Prvi spomenik Stefanu Nemanji u srpskoj prestonici

„Nemanjići, koji su vladali Srbijom više od 200 godina, stvorili su od male i rascepkane kneževine moćnu carevinu i najveću državu na Balkanu. Nažalost, Beograd nema spomenik Nemanjićima, ako se izuzme spomenik Dušanovom zakoniku koji se nalazi ispred Palate pravde. To pokazuje naš odnos prema sopstvenoj istoriji, koji moramo da promenimo“, navodi se u inicijativi Aleksandra Vučića Skupštini grada u koju je „Politika“ imala uvid. Premijer Srbije je predložio da se Stefanu Nemanji, osnivaču srpske srednjovekovne države i rodonačelniku loze Nemanjića, podigne spomenik u parku Manjež. U predlogu piše da podizanjem spomenika velikom županu „kao društvo pokazujemo poštovanje prema našoj državnosti i čuvamo nacionalni identitet“.

U inicijativi koju je predsednik vlade potpisao kao građanin, obrazlaže se da bi  podizanjem spomenika osnivaču srpske države Srbija pokazala da poštuje sve one koji su svoj život i delo ugradili u njene temelje.

– Srbija je posle decenija posrtanja pronašla svoje mesto u svetu i, kao velika balkanska zemlja, postaje činilac stabilnosti u regionu. Krupnim koracima korača ka članstvu u Evropskoj uniji čuvajući svoje veze sa tradicionalnim prijateljima i ekonomski i privredno se stabilizuje i gradi svoje institucije – piše Vučić i dodaje da je park Manjež, pored Nemanjine ulice u kojoj su vlada i najznačajnije državne institucije, pravo mesto za spomenik Stefanu Nemanji.

Zašto utemeljitelju srpske državnosti obeležje nije podignuto ranije?

U 19. veku, u vreme konstituisanja moderne srpske države, bilo je važno prikazati učesnike u stvaranju nove građanske Srbije koja je iznikla iz revolucije. Dinastije Karađorđević i Obrenović nadmetale su se kako da svaka prikaže svoju ulogu u izgradnji nove Srbije, smatra Viktor Savić, stručnjak za srpsku srednjovekovnu pismenost.

– U Kraljevini Jugoslaviji trebalo je na monumentalan način dočarati novoostvareno zajedništvo i ulogu dinastije u njemu. Zajedništvo jugoslovenskih naroda u komunističkoj Jugoslaviji bilo je u središtu nove ideologije i tada su podizani spomenici koji su veličali njenog predsednika i narodnooslobodilačku borbu. Stefan Nemanja sve do sada jednostavno nije došao na red. Krajnje je vreme da on dobije monument u Beogradu, i to bi bio produžetak obeležavanja devet vekova od njegovog rođenja, godišnjice koja je 2013. ostala u senci jubileja Milanskog edikta i cara Konstantina – smatra Savić.

Miloš Ković: Srpska država u njegovo doba obuhvatala je najveći deo današnje Srbije, celu Hercegovinu, Crnu Goru i delove današnje Dalmacije i bila je država verske tolerancije.

Da li je u trenutku kada Srbija ulazi u evropske integracije paradoksalno slaviti vladara koji nije samo utemeljio srpsku državnost, nego i značajno proširio srpske teritorije? Istoričari se slažu da u takvom potezu, odnosno u ličnosti prvog Nemanjića, nema ničega što bi protivrečilo savremenom političkom narativu.

– Ako za neke ličnosti novije srpske istorije možemo da kažemo da su bile kontroverzne, kod Stefana Nemanje nema ničeg spornog. Srpska država u njegovo doba obuhvatala je najveći deo današnje Srbije, celu Hercegovinu, Crnu Goru i delove današnje Dalmacije i bila je država verske tolerancije. Na obali su živeli katolici i pravoslavci, u unutrašnjosti mahom pravoslavci. Njegova vladavina nije prošla u znaku podela između njih. Naprotiv, on u Studenicu dovodi katoličke arhitekte da je grade. U njegovo vreme je podignuta katedrala Svetog Tripuna u Kotoru – podseća Miloš Ković, istoričar.

Inicijativu podržava i Milovan Vitezović, pisac. Ali, naglašava, o toj ideji bi trebalo pitati i Sveti sinod jer bi problem mogao da bude to što je Stefan Nemanja kao Sveti Simeon svetac i što do našeg vremena Srpska pravoslavna crkva nije podizala spomenike nego je gradila hramove.

– Ako poštujemo tradiciju naše crkve i naroda onda mu je bolje podići hram. Ali pošto postoji spomenik Svetom Savi ne vidim razlog zašto i njegov otac ne bi dobio monument. Samo je pitanje da li se podiže spomenik državniku ili svecu – ističe Vitezović.

————————————————————————

Od velikog župana do svetitelja

Stefan Nemanja (oko 1113–1199) smatra se jednim od najznačajnijih srpskih vladara, sa sinom Stefanom, utemeljivačem države, i sa sinom Savom, ocem Srpske pravoslavne crkve. Vladao je od 1166. do 1196. godine i u tom periodu uspostavio kontrolu nad susednim srpskim državama, uključujući i Zetu 1186. godine, i ujedinio ih u jedinstvenu, nezavisnu srednjovekovnu Srbiju. Uspeo je i da iskoreni jeretičke ideje toga doba među narodom i da proširi uticaj pravoslavlja.

Iako je ratovao sa Vizantijom, svestan njene moći znao je kada sa njom treba pregovarati. U njoj je video i uzor za dalji nastavak srpskog državnog života, preuzimajući obrasce njenog uređenja. Stefana Nemanju nazivaju i „prvim srpskim političarom koji je snagu mača ujedinio sa snagom diplomatije”. Uspeo je da pregovara i sa najjačim vladarima Evrope, susrećući se i sa vladarima Svetog rimskog carstva i sa vizantijskim carevima.

Mudrost i realizam ostavio je u nasleđe svojim sinovima i potomcima Nemanjićima. Loza Nemanjića slikana je u Dečanima i drugim srednjovekovnim crkvama, gde je Nemanja prikazan kao koren ili stablo iz koga rastu potomci kao grane. Svi Nemanjini naslednici – po uzoru na osnivača dinastije – nosili su uz lično ime i vladarsko ime Stefan, po svetitelju, zaštitniku dinastije.

Podigao je i obnovio veći broj crkava i manastira koji se smatraju njegovim zadužbinama, a poslednje godine života proveo je kao monah Simeon u svojoj zadužbini, Hilandaru, gde je umro i gde je sahranjen 1199. godine. Telo mu je 1208. preneseno u drugu njegovu zadužbinu, manastir Studenicu, gde se i danas nalazi. SPC ga je kanonizovala kao Svetog Simeona Mirotočivog.