na mestu ustaškog zločina i porušene pravoslavne crkve

(Posle nekoliko dana Glina je ponovo bila centar masakra, gde su silom ili pod nekim izgovorom ustaše okupile nekoliko hiljada Srba. Zatvori
i školske zgrade bile su prepune. Svake noći je nekih 500-600 Srba odvođeno u Srpsku pravoslavnu crkvu. Ha galeriji je bilo mnogo predstavnika ustaških građanskih vlasti. U brodu crkve ustaški egzekutori su stupali u akciju.)

Tomislav Vuković priznaje da je učestvovao u osnivanju Društva za proučavanje trostrukog logora Jasenovac (107.05). Toj ekipi pripada dr Stjepan Razum, upravnik Arhiva Zagrebačke nadbiskupije, Mato Rupić, rukovodilac Odeljenja arhivskog gradiva Hrvatskog dokumentaciono-memorijalnog centra Domovinskog rata, i novinar Igor Vukić. Članovi društva negiraju da su u Jasenovcu Srbi ubijani isključivo zbog svoje
verske i nacionalne pripadnosti, to je bio radni logor za političke protivnike NDH i Jevreje izuzete od nemačkih deportacija, itd. Igor Vukić je svoj feljton o tome objavljivao u Glasu koncila. Rad ovog društva u Hrvatskoj osudio je Efraim Zurof, direktor Centra „Simon Vizental“, prozvavši dr Stjepana Razuma zbog revizionizma i pozvavši više crkvene vlasti da ga smene.

No, u Hrvatskoj postoje ljudi koji saosećaju sa bolom žrtava iz Drugog svetskog rata na prostoru NDH, među kojima ima i veoma veliki broj Srba. Gospodin Slavko Goldštajn obratio se 6. juna 2011. godine otvorenim pismom Jadranki Kosor, tadašnjoj predsednici Vlade R. Hrvatske da se sadašnji Hrvatski dom vrati svojoj prvobitnoj nameni Spomen-doma: ,I tako natpis Hrvatski dom već 16 godina cinički stoji nad stratištem mnogo stotina Srba, podmuklom prevarom dovučenih u smrt… I kakve osjećaje budi kod lokalnih Srba, i Srba općenito, od kojih mnogi iz svojih obitelji imaju ponekog koji je skončao u glinskoj crkvi“? (Slavko Goldštajn, „Otvoreno pismo predsjednici hrvatske vlade gospođi Jadranki Kosor“, Jutarnji list, 9. srpnja 2011).

Takođe, ugledni književnik Predrag Matvejević pozivajući na obnovu Spomen-doma 2012. godine rezimira: „Na mjestu srušene crkve Rođenja Presvete Bogorodice podignut je za vrijeme Jugoslavije, po odluci Hrvatskoga sabora Spomen dom sa nakanom da mu se pridoda i odgovarajući Spomen muzej. Ha kamenim pločama otisnuta su brojna imena stradalih, ne sva. Ha kraju crne ‘staze tuge’ trebala je stajati bronzana skulptura, nazvana, ne slučajno, ‘Sjećanje’. Ne znamo gdje je danas. Je li oskvrnjena ili srušena zajedno s više od dvije tisuće spomenika s antifašističkim porukama.“ (Apel pisca Predraga Matvejevića, „Glinska crkva, mjesto strašnog pokolja zaslužuje da bude zajedničko mjesto memorije“, Jutarnji list, 28. srpnja 2012).

O pokolju u Glini ima više izveštaja izbeglica sa terena koji donose postojeće sveže usmeno predanje o tom događaju i čuvaju se u Arhivu Srpske Pravoslavne Crkve u Beogradu koji se intenzivno sređuje. Podaci o Draksenićkom pokolju iz izbegličkih izjava korespondiraju sa zapisanim izveštajima očevidaca i preživelih posle rata. Hram u Tušiloviću služio je samo kao tamnica za Srbe, ali nemamo podataka o ubijanju na licu mesta u izbegličkim izjavama. Izjave izbeglica se odnose na ubijanja u Kolariću i Topuskom, zatim u Velikoj Kladuši, Sadilovcu, Švici, zatim u Kusonjama i Kukunjevcu o kojima ima podataka i kod preživelih očevidaca i arhivskoj građi Komisije za utvrđivanje ratnih zločina i njihovih pomagača.

Izbegličke izjave su prvi stepen u fiksiranju svesti i znanja da se u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj dešavaju progoni srpskog naroda, praćeni sadističkim mučenjem, traumama razne vrste i konfesionalističkim tonom verskog progona pravoslavne vere. Izjave i zapisnici sa saslušanja pretaču se kasnije u faktografske izveštaje (Izveštaji o stanju u određenom srezu), koji idu u antologije druge vrste sa intencijom da postanu obaveštenja javnosti (Memorandumi SPC) ili polemičke rasprave (Psunjski, Vilović).

Radovan Pilipović, direktor Arhiva Srpske Pravoslavne Crkve, Beograd

Izvor: Časopis Pravoslavlje br.1151

Vezane vijesti:

Pečat: U Glini zabranjeno odavanjepočasti žrtvama ustaškog terora (VIDEO)

ZABRANjEN POMEN POKLANIM SRBIMA NA MJESTU GLINSKE CRKVE

Kalendar genocida: 28. jul 1941. – Svjedočenje: Ljuban Jednak, Selište Glina

SRBI PRETRPJELI GENOCIDE, A ŽRTVE REVIZIJE ISTORIJE

STRAH DA ĆE GENOCID NAD SRBIMA BITI ZABORAVLjEN